1936 шо

Шераш
1932 · 1933 · 1934 · 1935 — 1936 — 1937 · 1938 · 1939 · 1940
Итта шераш
1910‑гӀа · 1920‑гӀа — 1930‑гӀа — 1940‑гӀа · 1950‑гӀа
БӀешераш
XIX бӀешо — XX бӀешо — XXI бӀешо
II эзар шо
XVIII бӀешо — XIX бӀешо — XX бӀешо — XXI бӀешо — XXII бӀешо
1890‑гӀа 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899
1900‑гӀа 1900 1901 1902 1903 1904 1905 1906 1907 1908 1909
1910‑гӀа 1910 1911 1912 1913 1914 1915 1916 1917 1918 1919
1920‑гӀа 1920 1921 1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929
1930‑гӀа 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939
1940‑гӀа 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949
1950‑гӀа 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959
1960‑гӀа 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969
1970‑гӀа 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979
1980‑гӀа 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989
1990‑гӀа 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
2000‑гӀа 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Хронологин таблица

Хилларш

  • Ӏаьнан, Аьхкен Олимпийн ловзарш 1936 Германехь.
  • Чёрч Алонзо кхоьллина лямбда-ларар.
  • 6 январехь — АЦШ дӀадаьккхина Йуьртабахам лелоран закон.
  • 12 январехь — кхоьллина спортан йукъаралла «Локомотив».
  • 15 январехь — Испанин аьру партеш а, профсоюзаш а кхоьллира харжамашна коалици Халкъан фронт[1].
  • 20 январехь — Сандрингемехь велла Йоккхачу Британийн паччахь V Георг. Ӏарш кхаьчна цуьнан кӀантана VIII Эдуардан[2].
  • 30 январехь — 1936 шарахь бӀаьста парламентан харжамаш дӀабахьа коьллина йолу Мисран ханна йолчу правительствон куьйгалхо хӀоттийна Ӏали Махир-паша[3].
  • 3 февралехь — болх болийна Каман целлюлозан-кехатан комбинато.
  • 16 февралехь — Испанехь парламентан харжамашкахь Халкъан фронтан (аьрру партийн коалици) кхаьчна 256 меттиг аьтту партийн 165 меттиган дуьхьал, 52 меттиг бу центристийн партийн[1].
  • 17 февралехь — йолайелла буьрканца ловзу хоккейн ССРСн I чемпионат.
  • 2 мартехь — Вашингтонехь куьйгаш йаздина барт кӀела, цуьнца Панамо йухадаьккхира АЦШ иза паргӀатйаларехь гаранти йаларан дош, ткъа АЦШ йухаоьцу шайн декхар низам латторехь коьртачу гӀалахь Панамехь а, Колон гӀалахь а[4].
  • 4 мартехь — дуьххьара тӀемадаьлла дирижабль «Гинденбург».
  • 7 мартехь — Германис цхьана агӀора бохийра 1925 шеран Локарнан барт. Германин эскарш Версалан барт а бохош лецира демилитаризаци йина Рейнан область[5].
  • 19 мартехь — йохк-эцаран а, экономикин а барт бина Италис а, Албанис а[6].
  • 23 мартехь — Австрин федералан канцлер волчу Шушниг Курта Римехь куьг йаздина кхин тӀе долчу протокол кӀела, оцу протоколца Австрис цхьанне а Дунайн пачхьалкхашца дагабевр бац Италин ца хууш[7].
  • 29 мартехь — Германин парламентан харжамашкахь 99 процент кхаж белла нацистийн партин официалан кандидатан.
  • 14 апрелехь
