Bahasa Tombulu

Bahasa Tombulu
Bahasa Minahasa
Asli kepadaIndonesia
KawasanSulawesi utara
Penutur bahasa
(60,000 setakat 1981)
Keluarga bahasa
Austronesia
  • Polinesia-Melayu
    • Filipina
      • Minahasa
        • Timur
          • Timur laut
            • Bahasa Tombulu
Kod bahasa
ISO 639-3tom
Glottologtomb1243

Bahasa Tombulu, juga dikenali sebagai bahasa Minahasa ialah bahasa Austronesia di utara Sulawesi, Indonesia. Ia merupakan salah satu bahasa daripada bahasa-bahasa Minahasa, di bawah keluarga bahasa-bahasa Filipina.

Ia merupakan bahasa tempatan orang Minahasa yang dituturkan di kota Tomohon dan di kampung-kampung di bawah pentadbiran Kota Tomohon seperti Rurukan, Pinaras, Kumelembuai, Woloan, dan Tara-Tara. Ia juga dituturkan di kampung-kampung di bawah pemerintahan Kabupaten Minahasa di daerah Tombulu, kabupaten Tombariri, kabupaten Pineleng, dan dua kampung di daerah Sonder, iaitu Rambunan dan Sawangan.

Fonologi

Konsonan

Bibir Gusi Lelangit gusi/Lelangit Velar Glotis
Hentian/Letusan nirsuara p t k ʔ
tersuara b d ɡ
Hidung m n ŋ
Geseran nirsuara s h
tersuara z
Sisian l ʎ
Getaran r
Anggaran w j

Vokal

Depan Pusat Belakang
Sempit i u
Tengah e ə o
Luas a

[1][2]

Kosa kata

Bahasa Tombulu adalah unik dalam kalangan bahasa-bahasa Minahasa kerana sebutan huruf l dalam ortografinya. Dalam empat bahasa Minahasa yang lain, huruf "l" disebut setampaknya, tetapi dalam bahasa Tombulu, ia disebut seperti "th" dalam bahasa Inggeris.

Contohnya: kulo bermaksud "putih" akan disebut sebagai kutho

Melayu Tombulu
Satu Esa
Dua Zua
Tiga Tellu
Empat Epat
Lima Lima
Enam Enem
Tujuh Pitu
Lapan Wallu
Sembilan Siou
Sepuluh Mapulu
Sebelas Mapulu wo Esa
Dua belas Mapulu wo Zua
Dua puluh Zua nga pulu
Dua puluh satu Zua nga pulu wo Esa
Ya Ene
Tidak Zei'kan
Utara Amian
Selatan Timu
Barat Talikuran
Timur Sendangan
Tangan Lengan
Kepala Ulu
Telinga Lunteng
Mata Weweren
Perut Po'ot
Kaki A'e
Nenek Nene
Datuk Tete
Ibu/Emak Ina
Bapa/Ayah Ama
Aku Niaku
Engkau Niko
Kami Kai
Mereka Sera
Dia Sia
Kawan Karia
Cantik Fasung
Betina Wewene
Jantan Tuama
Kanak-kanak K'oki
Cikgu (wanita) Enci
Cikgu (lelaki) Engku
Buruk/Jahat Lewo
Baik Le'os
Air Zano
Mandi Lemele
Minum Melep
Sekolah Sumikolah
Boleh saya minta sedikit? Wehane toyo
Beri Wehape
Lapar Ma'arem
Kenyang Wesu
Makan Kuman
Sarapan Sumokol
Ikan Seza
Selamat Pagi Syambae
Selamat Siang Tabea
Bila Sawisa
Mana Wisa
Siapa Sei
Pergi Mange
Henti Mento
Duduk Rumemez
Diri Rumendai
Jalan Lampang
Berjalan Lumampang
Ayuh/Jom/Mari Meimo
Nanti Teintu Mo
Kerana Pah'paan
Tapi Ta'an
Atau Ka'pa
Sangat Totoz
Semalam/Kelmarin Kawi'i
Hari ini N'endo
Malam ini Wengindo Mokan
Esok Sando
Hadap Sumaru
Tidur Tekel
Sedang tidur Tumekel
Bangun Sumaup
Naik Sumosor
Turun Meros
Kiri Kawi-i
Kanan Kakan
Tuhan Opo
Semangat Suci Aseng Lengas

