Giza Komedia
| Giza Komedia | |
|---|---|
 | |
| Jatorria | |
| Egilea(k) | Honoré de Balzac |
| Argitaratze-data | 1830 |
| Izenburua | La Comédie humaine |
| Jatorrizko herrialdea | Frantzia |
| Ezaugarriak | |
| Hizkuntza | frantsesa |
| Egile-eskubideak | jabetza publiko eta jabetza publiko |
| Fikzioa | |
ikusi
| |
La Comédie humaine (frantsesez: Giza Komedia), literaturaren historiako proiektu narratibo handienetako baten izenburua da. Honoré de Balzac (1799-1850), bere egileak, 137 eleberri eta istorio interkonektatu idaztea proposatu zuen. Kronologikoki Napoleonen Inperioaren erorketatik Uztaileko monarkiaraino (1815-1830) garaia hartzen zuen. Urte horietako frantziar gizartea islatuko nahi zuen lan horiekin.
Balzac oso idazle ezaguna zen, bereziki kapitulutan argitaratutako eleberriei esker. Halaber, idazleak diru premia handia zuen eta horrek proiektua justifikatzen du nolabait. Saila Balzacen heriotzak eten zuen arren, nahiko osatuta gelditu zen: 87 eleberri oso eta hasierako proiektuan aurreikusi ez ziren beste 7 utzi zituen idatzita. Esan daiteke Balzacek bere buruari jarritako erronka gainditzen zuela.
Generoak
Giza komedia obra erraldoia da, zalantzarik gabe.[1] 87 nobelaz osatutako lana da.[2] Hainbat ataletan dago banatuta: Bizitza pribatuaren eszenak, Probintzietako bizitzaren eszenak, Parisko bizimoduaren eszenak. Bere garaian girotutako nobelak landu zituela esaten den arren, idatzi zituen orobat bera baino lehenagoko garaietan girotutako nobelak, errealismoaren aldezle izan arren fantasiazko nobelarik ere idatzi zuen bezalaxe. Eta aipatzekoa da Une tenebreuse affaire («Kontu ilun bat») gaur egun polizia eleberria esaten zaion generoaren aitzindari izan zela, Edgar Allan Poe eta Wilkie Collins baino lehenago. Balzac izan zen, era berean, garai hartan indar handia hartu zuen nobelak zatika egunkarietan argitaratzeko moduari lehen atxiki zitzaiona, nahiz gero horretan espezializatu ziren beste idazle batzuek -Eugène Sue, Dumas, Paul Féval- gaina hartu zioten horretan; egunero nobela puska bat argitaratuz ikuslearen jakin-mina sortzen zen eta irakurle asko erakarri zen horrela irakurketara.
Proiektua
1833. urteaz geroztik, Balzac hasi zen sumatzen bere nobela guztiak hiru partetan banatutako osotasun batean bildu zitzakeela: Études de mœurs, Études analytiques, Études philosophiques. 1837an bere obra osoa izenburu bakar baten pean biltzea pentsatu zuen, eta horretarako harpidetza sistema bat ere asmatu zuen, irakurleak ziurtatzeko. Azkenean, 1842an eman zion Balzacek bere proiektu erraldoi hari behin betiko izena: La Comédie humaine («Giza komedia»), berak guztira 137 eleberriz osatzeko asmoa bazuen ere, hil zenean 91 zituen eginak: nobela luzeak eta nobela laburrak. 2.500tik gora pertsonaia dituen mundu hori indartzeko eta hari batasuna emateko, nobela bateko pertsonaiak beste nobela batzuetan agerrarazten zituen, ahaide bihurtzen zituen nobela batzuetako eta besteetako pertsonaiak, edota benetako pertsonak fikziozko pertsonaia bihurtzen zituen. Hil ondoren zenbait lan ere argitaratu ziren, guztira 97 izan arte.
