Wereldtentoonstelling

Wereldtentoonstelling Expo
De Eiffeltoren, gebouwd voor de wereldtentoonstelling van 1889
Organisator	Bureau International des Expositions
Deelnemers	Landen en organisaties
Eerste editie	1851 in Londen

Wereldtentoonstellingen zijn grote internationale exposities die sinds 1851 in verschillende landen gehouden zijn en waar de deelnemende landen een beeld kunnen geven van hun economische, sociale, culturele en technische ontwikkeling. Vaak resteert er een gebouw of kunstwerk van een wereldtentoonstelling, zoals de Eiffeltoren in Parijs of het Atomium in Brussel.

Inleiding

De wereldtentoonstellingen zijn ontstaan uit de nationale exposities die in verschillende landen sinds 1756 werden gehouden. Deze nationale exposities belichtten vooral het eigen (koloniale)rijk, terwijl een wereldtentoonstelling een weerspiegeling zou moeten zijn van de universele mensheid in de betreffende tijdsperiode. De wereldtentoonstelling (ook wel Expo genoemd) is een typisch product van het optimisme dat midden 19e eeuw gold ten aanzien van de vooruitgang in de wereld. Belangrijke vindingen zoals de eerste telefoon, auto en platenspeler werden allemaal op een wereldtentoonstelling aan de wereld gepresenteerd. De tentoonstellingen hadden in de eerste plaats ten doel het bevorderen van de internationale handelsbetrekkingen en het propageren van de eigen technische vooruitgang; de invloed die ervan is uitgegaan, is echter vaak het grootst geweest op het culturele vlak (beeldende kunst, architectuur).

Geschiedenis

Ontwikkeling

Het idee van een wereldtentoonstelling stamt uit Frankrijk, maar Engeland (dat in de negentiende eeuw onbetwist de koploper was op het gebied van industriële ontwikkeling) organiseerde in 1851 de eerste in Londen. Met de steun van Engelse zakenlieden werd in 1851 de eerste wereldtentoonstelling georganiseerd in het Hyde Park te Londen. De wereldtentoonstelling werd gehuisvest in het speciaal hiervoor ontworpen Crystal Palace. Het succes overtrof alle verwachtingen. In totaal kwamen in 1851 6.000.000 mensen kijken naar producten die daar door 17.000 deelnemers –afkomstig uit de hele wereld– bij elkaar gebracht waren. Na dit enorme succes volgden al snel andere plaatsen die ook een internationale tentoonstelling organiseerden. De wereldtentoonstelling groeide uit tot een groots evenement waar ieder land zijn trots kon presenteren. Tijdens de eeuwwisseling eiste naast de technische vondsten en ontdekkingen ook de moderne kunst een plaats op. Zo konden de bezoekers bijvoorbeeld de meesterwerken van Renoir en Monet bewonderen.

Reglementering

Het succesverhaal van de wereldtentoonstelling leidde ook tot een toename van de frequentie. In de jaren 60 van de negentiende eeuw werden er al meer dan tien georganiseerd en in het laatste decennium van de negentiende eeuw zijn er meer dan 35 georganiseerd. De eerste twee decennia van de twintigste eeuw waren, ondanks de Eerste Wereldoorlog, ieder goed voor ongeveer 30 tentoonstellingen. Deze frequentie had tot gevolg dat er meerdere per jaar en soms zelfs meerdere tegelijk plaatsvonden. Om deze "wildgroei" te beteugelen werd in 1928 het Bureau International des Expositions (BIE) opgericht om toezicht te houden op de inhoud en de frequentie van de tentoonstellingen. Het BIE heeft de tentoonstellingen ruwweg (voor details zie BIE) ingedeeld in universele tentoonstellingen en gespecialiseerde tentoonstellingen. Het BIE-verdrag trad in 1931 in werking en het BIE heeft uiteindelijk 21 van de tentoonstellingen uit de periode 1851-1931 alsnog als universele tentoonstelling erkend. De op dat moment in opbouw zijnde tentoonstelling in Chicago (1933) kreeg eveneens een erkenning. Hoewel een aantal van de tentoonstellingen uit de periode 1851-1931, bijvoorbeeld de sporttentoonstelling van 1896 in Innsbruck en de grote tentoonstelling van 1925 in Parijs, als gespecialiseerde tentoonstelling zouden kunnen worden aangemerkt, is er niet één met terugwerkende kracht als zodanig geclassificeerd. Stockholm had derhalve in 1936 de primeur van de gespecialiseerde tentoonstellingen, met de eerste internationale luchtvaarttentoonstelling.