    • кхераме зулам хилира Палестинехь. Ӏарбоша жуьгтий а бойуш, церан бахамна талораш дира.
    • Мадридехь республика кхайкхийна шо кхочарна лерина парад йолуш пачхьалкхан куьйгалхой байа гӀиртира аьтту эпсарш, амма церан аьтту ца белира[8].
  • 26 апрелехь а, 3 майхь а — Францехь харжамашкахь толам баьккхина Халкъан фронт партино.
  • 28 апрелехь — велла Мисаран паччахь Ахьмад Фуад I. Ӏарш дӀалаьцна цуьнан кӀанта I Фарука[9].
  • 5 майхь — италин эскарша дӀалаьцна Эфиопин коьрта шахьар Аддис-Абеба, цул тӀехьа ШолгIа италин-эфиопин тIом чекхбаьлла[10].
  • 9 майхь — Мисаран премьер-министр хоьттина харжамашкахь тоьлла йолу Вафд партин хьалхаваьлла волу Мустафа ан-Наххас, цуо хийцина Iали Махир[9][11].
  • 12 майхь — Испанехь кхоьллина Халкъан фронтан шолгӀа правительство, цуьнан куьйгалле хоьттина Аьруреспубикан партин декъашхо Касарес Кирога Сантьяго[12].
  • 16 майхь — Боливехь тӀеман тӀекӀалтохар хилла. Президент волу Техада Хосе Луис дӀаваьккхина. Ӏедале еана подполковникан Буш Херманан хунта[13].
  • 22 майхь
    • Боливин президент хоьттина эскаран Инарлан штабан куьйгалхо полковник Торо Хосе Давид. «Социалистийн милитаризман» муьран йуьхьиг[13].
    • Йолайелла клубийн командашна йукъара хьалхара ССРСн футболан чемпионат, чекхйаьлла 17 июнехь.
  • 27 майхь — арайаьлла ССРСн ЦКХКн Президиуман Постановлени «ГӀалийн, кӀоштан центрийн, йартийн, цӀерапоштнекъан станцийн цӀераш хийцар сацор» аьлла йолу[14].
  • 1 июнехь — италера Муссолини Бенитон правительство Эфиопи, Эритрей, Италин Сомали цхьанатоьхна Италин Малхбален Африка колони йира[10].
  • 11 июнехь а, 12 июнехь а — керла французийн правительство законаш тӀеийцира коллективан бартах а, шина кӀиранан хӀора шеран алап луш йолу отпусках (Кеп:Lang+link) а, 40-сахьтан белхан кӀирнах а лаьцна.
  • 17 июнехь — Соьлжа-гӀалахь йиллина Оьрсийн драматически театр.
  • 22 июнехь — Монтрёхь конференци йолаелира, цигахь тӀеийцира хидоькъен статусах лаьцна йолу Монтрён Конвенци, Босфор а, Дарданелла а чухула чекхбовларан низам хоттош.
  • 27 июнехь — арайаьлла ССРС Центран кхочушдаран комитетан а, ССРСн Халкъан Комиссарийн Советан а «Аборташ ца магор, бер динчу нанна гӀо алсамдаккхар, бакхий доьзалашна пачхьалкхан гӀо дар, доьзалхобаран цӀенойн а, берийн цӀенойн а маша шорбар, алименташ ца токхучарна Ӏедалан та1зар дар, законашкара цхьаболу хийцамаш зуда йитарх» цӀе йолу Постановлени[15].
  • 28 июнехь — Испанехь референдумехь магийна Галисин автономин проект[16].
  • 3 июлехь —ССРСехь кхоьллина ССРСн ЧГIХК белхалой-ахархойн милицин йукъахь Пачхьалкхан автомобилийн инспекци (ПАИ, хӀинца Российн ЧГIМн некъалеларан кхерамазалла латтон Департамент).
  • 4 июлехь — арайаьлла ШКП(б) ЦК постановлени Халкъан дешаран комиссариатан системехь педологин талхадаршах аьлла йолу. Педологи кхайкхийна «реакционни харц Ӏилма», иза дӀайаьккхина советийн ишколин системера[17].
  • 9 июлехь — коьллина Латвин къинхьегаман кегийрхойн Союз[18].
