Tunjuk perasaan Karakalpak 2022

Tunjuk perasaan tercetus di wilayah autonomi Karakalpakstan di Uzbekistan pada 1 Julai 2022 berhubung cadangan pindaan oleh Presiden Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev kepada Perlembagaan Uzbekistan yang akan menamatkan status Karakalpakstan sebagai wilayah autonomi Uzbekistan dan hak untuk berpisah daripada Uzbekistan. Sehari selepas tunjuk perasaan bermula di ibu kota Karakalpak, Nukus, Presiden Mirziyoyev menarik balik pindaan perlembagaan. Kerajaan Karakalpak berkata bahawa penunjuk perasaan telah cuba menyerbu bangunan kerajaan.

Walaupun konsesi diberikan oleh kerajaan Uzbekistan dalam mengekalkan autonomi Karakalpakstan, tunjuk perasaan terus meningkat, mengakibatkan sekatan internet di seluruh Karakalpakstan pada 2 Julai, dan Presiden Mirziyoyev mengisytiharkan darurat di wilayah itu.

Latar belakang

Karakalpakstan merupakan sebuah republik autonomi yang terletak di barat Uzbekistan dan merupakan tanah air kepada etnik berbahasa Turkik Karakalpaks yang tergolong dalam keluarga bahasa Kipchak dengan jumlah penduduk kira-kira 752,000 atau 2.2% daripada penduduk Uzbekistan.^[1] Sepanjang sejarah, wilayah Karakalpakstan telah berada di bawah kawalan pelbagai empayar sebelum membentuk identiti masa kininya sendiri pada sekitar abad ke-17 sebagai konfederasi berasingan puak nomad yang pada mulanya milik Kazakh Khanate,^[2] sehingga mengakibatkan Karakalpaks mempunyai hubungan budaya yang lebih erat dengan orang Kazakh dari segi adat, budaya material, dan bahasa yang bertentangan dengan orang Uzbek.^[3][4]

Selepas penubuhan Kesatuan Soviet, proses persempadanan semula sempadan berlaku di bawah Joseph Stalin di Asia Tengah oleh pertubuhan komunis tempatan di bawah pengaruh intelektual nasionalis etnik dan dibuat berdasarkan data banci Tsar dan awal Soviet.^[5] Apabila sempadan baru dilukis, dwibahasa dan identiti multinasional di kawasan itu adalah perkara biasa manakala pembahagian bahasa dan etnik sering dilihat sebagai jurang politik bandar-luar bandar .^[5] Wilayah Autonomi Karakalpak telah dibentuk pada tahun 1925 dalam Republik Soviet Sosialis Autonomi Kazakhstan dan telah dipindahkan ke Republik Sosialis Persekutuan Persekutuan Soviet Rusia di mana pada tahun 1932, ia menjadi Republik Sosialis Soviet Autonomi Karakalpak dan telah disepadukan sepenuhnya ke dalam Republik Sosialis Soviet Uzbekistan pada tahun 1936 di mana ia mengekalkan status quonya sebagai autonomi.^[4]

Pada Disember 1990, semasa Perestroika, Majlis Tertinggi Karakalpak ASSR menerima pakai "Deklarasi Kedaulatan Negara" ke atas Kesatuan Soviet yang membenarkan Karakalpakstan memperoleh kemerdekaan melalui referendum manakala SSR Uzbekistan telah mengisytiharkan kemerdekaannya sendiri pada bulan Ogos 1991 sejurus selepas percubaan rampasan kuasa Soviet yang gagal.^[6] Pada masa itu, Karakalpakstan diiktiraf oleh kerajaan Soviet pusat sebagai memegang "status negara" dan, pada November 1991, Dauletbay Shamshetov [ru] telah dipilih sebagai presiden pertama Karakalpakstan oleh Majlis Tertinggi sebelum akhirnya meletak jawatan pada Jun 1992.^[7] Selepas pembubaran Kesatuan Soviet berlaku, Republik Karakalpakstan telah dibentuk pada Januari 1992,^[8] dan seterusnya menjadi sebuah republik autonomi di bawah kuasa Uzbekistan menerima pakai Perlembagaan Uzbekistan pada Disember 1992.^[9] Pada tahun 1993, perjanjian antara negeri selama 20 tahun mengenai kemasukan Republik Karakalpakstan ke Uzbekistan telah ditandatangani oleh kedua-dua kerajaan yang memberikan hak Karakalpakstan untuk berpisah daripada Uzbekistan melalui referendum. Pada masa perjanjian itu tamat pada 2013, ia sebahagian besarnya dilupakan.^[10]

Pengeringan Laut Aral

Laut Aral secara sejarahnya merupakan sebahagian daripada budaya Karakalpak, dan rantau ini biasanya dikaitkan dengan pengalirannya.^[11] Akibat pengaliran Laut Aral, Karakalpakstan menjadi salah satu wilayah termiskin di Uzbekistan,^[12] dan keadaan hidup bertambah buruk akibat penurunan akses kepada air minuman dan penyebaran penyakit berjangkit.^[13] Kebolehdiaman yang terus berkurangan di Karakalpakstan akibat daripada pengaliran Laut Aral juga telah menyebabkan pengurangan yang ketara dalam peluang, dan ramai di rantau ini telah menyalahkan pengaliran air untuk keadaan yang semakin teruk di rantau ini.^[14]