Interbellum

In het interbellum zijn er nog ongeveer zestien "wereldtentoonstellingen" georganiseerd. Hieronder zijn slechts vijf universele en drie gespecialiseerde officiële wereldtentoonstellingen. Onder de niet-erkende tentoonstellingen bevinden zich de grote interieur- en architectuurtentoonstelling van 1925 in Parijs en de twee wereldtentoonstellingen van 1930 in Antwerpen en Luik. Evenmin erkend werden de tentoonstellingen in Rio de Janeiro, Wembley en Philadelphia die hoofdzakelijk op het eigen land gericht waren. De laatste voor de Tweede Wereldoorlog werd gehouden in New York, de voor 1942 geplande E42 in Rome ging niet door.

1945-1980

Na de Tweede Wereldoorlog werd de draad weer opgepakt in 1949 met de universele tentoonstelling in Haïti ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan van Port au Prince. In 1958 werd de Expo 58 in Brussel gehouden, dit was na de Tweede Wereldoorlog de eerste Expo van de eerste categorie. In 1960 werd de categorie Tuinbouwtentoonstelling toegevoegd zodat ook de AIPH A1-tentoonstellingen (zoals de Floriade) door het BIE worden erkend. In deze periode zijn 5 universele (de laatste in 1970), 17 gespecialiseerde (de laatste in 1975) en 8 tuinbouwtentoonstellingen georganiseerd. Het aantal "meelopers" is in deze periode fors teruggedrongen. Bekendste meeloper uit deze tijd is de Wereldtentoonstelling van 1964 in New York, die werd georganiseerd ondanks dat Seattle de officiële BIE-toewijzing had gewonnen.

Reorganisatie

In 1972 is het BIE-verdrag gewijzigd, deze wijzigingen zijn in 1980 van kracht geworden. Tijdens het ratificatieproces heeft Sevilla zich in 1976 kandidaat gesteld voor de organisatie van een universele tentoonstelling, de toewijzing volgde pas in 1983, de tentoonstelling zelf in 1992. Vanaf 1981 werden er weer gespecialiseerde tentoonstellingen georganiseerd. In 1988 volgde een nieuwe verdragswijziging die in 1996 van kracht werd. De belangrijkste maatregel was de bepaling dat de universele tentoonstellingen plaatsvinden in een jaar dat op een nul of een vijf eindigt en de gespecialiseerde en tuinbouwtentoonstellingen in de andere jaren. De start van deze vijfjaarlijkse cyclus had de EXPO 95 in Boedapest en Wenen moeten zijn, maar deze is door een financieel conflict tussen Hongarije en Oostenrijk afgelast. De Expo 2000 is op 14 juni 1990 aan Hannover toegewezen, anticiperend op de nieuwe verdragsbepalingen, vijf jaar na de EXPO 95.

21e eeuw

De plannen voor de EXPO 2005 zijn gemaakt toen de bepalingen van het tweede BIE-verdrag van kracht waren. De tentoonstelling is weliswaar toegewezen toen het huidige verdrag al van kracht was, maar is – gezien de opzet – toch als wereldtentoonstelling gekwalificeerd. De EXPO 2008 (Zaragoza) was de eerste gespecialiseerde en de EXPO 2010 (Shanghai) de eerste universele tentoonstelling die conform de bepalingen van het huidige BIE-verdrag zijn georganiseerd. De universele tentoonstellingen vinden nu om de vijf jaar plaats en de gespecialiseerde- en tuinbouw-tentoonstellingen in de jaren ertussenin. Hoewel de triënnale als aparte categorie in het huidige verdrag is opgenomen, is er na het van kracht worden in 1996 voor het eerst weer een triënnale georganiseerd in 2016.

