Tolosa Okzitania

Tolosa Okzitania
Tolosa
Frantziako udalerria
Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe Frantzia
Frantziaren banaketa administratiboa Metropolitar Frantzia
Eskualdea Okzitania
Departamendua Garona Garaia
AlkateaJean-Luc Moudenc
Izen ofizialaToulouse
Tolosa
Jatorrizko izenaTolosa
Posta kodea31000, 31100, 31200, 31300, 31400 eta 31500
Geografia
Koordenatuak43°36′16″N 1°26′38″E / 43.6044°N 1.4439°E / 43.6044; 1.4439
Map
Azalera118.3 km²
Altuera141 m
MugakideakFenouillet, Aucamville, Balma, Blagnac, Colomiers, Cugnaux, Labège, Launaguet, Pechbusque, Portèth de Garona, Quint-Fonsegrives, Ramonville-Saint-Agne, Saint-Orens-de-Gameville, Tournefeuille, L'Union eta Vieille-Toulouse
Demografia
Biztanleria504.078 (2021eko urtarrilaren 1a)
6.075 (2020)
alt_left 247.561 (%49,1) (%46) 231.992 alt_right
Dentsitatea4.261,01 bizt/km²
Informazio gehigarria
Ordu eremuaUTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuakN'Djamena, Bristol, Elx, Buenos Aires, Düsseldorf, Kiev, Lagos, Chongqing, Atlanta, Stavanger, Tel Aviv eta Ramallah
toulouse.fr

Tolosa edo Tolosa Okzitania[1] (frantsesez : Toulouse, okzitanieraz : Tolosa, ahoskatu /tuˈluzɔ/), Frantziako hegoaldean dagoen prefetura hiria da, Okzitania eskualdearen eta Garona Garaia departamenduaren hiriburua, Garona ibaiaren ertzean, Pirinioetako mendialdearen iparraldean.

Garona ibaiaren ondoan kokatua, 760.000 biztanle inguru zituen 1999an. Haren metropolialdea kontuan hartuta, ia 1.000.000 biztanle, Frantziako hegoaldeko bigarren hiria da, bai eta Europa osoan hazten ari den azkarrenetakoa ere. Izan ere, Europako industria aeroespazialaren kokagunea da. Artzapezpikutegia ere bada.

Gipuzkoako Tolosa herritik desberdindu behar denean, Tolosa Okzitania erabili behar da[2].

Klima

    Datu klimatikoak (Tolosa)    
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 9.4 11.2 14.0 16.2 20.5 24.2 27.6 27.5 24.2 18.9 13.0 10.1 18.1
Batez besteko tenperatura (ºC) 5.8 7.2 9.3 11.4 15.4 18.8 21.7 21.7 18.6 14.3 9.1 6.7 13.3
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 2.2 3.2 4.5 6.5 10.3 13.3 15.7 15.9 12.9 9.6 5.2 3.3 8.6
Pilatutako prezipitazioa (mm) 51.7 51.3 53.8 66.8 77.2 64.4 45.4 50.5 52.2 52.3 50.7 52.2 668.5
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) 9.6 9 9.5 10.2 10.2 7.6 5.3 5.8 6.7 8 8.7 8.5 99.1
Eguzki orduak 104 119 182 184 217 207 245 238 195 138 96 84 2009
Iturria (1): Météo France[3]
Iturria (2): World Meteorological Organisation[4]

Historia

Garona ibaia Tolosan

Iberiar kulturako herri bat bizi zen Okzitaniako Tolosa aldean, K.a. IV. mendean herri zelta bat, volsco tectosagoak, nagusitu zenean. K.a. 120. urtean konkistatu zuten erromatarrek eta hiri berri bat eraiki zuten. V. mendearen hasieran, Galiako hego-ekialdeaz jabetu ziren bisigodoak eta bertan ezarri zuten beren erreinuko hiriburua. 508an frankoak nagusitu ziren hirian, eta bertatik ekin zioten herri eusko-akitaniarren aurkako erasoari. VII. mendetik aurrera Akitaniako dukerriko hiriburua izan zen eta VIII. mendearen hasieran musulmanek hartu zuten. 721. urtean, Eudon Akitaniakoak bertan menderatu zituen musulmanak; VIII. mende bukaeran frankoen esku geratu zen berriro, eta Tolosako konderria sortu zuten haiek (778). IX-XIII mende bitartean dukerri independente gisa jardun zuen, baina XI. mendetik aurrera lurralde asko galdu zituen. XIII. mendearen hasieran, erlijio gerra giroan bizi izan zen hiria (albitarren aurkako gerra, Tolosako setioa, 1218) eta 1249an Frantziako erresumaren barnean geratu zen. XIII. mendetik aurrera kultura eta unibertsitate hiri guztiz garrantzitsua izan zen. 1420tik Frantziako Iraultza arte bertan egon zen Languedoceko Parlamentua, eta XVI. mendean, erlijio gerren garaian, katolikoen aldeko hiria izan zen. Merkataritza hiri tradizionala izan zen XVIII. mende amaiera arte, eta XIX. mendean, burdinbidea bertaraino iritsi ondoren, hasi zen hazten eta inguruko lurraldeetako laborari jendea hartzen.

