Maaslandse kunst

Nijvel. Westfaçade voormalige abdijkerk (12e eeuw)
Wartburg. Landgrafenhaus, gedecoreerd door Maaslands Heimo-atelier (12e eeuw)
Abdijkerk Rolduc. Crypte (12e eeuw)
Maastricht. Onze-Lieve-Vrouwebasiliek. Gebeeldhouwde kapitelen in de kooromgang (ca. 1150)
Luik, Sint-Bartolomeüskerk. Doopvont van Reinier van Hoei (vroeg-12e-eeuws)
Dom van Keulen. Driekoningenschrijn (12e eeuw)
Dom van Aken. Barbarossa-kroonluchter (1170)

Maaslandse kunst of Mosaanse kunst is een regionale stijl binnen de romaanse kunst die tussen de 11e en 13e eeuw een groot aantal kunstwerken op het gebied van architectuur, beeldhouwkunst, edelsmeedkunst en illuminatie heeft voortgebracht in een gebied dat wordt aangeduid als het Maasland.

Verspreidingsgebied

Het Luiks-Limburgse Maasland, het verspreidingsgebied van de Maaslandse kunst, bestaat grofweg uit de huidige provincie Luik, de Belgische provincie Limburg, het zuidelijk deel van Nederlands-Limburg en de aangrenzende regio Aken. Het gebied valt grotendeels samen met de huidige Euregio Maas-Rijn, of ook wel met het oude Prinsbisdom Luik, dat in de middeleeuwen sterke banden had met zowel het Heilige Roomse Rijk als het aartsbisdom Keulen.

De belangrijkste centra van Maaslandse kunst waren de steden Luik, Hoei, Visé, Tongeren, Maastricht en Aken en de vele belangrijke abdijen in het gebied (Burtscheid, Rolduc, Susteren, Sint-Odiliënberg, Sint-Truiden, Nijvel, Stavelot en Floreffe). Op haar hoogtepunt had de Maaslandse kunst tevens grote invloed op aangrenzende regio's zoals het Utrechtse Nedersticht en het Duitse Rijnland (Keulen, Deutz, Bonn, Schwarzrheindorf).

Maaslandse kunstenaars werkten ook buiten de eigen regio, soms als rondtrekkende ateliers, op zoek naar nieuwe opdrachten. Zo is het waarschijnlijk dat het Maastrichtse Heimo-atelier van metsen (steenhouwers en beeldhouwers), dat tussen 1140-1180 aan de sculpturale decoratie van de Sint-Servaas- en Onze-Lieve-Vrouwebasiliek werkte, in deze zelfde periode de Sint-Clemenskerk in Schwarzrheindorf en het Landgrafenhaus van de Wartburg in Eisenach van beeldhouwwerk voorzagen.

Ontwikkeling van de Maaslandse kunst

Omdat het Maasland het kerngebied vormde van het Karolingische rijk werd de Maaslandse kunst sterk beïnvloed door de Karolingische kunst. De Maaslandse kunst gaat, sterker dan andere regionale varianten in de romaanse kunst, terug op klassieke vormen.

De iconografie van Maaslandse kunst ontleent haar voorbeelden vooral aan oud- en nieuwtestamentische verhalen, maar maakt ook vaak gebruik van alledaagse taferelen en typisch middeleeuwse allegorieën. De gedetailleerde taferelen die op de kapitelen in de beide Maastrichtse hoofdkerken geven een bijzonder inzicht in het leven van de middeleeuwers. Zo zijn er o.a. ambachten te zien, het werken op het land en de bedeling van de armen.

Vaak wordt de Maaslandse edelsmeedkunst als het hoogtepunt van de Maaslandse kunst gezien. Vooral het werk van Nicolaas van Verdun, het driekoningenschrijn in Keulen, het Anno-schrijn in Siegburg en het schrijn van Onze-Lieve-Vrouw in Doornik, worden tot het beste van de romaanse kunst gerekend.

De vier meest prominente beeldhouwers van de Maaslandse kunst zijn[1]:

Hoogtepunten Maaslandse kunst

Architectuur

Beeldhouwkunst

Edelsmeedkunst

Overige kunstwerken

Afbeeldingen

  • Luik, Sint-Bartolomeüskerk: westwerk
    Luik, Sint-Bartolomeüskerk: westwerk
  • Maastricht, Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw: oostkoor
    Maastricht, Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw: oostkoor
  • Aldeneik, Sint-Annakerk: westwerk
    Aldeneik, Sint-Annakerk: westwerk
  • Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw, Maastricht: koorkapitelen
    Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw, Maastricht: koorkapitelen
  • Sint-Servaasbasiliek, Maastricht: westwerkkapitelen
    Sint-Servaasbasiliek, Maastricht: westwerkkapitelen
  • Sint-Servaasbasiliek, Maastricht: kapiteel met vechtende aap en hond
    Sint-Servaasbasiliek, Maastricht: kapiteel met vechtende aap en hond
  • Wartburg, Eisenach: kapiteel met draken
    Wartburg, Eisenach: kapiteel met draken
  • Onze-Lieve-Vrouwe-basiliek, Maastricht: Eed op de relieken
    Onze-Lieve-Vrouwe-basiliek, Maastricht: Eed op de relieken
  • Sint-Servaasbasiliek, Maastricht: dubbelreliëf westwerkaltaar
    Sint-Servaasbasiliek, Maastricht: dubbelreliëf westwerkaltaar
  • Pieterskerk, Utrecht: Pilatus wijzend naar Christus (4-delig reliëf)
    Pieterskerk, Utrecht: Pilatus wijzend naar Christus (4-delig reliëf)
  • Sint-Janskerk, Luik: sedes sapientiae
    Sint-Janskerk, Luik: sedes sapientiae
  • Noodkist van Sint Servaas, Maastricht
    Noodkist van Sint Servaas, Maastricht
  • Reliekengevel van Sint-Candidus (KMKG, Brussel)
    Reliekengevel van Sint-Candidus (KMKG, Brussel)
  • Detail reliekschrijn van Sint-Remaclus, Stavelot
    Detail reliekschrijn van Sint-Remaclus, Stavelot
  • Stavelot-triptiek (Morgan Library, New York)
    Stavelot-triptiek (Morgan Library, New York)
  • Manuscriptdoos Edenboek St Servaas (Louvre, Parijs)
    Manuscriptdoos Edenboek St Servaas (Louvre, Parijs)
  • Evangelarium van Notger, ivoor en email (Grand Curtius, Luik)
    Evangelarium van Notger, ivoor en email (Grand Curtius, Luik)
  • Pagina van Stavelot- Bijbel (British Museum, Londen)
    Pagina van Stavelot- Bijbel (British Museum, Londen)

Zie ook

Literatuur

  • Chapman, Gretel (1987). "Mosan art". Dictionary of the Middle Ages. Volume 8. pp. 495–6
  • Hartog, Elizabeth den (2002). "Romanesque Sculpture in Maastricht"
  • Timmers, J.J.M. (1971). "De Kunst van het Maasland"
  • "Mosan school". In online Encyclopedia Britannica
Bronnen, noten en/of referenties
  • Romaanse sculptuur in Maastricht op website Zicht op Maastricht
  1. ↑ Wolf, Norbert (2009). Romaanse kunst. Taschen, Köln. ISBN 978-90-8969-042-5.