Bekende wereldtentoonstellingen

Jaar	Plaats	Land	Opmerkingen
1851	Londen	Verenigd Koninkrijk	Eerste tentoonstelling.
1878	Parijs	Frankrijk	Elektrische straatverlichting.
1879	Berlijn	Duitsland	Elektrische locomotief.
1889	Parijs	Frankrijk	Eiffeltoren.
1893	Chicago	Verenigde Staten	Eerste reuzenrad.
1939	New York	Verenigde Staten	New York World's Fair (1939), Streamline Design.
1958	Brussel	België	Expo 58, Atomium.
1967	Montreal	Canada	Meer dan 50 miljoen bezoekers.
2010	Shanghai	China	Met meer dan 70 miljoen bezoekers de drukst bezochte wereldtentoonstelling ooit.

Overzicht van wereldtentoonstellingen

De officiële wereldtentoonstellingen hebben een BIE-classificatie, de meelopers niet.

Jaar	Plaats	Land	Evenement	BIE-classificatie	Foto
1851	Londen	Verenigd Koninkrijk	Great Exhibition	A01 !Universeel (1)
1853	New York	Verenigde Staten	Wereldtentoonstelling van 1853	Geen
1853	Dublin	Verenigd Koninkrijk	Great Industrial Exhibition	Geen
1855	Parijs	Frankrijk	Wereldtentoonstelling van 1855	A02 !Universeel (2)
1862	Londen	Verenigd Koninkrijk	Wereldtentoonstelling van 1862	A03 !Universeel (3)
1867	Parijs	Frankrijk	Wereldtentoonstelling van 1867	A04 !Universeel (4)
1873	Wenen	Oostenrijk-Hongarije	Wereldtentoonstelling van 1873	A05 !Universeel (5)
1874	Dublin	Verenigd Koninkrijk	Wereldtentoonstelling van 1874	Geen
1876	Philadelphia	Verenigde Staten	Wereldtentoonstelling van 1876	A06 !Universeel (6)
1878	Parijs	Frankrijk	Wereldtentoonstelling van 1878	A07 !Universeel (7)
1879	Berlijn	Duitsland	Wereldtentoonstelling van 1879 in Berlijn	Geen
1879	Sydney	Nieuw-Zuid-Wales	Wereldtentoonstelling van 1879 in Sydney	Geen
1880-1881	Melbourne	Victoria	Wereldtentoonstelling van 1880	A08 !Universeel (8)
1883	Amsterdam	Nederland	Internationale Koloniale en Uitvoerhandel Tentoonstelling (Amsterdam)	Geen
1884	New Orleans	Verenigde Staten	Wereldtentoonstelling van 1884	Geen
1885	Antwerpen	België	Wereldtentoonstelling van 1885	Geen
1886	Londen	Verenigd Koninkrijk	Wereldtentoonstelling van 1886	Geen
1887	Amsterdam	Nederland	Wereldtentoonstelling van 1887	Geen
1888	Brussel	België	Wereldtentoonstelling van 1888 (Brussel)	Geen
1888	Glasgow	Verenigd Koninkrijk	International Exhibition of Science, Art and Industry	Geen
1888	Melbourne	Victoria	Melbourne Centennial Exhibition	Geen
1888	Barcelona	Spanje	Exposición Universal de Barcelona (1888)	A09 !Universeel (9)
1889	Parijs	Frankrijk	Eiffeltoren, Wereldtentoonstelling van 1889	A10 !Universeel (10)
1893	Chicago	Verenigde Staten	Wereldtentoonstelling van 1893	A11 !Universeel (11)
1894	Antwerpen	België	Wereldtentoonstelling van 1894 (Antwerpen)	Geen
1894	San Francisco	Verenigde Staten	California Midwinter International Exposition	Geen
1895	Amsterdam	Nederland	Wereldtentoonstelling voor het Hotel- en Reiswezen	Geen
1895	Atlanta	Verenigde Staten	Cotton States and International Exposition	Geen
1896	Berlijn	Duitsland	Wereldtentoonstelling van 1896 in Berlijn	Geen
1897	Brussel	België	Wereldtentoonstelling van 1897	A12 !Universeel (12)
1900	Parijs	Frankrijk	Wereldtentoonstelling van 1900	A13 !Universeel (13)