Antolaketa
Sailaren eleberri guztiak hiru ataletan banatzen ziren:
- Études de mœurs edo Ohitura ikerlanak. Hau garrantzitsuena izan zen barruan beste sei sail ikusten ziren:
- Scènes de la vie privée edo Bizitza pribatuaren eszenak
- Scènes de la vie de province edo Probintzietako bizitzaren eszenak
- Scènes de la vie parisienne edo Bizimodu paristarraren eszenak
- Scènes de la vie politique edo Bizitza politikoaren eszenak
- Scènes de la vie militaire edo Bizitza militarraren eszenak
- Scènes de la vie de campagne edo Landa bizitzaren eszenak
- Études philosophiques edo Ikerlan filosofikoak
- Études analytiques edo Ikerlan analitikikoak
Balzacek sarritan bere obraren osotasuna aldarrikatu zuen: guztia arkitektura berean lotuta zegoen, egitura bat jarraituz. Helburua hauxe zen: «Gizartearen historia eta kritika besarkatzen ditu, bere gaitzen analisia eta bere printzipioen eztabaida.».[3]
Obrak
La Comédie humaineren katalogoa eta antolaketa
- Ohituren estudioak
- Bizitza pribatuaren eszenak
- La Maison du chat-qui-pelote, 1830 (Mame-Delaunay), 1839 (Charpentier), 1842 (Furne)
- Le Bal de Sceaux, 1830 (Mame et Delaunay-Vallée), 1842 (Furne)
- Mémoires de deux jeunes mariées, 1842 (Furne)
- La Bourse, [1832]] (Mame-Delaunay), 1835 (Béchet), 1839 (Charpentier), 1842 (Furne)
- Modeste Mignon, 1844
- Un début dans la vie, 1844 (1. edizioa), 1845 (Furne)
- Albert Savarus, 1842 (1. edizioa Furne)
- La Vendetta (ibidem)
- Une double famille, 1830 (1. edizioa), 1842 (Furne)
- La Paix du ménage, 1830 (1. edizioa), 1842 (5. edizioa Furne)
- Madame Firmiani, 1832 (1. edizioa Gosselin), 11835 (Béchet), 1839 (Charpentier), 1842 (Furne)
- Étude de femme, 1831 (1. edizioa Gosselin), 1842 (4. edizioa Furne)
- La Fausse Maîtresse, 1842 (1. edizioa Furne)
- Une fille d'Ève, 1839 (Souverain) Furneren edizioan, 1842
- Le Message (1833) Mame-Delaunay
- La Grenadière
- La Femme abandonnée, 1833 (1. edizioa Béchet)
- Honorine
- Béatrix, 1839
- Gobseck, 1830 (1. edizioa), 1842 (Furne)
- La Femme de trente ans, 1834 (Charles-Béchet), 1842 (Furne)
- Le Père Goriot, 1835
- Le Colonel Chabert, 1835
- La Messe de l'athée, 1836
- L'Interdiction, 1836
- Le Contrat de mariage, 1835 (1. edizioa), 1842 (Furne-Hetzel)
- Autre étude de femme, 1839-1842. Comprenant La Grande Bretèche, 1832, 1837
- Probintzietako bizitzaren eszenak
- Ursule Mirouët, 1842
- Eugénie Grandet, 1833
- Les Célibataires
- Les Parisiens en province
- Les Rivalités
- Illusions perdues, 1836tik 1843ra, barruan hauek daude:
- Paristarren bizimoduaren eszenak
- Histoire des Treize:
- 1) Ferragus, 1834 Hector Berliozi eskainita
- 2) La Duchesse de Langeais, 1834, 1839
- 3) La Fille aux yeux d'or, 1835
- César Birotteau, 1837 (Histoire de la grandeur et de la décadence de César Birotteau)
- La Maison Nucingen, 1838
- Splendeurs et misères des courtisanes, 1838 (Werdet), 1844-1846 (Furne)
- Comment aiment les filles ou Esther heureuse (1838)
- À combien l’amour revient aux vieillards (1843)
- Où mènent les mauvais chemins (1846)
- La Dernière Incarnation de Vautrin (1847)
- Les Secrets de la princesse de Cadignan, 1839
- Facino Cane, 1837
- Sarrasine, 1831
- Pierre Grassou
- Les Parents pauvres
- Un homme d'affaires (Esquisse d’homme d’affaires d’après nature), 1844, Hetzelem edizioetan
- Un prince de la bohème, 1840, 1844 Potter edizioa, 1846 Furne edizioa
- Gaudissart II
- Les Employés ou la Femme supérieure, 1838 (Werdet), 1844 (Furne)
- Les Comédiens sans le savoir, 1846
- Les Petits Bourgeois (bukatu gabe), Charles Rabouk bukatu eta argitaratu zuen, 1856-1854[4]
- L'Envers de l'histoire contemporaine, 1848
- Madame de la Chanterie
- L’Initié
- Bizitza politikoaren eszenak
- Un épisode sous la Terreur, 1845
- Une ténébreuse affaire, 1843 (Souverain et Lecou), 1846 (Furne)
- Le Député d'Arcis (bukatu gabe), 1854an Charles Rabouk bukatu eta argitaratu zuen, Balzaci egindako promesa betez. Testua hiru atal ditu:
- Z. Marcas
- Bizitza militarraren eszenak
- Les Chouans, 1829
- Une passion dans le désert, 1830
- Landa bizimoduaren eszenak
- Les Paysans (bukatu gabe). Evelina Hanska kontesak 1854an argitaratu zuen.