Contoh frasa

Frasa Terjemahan bahasa Tombulu
Apa khabar? Kura-mo?
Siapa nama awak/kamu/engkau? Sei sia ngaranu?
Awak nak pergi mana? Kurap wisako?
Awak buat apa? Ma'kura'ko?
Awak dari mana? Wisako ameye?
Siapa dia? Sei sia?
Jumpa kamu esok Sando mokan
Berapa banyak? Pira?
Boleh saya dapat sedikit? Wehane toyo?
Terima kasih Makase mo
Aku cinta kamu/Saya sayang awak Ko'rara ateku
Tuhan Yang Maha Tinggi Opo Wananatas
Tuhan Yang Maha Esa Opo Wailan Wangko

Doa Bapa Kami

Doa Bapa Kami Penginaléi Ama' nai:
Ya Bapa kami yang di syurga, Ama nai im wana sorga,
Sucilah Nama-Mu. Loozen nai un ngaranNu
Datanglah kerajaan-Mu. Maye mo ung kakolanoanmu
Terlaksanalah kehendak-Mu di bumi sebagaimana di syurga. Mamualimoma un paazmu ti kaayahaan mo ti sorga
Berilah kami makanan untuk hari ini. Wehape nikai inendo kenu kanen nai takaz maawez
Ampunkanlah kesalahan kami Wo ampunganne un sumala nai
sebagaimana kami mengampuni mereka yang bersalah terhadap kami. Tanu nikai mahampung wia setou simala wia nikai
Janganlah biarkan kami tergoda, Wo tiakkan ipah wali nikai wana an pema'waa
tetapi selamatkanlah kami daripada yang jahat. Ta'an izoula wia nikai witu kalewo'a
Engkaulah yang empunya kerajaan, Pahpaan niko uman simaka kakolanoan,
kekuasaan, Wo ung kawasa,
dan kemuliaan selama-lamanya. Amin. wo ung kawangunan takaz kauze-uze na, Ulit

Status

Bahasa Tombulu sangat memerlukan pembugaran. Ia tidak dituturkan sebagai bahasa pertama di kawasan berpenduduk tinggi seperti Tomohon, Pineleng, dan Tanawangko. Kampung berbahasa Tombulu secara tradisional seperti Woloan, Tara-Tara, Lolah, dan Lemoh kini kurang bertutur dalam bahasa tersebut. Lembaga Pendidikan kerajaan Indonesia tidak menawarkan sebarang bantuan samada untuk bahasa Tombulu atau mana-mana bahasa tempatan yang mengalami kerosotan. Lembaga tersebut penyebab pembatalan 'Muatan Lokal' daripada kurikulum harian semua sekolah rendah dan menengah di seluruh negara sejak beberapa tahun lalu. 'Muatan Lokal', jika ada, ialah kelas harian yang kebanyakan wilayah di Indonesia gunakan untuk mengajar generasi baharu mereka bahasa tempatan.

Bahasa Tombulu masih dipertuturkan di kampung-kampung seperti Kayawu, Rurukan, Kumelembuai, Pinaras, Suluan, Kembes, Tombuluan, Rumengkor, Kali, Tondangow, Sawangan, dan Rambunan sehingga ke kanak-kanak. Sekali setiap bulan, ia digunakan dalam khutbah di gereja-gereja tempatannya.