  • 11 июлехь — Австрис а, Германис а барт бира, Германис Австрин Ӏаткъам барах лаьцна[7].
  • 12 июлехь — Мадридехь аьттучара вийна лейтенант-республикахо Хосе дель Кастильо. Масех сахьт даьлчи республикинхоша вуьй монархистийн тхьамда Кальво Сотело Хосе. Инциденто аьтту инарлаш Испанийн республикин тӀеман дуьхьало йаре тотту[19].
  • 17 июлехь — Испанера гражданийн тIом: Испанийн Мароккохь Франко Франсиско куьйгаллехь волуш тӀеман бунт ойу, лозунг дин а, гӀиллакхаш а лардар йолуш[20].
  • 18 июлехь — Испанера гражданийн тӀом: гӀаьттинчу эскаро дӀалоцу Кадис а, Севилья а. Халкъан фронтан партеш халкъе герз дӀало олу. Сантьяго Касареса Кирогин Правительство дарж охьадуьллу[20].
  • 19 июлехь — Испанера гражданийн тӀом: кӀезиг ханна премьер-министран даржехь хиллачу Мартинес Баррио Диегос дарж охьадиллича, Испанин республикахойн куьйгалле вогӀу аьру республикинхо Хираль Хосе. ГӀаьттинчу эскаран карахь хӀинцале пачхьалкхан 23 гӀала хуьлу[21].
  • 20 июлехь — Испанера гражданийн тӀом:испанин бунтахойн тхьамда инарла Санхурхо Хосе Португалера Бургосе вогӀуш авиацин катастрофехь велла[22].
  • 23 июлехь 
    • Испанехь Каталонин Коммунистийн парти а, Испанийн социалистин белхалойн парти Каталонин федерацин а, Каталонин пролетарийн парти а цхьанатоьхна кхоьллина создана Каталонин цхьанатоьхна социалистийн парти[23].
    • Соьлжа-гӀалахь музыкин техникум схьайиллина.
  • 29 июлехь — кхоьллина Кхазакхийн АССРн Кустанайн область[24].
  • 2 августехь — Испанера гражданийн тӀом:Францин правительство Испанин гражданийн тӀеман арахьара йукъа ца гӀертар кховдадо[25].
  • 4 августехь — Желтойчохь инарла Метаксас Иоаннисан диктатура хоттийна[2].
  • 6 августехь — Испанера гражданийн тӀом:Испанин Примаса кардинала Гома-и-Томас Исидрос тӀемлойн агӀо лоцу «цӀечарна дуьхьал жӀарийн тӀелатар» кхайкхадо[26].
  • 8 августехь — Испанера гражданийн тӀом:гӀаьттинчу эскаро дӀалаьцна Бадахос[27].
  • 11 августехь — Цийхь Чан Кайши коьртехь волу гоминьданийн эскарша дуьххьара 1926 шарахь дуьйна чудогӀу Гуанчжоу.
  • 24 августехь — Германехь йукъадаьккхина 2 шеран тӀеман гӀуллакхан декхар.
  • 25 августехь —Москвохахь «Антисоветийн цхьанатоьхна троцкистийн-зиновьевн центран» гӀуллакхца кхелйина байина Зиновьев, Каменев кхин а баккхийра большевикаш а.
  • 26 августехь — Лондонехь ингалс-мисаран барт бина, цуо мисаран агӀонан бакъонаш шорйина[28][29].
  • 3 сентябрехь — Испанера гражданийн тӀом:гӀаьттинчу эскаро Талавера де ла Рейна дӀа а лаьцна, тӀекхаьчна Мадрид йистте Хосе Хиралан Правительство дӀасахецайелла[27].
  • 4 сентябрехь — Испанера гражданийн тӀом:республикинхойн Испанин керла правительство кхоьллина социалистийн тхьамдано Ларго Кабальеро Франсискос[27].
  • 8 сентябрехь — Португалехь Португалийн коммунистийн партис кхоьллинайолу флотан Революцин кхолламо, гӀаттам бина тӀеман-хӀордан флотан «Афонсу ди Абукерке» а, «Дау» а, «Бартоломеу Диаш» а кеманаш тӀехь. Совцийна[30].