Cadangan pembaharuan perlembagaan

Pada akhir Jun 2022, Presiden Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev mencadangkan 170 pindaan kepada perlembagaan Uzbekistan, untuk diundi dalam satu referendum. Antara pindaan yang paling kontroversi ialah pindaan yang mengubah tempoh penggal presiden daripada lima kepada tujuh tahun, serta penyingkiran had penggal, dan pindaan yang akan mengurangkan autonomi Karakalpakstan dengan ketara, termasuk mengeluarkan hak mereka untuk berpisah daripada Uzbekistan melalui referendum.^[15]

Bantahan

Pada 1 Julai 2022, beribu-ribu orang membantah cadangan pindaan perlembagaan di ibu kota Karakalpak di Nukus dan di seluruh rantau ini. Alur berita Turkmenmelaporkan bahawa kehadiran Pengawal Kebangsaan Uzbekistan telah diperkukuh di dua buah bandar di Karakalpakstan akibat tunjuk perasaan. Punca tunjuk perasaan lain dilaporkan oleh Eurasianet kerana penahanan Dauletmurat Tazhimuratov, seorang peguam dan wartawan Karakalpak, sebelum beliau ditetapkan untuk bertemu orang di Nukus.^[16]

Sehari selepas protes, Mirziyoyev bersetuju untuk menarik balik pindaan perlembagaan berkaitan autonomi Karakalpakstan.^[17] Pada masa yang sama, kerajaan Karakalpakstan mendakwa bahawa penunjuk perasaan telah cuba menyerbu bangunan kerajaan.^[18] Akses Internet di Karakalpakstan kemudiannya disekat,^[19] dan keadaan darurat telah diisytiharkan di wilayah itu oleh kerajaan Uzbekistan.^[20]

Menjelang 4 Julai 2022, ahli politik pembangkang Pulat Ahunov menyatakan bahawa keadaan nampaknya telah stabil berikutan keadaan darurat dan perintah berkurung yang dikenakan oleh kerajaan Uzbekistan, tetapi pada masa yang sama menyatakan kebimbangan bahawa pergolakan boleh meningkat menjadi konflik etnik antara Uzbekistan dan Karakalpaks, berkata "Secara keseluruhan, saya fikir keadaan mula stabil, tetapi terdapat satu lagi bahaya. Terdapat fakta pertembungan etnik antara Karakalpaks dan Uzbekistan. [. . . ] Ia bukan mengenai status Karakalpakstan, ia akan menjadi tentang konflik antara Karakalpaks dan Uzbekistan."^[21]

Sepanjang hujung minggu 1-2 Julai 2022, Mirziyoyev melawat Karakalpakstan dua kali,^[21] dan secara terbuka mengecam tokoh pro-kerajaan Karakalpak kerana tidak memberitahunya tentang penentangan awam terhadap undang-undang itu terlebih dahulu. Selepas pertemuan 4 Julai dengan timbalan-timbalan Karakalpak, beliau mendakwa bahawa para pemimpin protes telah cuba untuk mengawal bangunan kerajaan tempatan untuk mendapatkan senjata, juga berkata, "Mengambil kesempatan daripada keunggulan angka mereka, lelaki ini menyerang pegawai penguatkuasa undang-undang, memukul mereka dengan teruk dan menyebabkan kecederaan yang teruk."^[21] Menurut Mirziyoyev, beliau mengadakan pertemuan dengan Presiden Majlis Eropah Charles Michel di mana siasatan bebas ke atas pergolakan telah dibincangkan. Beliau sekali lagi menyalahkan "geng penjenayah" atas keganasan.

Kematian

Terdapat kebimbangan meluas mengenai kemungkinan besar kematian akibat tunjuk perasaan itu.^[21][22] Presiden Mirziyoyev telah mengakui bahawa kematian telah berlaku di kalangan orang awam dan pasukan keselamatan, dengan mendakwa bahawa perusuh telah melakukan "tindakan yang merosakkan". Pulat Ahunov memberitahu Reuters bahawa sekurang-kurangnya lima orang telah meninggal dunia.^[23]

Sultanbek Ziyayev, Menteri Kesihatan di Karakalpakstan, berkata hospital-hospital di Nukus dipenuhi penunjuk perasaan yang telah cedera dalam pertempuran dengan pasukan keselamatan, dan bahawa "ribuan" telah dimasukkan ke hospital.^[24] Pada 4 Julai, Pejabat Pendakwa Raya Uzbekistan melaporkan bahawa 18 orang terbunuh dan 243 cedera di Nukus, walaupun angka pembangkang menyatakan jumlah sebenar mungkin jauh lebih tinggi. ^[25] Sebuah video yang tersebar di media sosial kononnya menunjukkan sejumlah besar darah di jalanan di Nukus. Ia kemudiannya mendakwa oleh media tempatan bahawa warna merah dalam video itu adalah hasil daripada meriam air pewarna merah yang disembur oleh polis.^[26][27][28] Walau bagaimanapun, Amnesty International telah menyatakan bahawa masih mustahil untuk mengesahkan video itu dan sama ada ia adalah darah atau tidak, akibat sekatan internet.^[29] Menurut Reuters, tunjuk perasaan itu adalah yang paling mengorbankan sejak pembunuhan beramai-ramai Andijan 2005, di mana 173 terbunuh mengikut anggaran kerajaan.

Rujukan