Pada awal tahun 2013, kamus bahasa Indonesia-Tombulu telah mula diedarkan. Gubahan Wasiat Baru untuk Alkitab dalam bahasa Tombulu telah diedarkan pada November 2018.[3]

Rujukan

  1. ^ Sahulata, D. (1993). Struktur bahasa Tombulu. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan.
  2. ^ Makalew-Palar, J.A.; Kembuan, L.D.; Terak, R. (1994). Fonologi Bahasa Tombulu. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan.
  3. ^ "Penyusunan Alkitab Bahasa Tombulu Butuh 17 Tahun". ManadoPostonline.com (dalam bahasa Indonesia). 30 November 2018.
  • l
  • b
  • s
Bahasa Indonesia (Isyarat 2)

Aceh Bangka Batak Alas-Kluet Batak Angkola Batak Dairi Batak Karo Batak Mandailing Batak Simalungun Batak Toba Col Duanoa Enggano Gayo Haji Kaur Kerinci Komering Kubu Lampung Api Lampung Nyo Loncong Lubu Melayu a Melayu Tengah • Melayu Jambi Mentawai Minangkabau Musi Nasal Nias Pekal Rejang Sikule Simeulue

Baduy Betawi Indonesia Peranakan 1 Javindo 1 Jawa Kangean Kawi Madura Osing Pecok 1 Sunda Tengger

Bahasa-bahasa di Kepulauan Nusa Tenggara

Abui • Adang • Adonara • Alor • Amarasi • Anakalangu • Bali Bengkala 2 Bilba • Bima Blagar • Bunak • Dela-Oenale • Dengka • Dhao • Ende • Hamap • Helong • Ile Ape • Kabola • Kafoa • Kamang • Kambera • Kedang • Kelon • Kemak b Ke'o • Kepo' • Kodi • Komodo • Kui • Kula • Lamaholot • Lamalera • Lamatuka • Lamboya • Lamma • Laura • Lembata Barat • Lembata Selatan • Levuka • Lewo Eleng • Lewotobi • Lio • Lole • Melayu Bali • Melayu Kupang • Melayu Larantuka • Mamboru • Manggarai • Nage • Nedebang • Ngada • Ngada Timur • Palue • Rajong • Rembong • Retta • Ringgou • Riung • Rongga • Sabu • Sasak • Sawila • Sikka • So'a • Sumbawa Tambora Tereweng • Termanu • Tetun b Tewa • Tii • Uab Meto • Wae Rana • Wanukaka • Wejewa • Wersing

Ampanang Aoheng Bahau Bakati' Bekati' Rara • Bekati' Sara • Bakumpai Banjar Basap Benyadu' Bidayuh Biatah • Bidayuh Bukar-Sadong • Bolongan • Bukat • Bukitan Burusu • Dusun Deyah Dusun Malang Dusun Witu Embaloh Hovongan Iban a Jangkang Kayan Mahakam • Kayan Busang • Kayan Sungai Kayan • Kayan Mendalam • Kayan Wahau • Kelabit a Kembayan Kendayan Keninjal Kenyah Kelinyau • Kenyah Wahau • Kereho Kohin Lawangan Lengilu Lun Bawang Ma'anyan Melayu Berau Melayu Bukit Melayu Kota Bangun Kutai • Melayu Tenggarong Kutai Melayu Dayak • Modang Mualang Ngaju Okolod Ot Danum Paku • Punan Aput • Punan Merah • Punan Merap • Punan Tubu • Putoh • Ribun Sa'ban Sanjau Basap • Sanggau Seberuang Segai Selungai Murut • Semandang • Sembakung Murut • Siang • Tagal Murut • Taman • Tausug Tawoyan Tidong • Tunjung Uma' Lasan • Uma' Lung