  • 9 сентябрехь — Испанера гражданийн тӀом:Лондонехь болх болийна Испанин гIуллакхашна йукъа ца гIертаран комитето, оцу йукъа йагӀара 27 пачхьалкх, ССРСца цхьаьна[25].
  • 1 октябрехь — Испанера гражданийн тӀом:националистийн боларан тхьамда хаьржина волу инарла Франсиско Франко Бургосехь пачхьалкхан коьртан дарже хоьттира[22]. Мадридехь кортесаш тӀеийцира Баскийн пачхьалкхан Статут, цунна автономи елира[27].
  • 7 октябрехь — Испанера гражданийн тӀом: ССРС кхайкхадо, шаьш мукъа ду Испанин гӀуллакхашна йукъа ца гӀертаран бартах, нагахь иза кхечу пачхьалкхаш бохош хилахь олий. Кестта Испанийн республикин гӀоьнна герз а, советийн тӀеман хьехамчаш а богӀуйту[31]. Бильбаохь кхоьллина Баскийн пачхьалкхан автономин правительство[27].
  • 17 октябрехь — болабелла Алжирин коммунистийн партин шина кӀиранан кхолламан гулам[32].
  • 25 октябрехь — Германин а, Италин а Берлинан бартаца кхоьллина «Берлин-Рим сема».
  • 30 октябрехь — инарла Бакром Сидкъи коьртехь волу Иракъера тӀеман тӀекӀалтохар. Ясин Паши аль-Хашими Правительство дӀасахецна, кхоьллина «къоман реформийн кабинет» коьртехь националистийн «Аль-Ахали» кхолламан декъашхо волу Хьикмет Сулейман а волуш[33].
  • 3 ноябрехь — АЦШ президентийн харжамаш. Волуш волчу президенто Рузвельт Франклина шолгӀа а толам баьккхина.
  • 6 ноябрехь — Испанера гражданийн тӀом:Испанин республикинхойн правительствос Мадрид а йитина Валенси дӀайахна[8].
  • 7 ноябрехь — Испанера гражданийн тӀом: Франсиско Франкон эскарш Мадридан йисташкара меттигаш дӀалаьцна. ХӀеттахь дуьйладелира Испанин коьрта шахьар къуьйсу тӀемаш[27].
  • 16 ноябрехь — Йоккхабританин паччахьо VIII Эдуарда шозлагӀа марехь йолу (дӀасакъастаран процесс чекхйаьлла 1937 шеран 3 майхь) АЦШ гражданка йолу Симпсон Уоллисах шен зудайан валлар дӀакхайкхийна.
  • 18 ноябрехь — Германис а, Италис а кхайкхийна Испанера Франкон правительство къобалйар[34].
  • 25 ноябрехь — Германис а, Япона Антикоминтернан пакт кӀела куьг йаздина, цуьнца цхьаьна тӀелаьцна дуьненайукъара коммунизман дуьхьала ницкъ латто.
  • 25 ноябрь — 5 декабрь — Москвохахь дӀабаьхьна тӀаьххьара ССРС Советийн гулам, цуо тӀеэцна керла ССРС Конституци. Конституцица Советийн Союзан пачхьалкхан Ӏедалан лакхара меже Советийн гуламан метта ССРС Лакхара Совет хилира[35].
  • 5 декабрехь
    • ТӀеэцна сталинан ССРС Конституци.
    • ДӀайаьккхина Чоьхьара Кавказан Социалистийн Федеративан Советийн Республика. Азербайджан, Эрмалойчоь, Гуьржийчоь шешша йукъайагӀна ССРС декъа[36].
    • Горькийн мехкан, Малхбале-Сибрехан мехкан, Кировн мехкан, Куйбышевн мехкан, Сталинградан мехкан, Къилбаседан мехкан, Саратовн мехкан статус дӀа а йаьккхина царех РСФСР областаш йина[37].
    • Нохч-ГӀалгӀайн автономин областах Нохч-ГӀалгӀайн АССР йина.
  • 11 декабрехь — Йоккхабританин паччахьа VIII Эдуарда паччахьаллал дитина.