Demografia

Biztanleriaren bilakaera
1793 1800 1806 1821 1831 1836 1841 1846 1851
52.612 50.171 51.689 52.328 59.639 77.372 90.368 94.227 96.564
1856 1861 1866 1872 1876 1881 1886 1891 1896
103.144 113.714 126.936 124.852 131.642 140.289 147.617 149.791 149.963
1901 1906 1911 1921 1926 1931 1936 1946 1954
149.841 149.438 149.576 175.434 180.771 194.564 213.220 264.411 268.863
1962 1968 1975 1982 1990 1999 2009 2014 2020
323.724 370.796 373.796 347.995 358.688 390.350 - - -


Ondarea

Garraioa

Aldiriak

Artikulu nagusia: «Tolosa Okzitaniako aldiriak»

Tolosa Okzitaniak eta bere metropoli-eremuak gaur egun line bat:  linea. Gainera, beste bi lerro daude proiektatuta:  eta  .

 Tolosa Okzitaniako aldiriak
Proiektatuak:
Sent Anha
Montaudran
Portèth–Sent Simon
Labeja–Inopòl
 Murèth
Labeja–Vilatge
Escalquens  
C linea (Tolosako aldiriak)
3'
3'
3'
3'
1'
D linea (Tolosako aldiriak)
6'
Sent Anha
7'
Portèth–Sent Simon
6'
Murèth
F linea (Tolosako aldiriak)
5'
Montaudran
5'
Labeja–Inopòl
3'
Labeja–Vilatge
2'
Escalquens

Metroa

Artikulu nagusia: «Tolosa Okzitaniako metroa»

Tolosa Okzitaniak eta bere metropoli-eremuak gaur egun bi linea ( linea eta  linea) dituen metro-sarea dute, X. intersekzio-formakoa, hiriaren erdigune neuralgikoa den Jean Jaurès geltokian.

 Tolosa Okzitaniako metroa
 Bòrdaroja
Tres Cocuts
La Vaca
Barrièra de París
Balmar-Gramont  
Minimes-Claudi Nougaròu
Argolets
Canal del Miègjorn
Roseda
Compans-Caffarelli
Belmont
Joana d'Arc
Marengo-SNCF
Jean Jaurès
Capitòli
Francés Verdier
Esquiròl
Carmes
Sant Çubran-Republica
Pè d'Auca
Sant Miquèl-Marcel Langer
En Palòt
Font l'Estanh
Sent Anha-SNCF
Mermoz
Sauselong
Bagatèla
Ranguèlh
Miralh-Universitat
Facultat de Farmacia
Reinariá
Belafont
Ramonvila  
 Bassa-Comba
A linea (Tolosako metroa)
Balmar-Gramont
1'
Argolets
1'
Roseda
2'
Belmont
1'
Marengo-SNCF
1'
Jean Jaurès
1'
Capitòli
2'
Esquiròl
1'
Sant Çubran-Republica
1'
Pè d'Auca
2'
1'
Font l'Estanh
1'
Mermoz
2'
Bagatèla
1'
Miralh-Universitat
2'
Reinariá
1'
Belafont
1'
Bassa-Comba
B linea (Tolosako metroa)
Bòrdaroja
1'
Tres Cocuts
2'
La Vaca
1'
Barrièra de París
2'
Minimes-Claudi Nougaròu
1'
Canal del Miègjorn
1'
Compans-Caffarelli
2'
Joana d'Arc
1'
Jean Jaurès
1'
Francés Verdier
1'
Carmes
2'
1'
Sant Miquèl-Marcel Langer
2'
En Palòt
1'
Sent Anha-SNCF
2'
Sauselong
1'
Ranguèlh
1'
Facultat de Farmacia
2'
2'
Ramonvila

Tranbia

Artikulu nagusia: «Tolosa Okzitaniako tranbia»

Tolosa Okzitaniak eta bere metropoli-eremuak gaur egun bi linea ( linea eta  linea) dituen metro-sarea dute, Y. intersekzio-formakoa.