Bahasa-bahasa di Sulawesi

Andio • Aralle-Tabulahan • Bada • Bahonsuai • Banjau Indonesia • Balaesang • Balantak • Bambam • Banggai • Bantik • Baras • Batui • Behoa • Bentong • Bintauna • Boano • Bobongko • Bolango • Bonerate • Budong-Budong • Bugis Bungku • Buol • Busoa • Campalagian • Cia-Cia Dakka • Dampelas • Dondo • Duri • Enrekang • Gorontalo Kaidipang • Kaili Da'a • Kaili Ledo • Kaili Unde • Kaimbulawa • Kalao • Kalumpang • Kamaru • Kioko • Kodeoha • Konjo Pegunungan • Konjo Pesisir • Koroni • Kulisusu • Kumbewaha • Laiyolo • Lasalimu • Lauje • Lemolang • Liabuku • Lindu • Lolak • Maiwa • Makassar Melayu Makassar • Melayu Manado Malimpung • Mamasa • Mamuju • Mandar Moma • Mongondow • Mori Atas • Mori Bawah • Moronene • Muna • Napu • Padoe • Pamona Panasuan • Pancana • Pannei • Pendau • Ponosakan • Rahambuu • Rampi • Ratahan • Saluan • Sangir • Sarudu • Sedoa • Seko Padang • Seko Tengah • Selayar • Suwawa • Ta'e • Taje • Tajio • Talaud • Taloki • Talondo' • Toala' • Tolaki • Tomadino • Tombelala • Tombulu • Tomini • Tondano Tonsawang Tonsea Tontemboan Topoiyo • Toraja-Sa'dan • Totoli • Tukang Besi Selatan • Tukang Besi Utara • Ulumanda' • Uma • Waru • Wawoni • Wolio • Wotu

Bahasa-bahasa di Kepulauan Maluku

Alune • Amahai • Ambelau • Aputai • Asilulu • Babar Tenggara • Babar Utara • Banda • Barakai • Bati • Batuley • Benggoi • Boano • Bobot • Buli • Buru • Dai • Damar Barat • Damar Timur • Dawera-Daweloor • Dobel • Elpaputih • Emplawas • Fordata • Galela • Gamkonora • Gane • Gebe • Geser-Gorom • Gorap • Haruku • Hitu • Horuru • Hoti • Huaulu • Hukumina Hulung • Ibu • Ili'uun • Imroing • Kadai • Kaibobo • Kamarian • Kao • Karey • Kayeli • Kei • Kisar • Koba • Kola • Kompane • Kur • Laba • Laha • Larike-Wakasihu • Latu • Leti • Liana-Seti • Lisabata-Nuniali • Lisela • Lola • Loloda • Lorang • Loun • Luang • Luhu • Maba • Makian Barat • Makian Timur • Melayu Ambon • Melayu Bacan • Melayu Banda • Melayu Maluku Utara • Mangole • Manipa • Manombai • Manusela • Mariri • Masela Barat • Masela Tengah • Masela Timur • Masiwang • Modole • Moksela Naka'ela • Nila • Naulu Selatan • Naulu Utara • Nusa Laut • Oirata • Pagu • Palumata • Patani • Paulohi • Perai • Piru • Roma • Sahu • Salas • Saleman • Saparua • Sawai • Seit-Kaitetu • Selaru • Seluwasan • Sepa • Serili • Serua • Sula • Tabaru • Taliabu • Talur • Tarangan Barat • Tarangan Timur • Tela-Masbuar • Teluti • Teor • Ternate • Ternateño1 Te'un • Tidore • Tobelo • Tugun • Tugutil • Tulehu • Ujir • Waioli • Watubela • Wamale Selatan • Wamale Utara • Yalahatan • Yamdena

