Jakoets

Jakoets саха тыла
Gesproken in	Rusland
Vitaliteit	potentieel bedreigd[1]
Sprekers	450.000[2]
Taalfamilie	Altaïsch (omstreden) Turks Siberisch Jakoets
Alfabet	cyrillisch
Officiële status
Officieel in	Rusland Jakoetië
Taalcodes
ISO 639-1	-
ISO 639-2	sah
ISO 639-3	sah
■ Verspreiding van het Jakoets
Portaal    Taal

Het Jakoets (саха тыла, saqa tьla) is een Turkse taal, die wordt gesproken door de Jakoeten.

Verspreiding en verwantschap

Het Jakoets is een bestuurstaal van de Russische deelrepubliek Jakoetië in het noorden van Siberië. De taal doet er ook dienst als lingua franca voor andere etnische minderheden. Daarnaast wordt de taal ook gesproken door Jakoeten in de aangrenzende kraj Chabarovsk en in andere delen van de Russische Federatie. Het Jakoets heeft zo'n 450.000 moedertaalsprekers. Binnen de Turkse taalfamilie is het Jakoets nauw verwant aan het Toevaans en het Chakassisch.^[3]

Spraakkunst

Zinsbouw

De gebruikelijke woordvolgorde is: onderwerp – bijwoord – lijdend voorwerp – werkwoord; bezitter – bezit; zelfstandig naamwoord – bijvoeglijk naamwoord.

Zelfstandige naamwoorden

Zelfstandige naamwoorden hebben een enkelvoud en meervoud. Het meervoud wordt gevormd met het achtervoegsel /-LAr/, met als verschijningsvormen -лар (-lar), -лэр (-ler), -лөр (-lör), -лор (-lor), -тар (-tar), -тэр (-ter), -төр (-tör), -тор (-tor), -дар (-dar), -дэр (-der), -дөр (-dör), -дор (-dor), -нар (-nar), -нэр (-ner), -нөр (-nör), of -нор (-nor), al naargelang de medeklinkers en klinkers die eraan voorafgaan. Het meervoud wordt alleen gebruikt om een aantal zaken collectief aan te duiden, niet voor hoeveelheden. Zelfstandige naamwoorden hebben geen woordgeslacht.

Uitzonderingen: уол (jongen) — уолаттар (jongens) en кыыс (meisje) — кыргыттар (meisjes).

Voornaamwoorden

Persoonlijke voornaamwoorden maken in het Jakoets een onderscheid tussen de 1e, 2e en 3e persoon en tussen enkelvoud en meervoud.

Hoewel zelfstandige naamwoorden geen woordgeslacht hebben, maakt het voornaamwoord een onderscheid tussen mensen en niet-mensen in de 3e persoon door middel van кини (kini, 'hij/zij') om te verwijzen naar mensen en ол (ol, 'het') om te verwijzen naar alle andere zaken.^[4]

Vraagwoorden

Vraagwoorden worden niet verplaatst naar het begin van de zin. Voorbeelden van vraagwoorden zijn: туох (tuoq) "wat", ким (kim) "wie", хайдах (qajdaq) "hoe", хас (qas) "hoeveel", ханна (qanna) "waar” en ханнык (qannьk) "welke".

Klankleer

Schrift

Sinds de tweede helft van de 19e eeuw wordt het Jakoets geschreven in het cyrillisch alfabet. Tussen 1920 en 1939 gebruikte het Jakoets twee varianten van het Latijns schrift. Het alfabet dat gebruikt werd van 1920 tot 1929 staat bekend als het Novgorodov-alfabet, daarna werd tot 1939 overgeschakeld op het nieuwe Turkse alfabet "Jaꞑalif".

Tekstvoorbeeld

De onderstaande tekst is een uittreksel uit de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens in het Jakoets.

Zie de Jakoetse uitgave van Wikipedia.