Ӏилма

Коьрта йаззам: 1936 шо Ӏилманехь

Спорт

Коьрта йаззам: 1936 шо спортехь

Музыка

Коьрта йаззам: 1936 шо музыкехь

Кино

Коьрта йаззам: 1936 шо кинохь

Театр

Коьрта йаззам: 1936 шо театрехь

Литература

Коьрта йаззам: 1936 шо литературехь

ССРС суртдилларан говзалла

Коьрта йаззам: 1936 шо ССРС суртдилларан говзаллин исторехь

Авиаци

Коьрта йаззам: 1936 шо авиацехь

Йукъараллин транспорт

Коьрта йаззам: 1936 шо йукъараллин транспортан исторехь

Метрополитен

Коьрта йаззам: 1936 шо метрополитенан исторехь

ЦӀерпоштнекъан транспорт

Коьрта йаззам: 1936 шо цӀерпоштнекъан транспортан исторехь

Шеран персонаш

Time журналан версица шеран стаг — Симпсон Уоллис, шен езар бахьнехь паччахьан Ӏарш йитина Йоккхабританин паччахьа VIII Эдуард.

Дуьненчу бевлла

Хьаьжа иштта: Категори:1936 шарахь дуьненчу бевлларш

Белла

Хьаьжа иштта: Категори:1936 шарахь белларш

  • 16 январехь — Фиш Альберт Гамильтон (вина 1870), америкин нахбойург а, каннибал а.
  • 18 январехь — Киплинг Джозеф Редьярд (вина 1865), ингалсан йаздархо, Нобелевн премин лауреат.
  • 20 январехь — V Георг, Йоккхабританин паччахь.
  • 23 февралехь — Чехонин Сергей Васильевич, оьрсийн а, советийн а суртдиллархо-график, декоратор, «Искусствон дуьне» цӀе йолу исбаьхьаллин цхьанакхетаран декъашхо, И. Е. Репинан дешархо (вина 1878).
  • 27 февралехь — Павлов Иван Петрович (вина 1849), оьрсийн физиолог, лауреат Нобелевн премин лауреат.
  • 21 мартехь — Глазунов Александр, оьрсийн композитор (вина 1865).
  • 28 апрелехь — Ахьмад I Фуад, Мисаран паччахь хилла 1922 шарахь дуьйна, 1917—1922 шерашкахь Мисаран султан (вина 1868).
  • 7 майхь — Шпенглер Освальд, немцойн философ, «дахаран философин» баккхийчу векалех тӀеххьарниг.
  • 14 майхь — Генри Хинмен Алленби Эдмунд (1-ра виконт Алленби), британийн фельдмаршал, Хьалхара дуьненан тӀамехь Францера, Мисарера, Палестинера британийн эскарийн баьчча период, 1919—1925 шерашкахь Мисарера а, Суданера а британийн лакхара комиссар (вина 1861).
  • 11 июнехь — Говард Роберт Ирвин, америкин йаздархо-фантаст.
  • 14 июнехь — Честертон Гилберт Кийт, ингалсан йаздархо.
  • 18 июнехь — Горьки Максим, йаздархо а, йукъараллин гӀуллакханча а, литературин критик а, публицист а.
  • 8 августехь — Сеферино Блаженни, католикашлахь цигонийн верас.
  • 15 сентябрехь — Займис Александрос, желтойн политик, мосийттаза правительствон корта хилла, 1929—1935 шерашкахь Желтойчоьнан президент (вина 1855).
  • Чехонин Сергей
    Чехонин Сергей