 Tolosa Okzitaniako tranbia
MEETT  
1'
Aeroconstellacion
2'
Bausèla-Aeroscopia
2'
Andromèda-Licèu
2'
Plaça Jòrdi Brassens
2'
Grand Nòble
2'
Patinadoira-Barradels
2'
Odyssud-Ritoret
1'
Plaça del Relai
1'
 Aeropòrt
Pasteur-Ostal de Blanhac
2'
1'
Daurat
Guiana-Berric
2'
2'
Nadot
Servanty-Airbus
4'
3'
Ancely
2'
Arenas Romanas
2'
Purpan
3'
Caça-l'ardit
1'
Cartocharia
2'
Zenit
3'
2'
Deodat de Severac
2'
Crotz de Pèira
2'
Avenguda de Murèth
2'
Fèrre de Caval
1'
Isla del Ramier
1'
1. linea (Tolosako tranbia)
MEETT
1'
Aeroconstellacion
2'
Bausèla-Aeroscopia
2'
Andromèda-Licèu
2'
Plaça Jòrdi Brassens
2'
Grand Nòble
2'
Patinadoira-Barradels
2'
Odyssud-Ritoret
1'
Plaça del Relai
1'
Pasteur-Ostal de Blanhac
1'
Guiana-Berric
2'
Servanty-Airbus
3'
Ancely
2'
Arenas Romanas
2'
Purpan
3'
Caça-l'ardit
1'
Cartocharia
2'
Zenit
3'
2'
Deodat de Severac
2'
Crotz de Pèira
2'
Avenguda de Murèth
2'
Fèrre de Caval
1'
Isla del Ramier
1'
2. linea (Tolosako tranbia)
Aeropòrt
2'
Daurat
2'
Nadot
4'
Ancely
2'
Arenas Romanas
2'
Purpan
3'
Caça-l'ardit
1'
Cartocharia
2'
Zenit
3'
2'
Deodat de Severac
2'
Crotz de Pèira
2'
Avenguda de Murèth
2'
Fèrre de Caval
1'
Isla del Ramier
1'

Kultura

Institut d'Estudis Occitans, okizitanierako Akademia, Tolosan dago. Honela, Tolosa kultura okzitaniarraren hiriburu ezofiziala da. Gurutze okzitaniarra hiriko ikurtzat hartu da.

Ekonomia

Nekazaritza eremu oparo bateko merkataritza-gune garrantzitsua da. Industria (hegazkinak, altzairuak, ehunak, papera, zapatak, beira, tresneria elektrikoa eta mekanikoa, kimika industria) da ekonomia jarduera nagusia. Industria aeroespazialean, Airbus hegazkin ekoizlearen egoitza da.

Hezkuntza

Tolosar ezagunak

Hiri senidetuak

Erreferentziak

  • Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
  1. ↑ Frantziako Errepublikako eskualde-, departamendu- eta hiriburu-izenak (Euskaltzaindiaren 36. araua).
  2. ↑ Idem (192 or.)
    Izen hau Euskal Herrian dagoen Tolosa izen bereko herritik bereizi behar denean, honela erabiliko da:
    – Izenburu gisa: Tolosa Okzitania.
    – Testuetan, deklinaturik eman behar denean: Tolosa Okzitanian gertatu zen.
  3. ↑ Météo France. Prévisions météo de Météo-France – Climat en France. .
  4. ↑ World Weather Information Service – Toulouse. .

Ikus, gainera

Kanpo estekak

  • (Frantsesez) Tolosako webgune ofiziala
Autoritate kontrola
  • Wikimedia proiektuak
  • Wd Datuak: Q7880
  • Commonscat Multimedia: Toulouse / Q7880
  • Identifikadoreak
  • WorldCat
  • VIAF: 132307492
  • ISNI: 0000000122647962
  • BNE: XX455429
  • BNF: 15255550c (data)
  • GND: 4060518-8
  • LCCN: n79091182
  • NKC: ge375702
  • NARA: 10045110
  • SUDOC: 026564122
  • Hiztegiak eta entziklopediak
  • Britannica: url
  • Lekuak
  • OSM: 35738
  • TGN: 7008441
  • Atlas Digital del Imperio Romano: 153
  • INSEE: 31555
  • Wd Datuak: Q7880
  • Commonscat Multimedia: Toulouse / Q7880