- Le Médecin de campagne, 1833
- Le Curé de village, 1841
- Le Lys dans la vallée, 1836
- Ikerlan filosofikoak edo Études philosophiques
- La Peau de chagrin, 1830, 1834, 1837, Furne: 1846
- Jésus-Christ en Flandre
- Melmoth réconcilié, ondoren Melmoth, l’homme errant, Charles Robert Maturinen eleberri gotikoa
- Le Chef-d'œuvre inconnu', 1831, 1837 (Furne : 1846)
- Gambara, 1837
- Massimilla Doni, 1837[6]
- La Recherche de l'absolu, 1834, 1839, 1845
- L'Enfant maudit[7]
- Adieu, 1830
- Les Marana
- Le Réquisitionnaire
- El Verdugo
- Un drame au bord de la mer, 1834, 1835, 1843, 1846
- Maître Cornélius, 1832, 1836, 1846
- L'Auberge rouge
- Sur Catherine de Médicis, 1836-1844
- Introduction
- Le Martyr calviniste
- La Confidence des Ruggieri
- Les Deux Rêves
- L'Élixir de longue vie, 1831, 1834, 1846
- Les Proscrits, 1831[8]
- Louis Lambert
- Séraphîta
- Ikerlan analitikoak
Euskaratutakoak
Oso gutxi izan dira euskaraz itzulita:
- Goriot Zaharra (Père Goriot) (1835). Itzultzailea: Pedro Diez de Ulzurrun[9][10]. 1996
Itzultzailearen iritziz, Goriot eleberria irekia da, bidegurutze antzekoa, Balzacen lan eta munduan sartzeko egokia beraz.
- Maisulan ezezaguna [11](Le Chef-d’œuvre inconnu) (1845). Itzultzailea: Josu Zabaleta. 2006
Erreferentziak
- ↑ Aldekoa, Iñaki. (2016). Literatura Unibertsala: Batxilergoa I, 168 orr.. Donostia: Erein ISBN 978-84-9109057-1..
- ↑ (Gaztelaniaz) Diccionario de los escritores del mundo. León: Everest . ISBN 84-241-1541-4. , 45-46 orr or..
- ↑ «Embrasse à la fois l’histoire et la critique de la Société, l’analyse de ses maux et la discussion de ses principes »
- ↑ Dictionnaire historique des littératures Larousse (1986), II liburuki, 1325 or. ISBN:2035083028.
- ↑ Larousse des Littératures, op. cit.1325 or.
- ↑ René Guise, « Balzac et l’Italie », l'Année balzacienne, 1962, 245-75 or.
- ↑ François Germain, «L’Enfant maudit, esquisse d’une pré-histoire», L’Année balzacienne, 1960, 21-36 or.
- ↑ René Guise: «Balzac et Dante», L’Année balzacienne, 1963.
- ↑ Balzac. Goriot Zaharra. Armiarma Literatura Unibertsala[testua. ].
- ↑ Dirua, alabak, eleberriak. Markos Zapiain. "Goriot zaharra" iruzkina. Honore de Balzac. Euskaldunon Egunkaria, 1999-10-23.. .
- ↑ [http://www.eizie.eus/Argitalpenak/inbentarioa/ Euskal itzulpenen inbentarioa (1976-2008)Manu López Gaseni. Hizkuntzaren eta Literaturaren Didaktika Saila Euskal Herriko Unibertsitatea. [2008] 41 or.. ] (Noiz kontsultatua: 2018-11-08).
Kanpo estekak
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q50188
Multimedia: La Comédie humaine / Q50188