Нобелевн премеш

  • Физика — Гесс Виктор Франц — «Есаллин зӀенарш йелларна», Андерсон Карл Дэвид — «Позитрон йелларна».
  • Хими — Дебай Петер Йозеф Вильгельм — «молекуляран структуран вайн кхетамехь дакъалацарна».
  • Медицина а, физиологи а — Дейл Генри, Лёви Отто — «нервийн импульсийн химин трансмисси талларна».
  • Литература — О’Нил Юджин — «драмийн кхолламаш Ӏаткъаман ницкъ хиларна а, бакъ хиларна а, кӀорга хиларна а, бохаман жанр керлачу агӀора маьӀна дарна».
  • Преми машаран — Ламас Карлос Сааведра.

Хьаьжа иштта

1936 шо:
  • Тексташ Викитекехь
  • Медиафайлаш Викилармехь
1936 шо

Билгалдахарш

  1. ↑ 1 2 Красиков А. А. Испания и мировая политика/М.1989 — С.14.
  2. ↑ 1 2 БСЭ 3-е изд. т. 6 — С. 317.
  3. ↑ Советская историческая энциклопедия т. 10 — С. 436, С. 451.
  4. ↑ СИЭ т.1 — С. 455.
  5. ↑ БСЭ 3-е изд. т. 14 — С.617.
  6. ↑ СИЭ т. 1 — С. 350.
  7. ↑ 1 2 СИЭ т. 1 — С. 132.
  8. ↑ 1 2 Сориа Ж. Война и революция в Испании т.1/ М. 1987 — С.64.
  9. ↑ 1 2 Egypt.
  10. ↑ 1 2 БСЭ 3-е изд. т. 11 — С. 45.
  11. ↑ Советская историческая энциклопедия т. 10 — С. 451.
  12. ↑ СИЭ т. 6 — С. 435.
  13. ↑ 1 2 Сашин Г. З. Боливия. Очерк новейшей истории / М. 1976 — С. 13.
  14. ↑ Собрание Законов СССР — 1936 — № 31 — С. 275.
  15. ↑ БСЭ 3-е изд. т. 1 — С. 25.
  16. ↑ БСЭ 3-е изд. т. 6 — С. 63.
  17. ↑ БСЭ 3-е изд. т. 12 — С. 277.
  18. ↑ БСЭ 3-е изд. т. 14 — С. 186.
  19. ↑ Красиков А. А. Испания и мировая политика/М.1989 — С.16.
  20. ↑ 1 2 СИЭ т. 6 — С. 436.
  21. ↑ СИЭ т. 6 — С. 437.
  22. ↑ 1 2 Красиков А. А. Испания и мировая политика/М.1989 — С.17.
  23. ↑ БСЭ 3-е изд. т. 18 — С. 257.
  24. ↑ БСЭ 3-е изд. т. 14 — С. 41.
  25. ↑ 1 2 Красиков А. А. Испания и мировая политика/М.1989 — С.21.
  26. ↑ Красиков А. А. Испания и мировая политика/М.1989 — С.20.
  27. ↑ 1 2 3 4 5 6 СИЭ т. 6 — С. 439.
  28. ↑ Политические партии Африки / М. 1970 — С. 99.
  29. ↑ БСЭ 3-е изд. т. 9 — С. 44.
  30. ↑ Суханов В. И. «Революция гвоздик» в Португалии / М. 1983 — С. 205.
  31. ↑ Красиков А. А. Испания и мировая политика/М.1989 — С.23.
  32. ↑ СИЭ т. 1 — С. 401.
  33. ↑ БСЭ 3-е изд. т. 10 — С. 396.
  34. ↑ Красиков А. А. Испания и мировая политика/М.1989 — С.24.
  35. ↑ СИЭ т. 16 — С. 79.
  36. ↑ СИЭ т. 1 — С. 259.
  37. ↑ БСЭ 3-е изд. т. 13 — С. 314.

Кеп:Високосан доцу шо, долалуш долу оршот дийнахь