Bahasa-bahasa di Papua *

Abinomn 3 Abun 3 Aghu • Airoran • Ambai • Anasi • Ansus • Arandai • Arguni • As • Asmat Pantai Kasuari • Asmat Tengah • Bahasa Asmat Utara • Asmat Yaosakor • Atohwaim • Auye • Awbono • Awera • Awyi • Awyu Asue • Awyu Tengah • Awyu Edera • Awyu Jair • Awyu Utara • Awyu Selatan • Bagusa • Baham • Barapasi • Bauzi • Bayono • Bedoanas • Beneraf • Berik • Betaf • Biak • Biga • Biritai • Bonggo • Burate • Burmeso • Burumakok • Buruwai • Busami • Citak • Citak Tamnim • Dabe • Damal • Dani Lembah Bawah • Dani Lembah Tengah • Dani Lembah Atas • Bahasa Dani Barat • Dao • Dem • Demisa • Dera • Diebroud • Dineor • Diuwe • Doutai • Duriankere • Dusner • Duvle • Edopi • Eipomek • Ekari • Elseng 3 Emem • Eritai • Erokwanas • Fayu • Fedan • Foau • Gresi • Hatam 3 Hupla • Iau • Iha • Iha Pijin 4 Irarutu • Iresim • Isirawa • Itik • Iwur • Jofotek-Bromnya • Kaburi • Kais • Kaiy • Kalabra • Kamberau • Kamoro • Kanum Bädi • Kanum Ngkâlmpw • Kanum Smärky • Kanum Sota • Kapauri • Kaptiau • Karas • Karon Dori • Kaure • Kauwera • Kawe • Kayagar • Kayupulau • Kehu 5 Keijar • Kemberano • Kembra 5 Kemtuik • Ketengban Ketum • Kimaghima • Kimki • Kirikiri • Kofei • Kokoda • Kombai • Komyandaret • Konda • Koneraw • Kopkaka • Korowai • Korupun-Sela • Kosare • Kowiai • Kuri • Kurudu • Kwer • Kwerba • Kwerba Mamberamo • Kwerisa • Kwesten • Kwinsu • Legenyem • Lepki 5 Liki • Maden • Mai Brat • Mairasi • Maklew • Melayu Papua Mander • Mandobo Atas • Mandobo Bawah • Manem • Manikion • Mapia • Marau • Marind • Marind Bian • Masimasi • Massep 3 Matbat • Mawes • Ma'ya • Mekwei • Meoswar • Mer • Meyah • Mlap • Mo • Moi • Molof 5 Mombum • Momina • Momuna • Moni • Mor • Mor • Morai • Morori • Moskona • Mpur 3 Munggui • Murkim 5 Muyu Utara • Muyu Selatan • Nafri • Nakai • Nacla • Namla 5 Narau • Ndom • Nduga • Ngalum • Nggem • Nimboran • Ninggerum • Nipsan • Nisa • Obokuitai • Onin • Onin Pijin 4 Ormu • Orya • Papasena • Papuma • Pom • Puragi • Rasawa • Riantana • Roon • Samarokena • Saponi • Sauri • Sause • Saweru • Sawi • Seget • Sekar • Semimi • Sempan • Sentani • Serui-Laut • Sikaritai • Silimo • Skou • Sobei Sowanda • Sowari • Suabo • Sunum • Tabla • Taikat • Tamagario • Tanahmerah • Tandia • Tangko • Tarpia • Tause • Tebi • Tefaro • Tehit • Tobati • Tofanma 5 Towei • Trimuris • Tsaukambo • Tunggare • Una • Uruangnirin • Usku 5 Viid • Vitou • Wabo • Waigeo • Walak • Wambon • Wandamen • Wanggom • Wano • Warembori • Wares • Waris • Waritai • Warkay-Bipim • Waropen • Wauyai • Woi • Wolai • Woria • Yahadian • Yale Kosarek • Yali Angguruk • Yali Ninia • Yali Lembah • Yaqay • Yarsun • Yaur • Yawa • Yei • Yelmek • Yeretuar • Yetfa • Yoke • Zorop

1 Kreol • 2 Bahasa isyarat 3 Bahasa isolat 4 Bahasa Pidgin • 5 Tidak diklasifikasikan
a juga dituturkan di Malaysia dan/ Brunei Darussalam. • b juga dituturkan di Timor Leste, Papua New Guinea dan/ negara-negara Oceania lainnya.

Italik: Bahasa hapus atau bahasa mati.

*Catatan: Kalimantan dan Papua di sini hanya yang termasuk dalam wilayah Indonesia.

Templat:Philippine languagesTemplat:Austronesian languages