1901	Buffalo	Verenigde Staten	Pan-Amerikaanse tentoonstelling	Geen
1901	Glasgow	Verenigd Koninkrijk	Wereldtentoonstelling van 1901
1904	Saint Louis	Verenigde Staten	Wereldtentoonstelling van 1904	A14 !Universeel (14)
1905	Luik	België	Wereldtentoonstelling van 1905	A15 !Universeel (15)
1906	Milaan	Italië	Wereldtentoonstelling van 1906	A16 !Universeel (16)
1907	Dublin	Verenigd Koninkrijk	Irish International Exhibition	Geen
1907	Hampton Roads	Verenigde Staten	Jamestown Exposition	Geen
1909	Seattle	Verenigde Staten	Alaska–Yukon–Pacific Exposition	Geen
1910	Brussel	België	Wereldtentoonstelling van 1910	A17 !Universeel (17)
1911	Turijn	Italië	Wereldtentoonstelling van 1911	A18 !Universeel (18)
1913	Gent	België	Wereldtentoonstelling van 1913	A19 !Universeel (19)
1914	Lyon	Frankrijk	Wereldtentoonstelling van 1914	Geen
1914	Semarang	Nederlands-Indië	Koloniale tentoonstelling (Semarang)	Geen
1915	San Francisco	Verenigde Staten	Panama-Pacific International Exposition	A20 !Universeel (20)
1915-1917	San Diego	Verenigde Staten	Panama-California Exposition	Geen
1922	Rio de Janeiro	Brazilië	Wereldtentoonstelling van 1922	Geen
1924	Wembley	Verenigd Koninkrijk	Wereldtentoonstelling van 1924	Geen
1925	Parijs	Frankrijk	Wereldtentoonstelling van 1925	Geen
1926	Philadelphia	Verenigde Staten	Wereldtentoonstelling van 1926	Geen
1929-1930	Barcelona en Sevilla	Spanje	Wereldtentoonstelling van 1929	A21 !Universeel (21)
1930	Antwerpen	België	Wereldtentoonstelling van 1930	Geen
1930	Luik	België	Wereldtentoonstelling van 1930	Geen
1931	Parijs	Frankrijk	Koloniale tentoonstelling van 1931	Geen
1933	Chicago	Verenigde Staten	Wereldtentoonstelling van 1933	A22 !Universeel (22)
1935	Brussel	België	Wereldtentoonstelling van 1935	A23 !Universeel (23)
1936	Stockholm	Zweden	Internationella Luftfartsutställningen i Stockholm	B01 !Gespecialiseerd Luchtvaart
1937	Parijs	Frankrijk	Wereldtentoonstelling van 1937	A24 !Universeel (24)
1938	Helsinki	Finland	SILI II Ilmailunättely 1938	B02 !Gespecialiseerd Luchtvaart
1939	New York	Verenigde Staten	Wereldtentoonstelling van 1939	A25 !Universeel (25)
1939	San Francisco	Verenigde Staten	Golden Gate International Exposition	Geen
1939	Luik	België	Exposition internationale de la technique de l'eau de 1939	B03 !Gespecialiseerd Waterbouw
1947	Parijs	Frankrijk	Urbanisme 47	B04 !Gespecialiseerd Architectuur
1949	Port-au-Prince	Haïti	Wereldtentoonstelling van 1949	A26 !Universeel (26)
1949	Lyon	Frankrijk	Habitation Rurale	B05 !Gespecialiseerd
1949	Stockholm	Zweden	Universal Sport Exhibition	B06 !Gespecialiseerd Sport
1951	Rijsel	Frankrijk	Exposition internationale des textiles	B07 !Gespecialiseerd
1953	Jeruzalem	Israël	Overwinning op de woestijn	B08 !Gespecialiseerd Watermanagement
1953	Rome	Italië	Esposizione Internazionale dell'Argricoltura	B09 !Gespecialiseerd Landbouw
1954	Napels	Italië	Mostra d'Oltremare	B10 !Gespecialiseerd Scheepvaart
1955	Turijn	Italië	Esposizione Internazionale dello Sport	B11 !Gespecialiseerd Sport
1955	Helsingborg	Zweden	Helsingborgutställningen 1955	B12 !Gespecialiseerd Architectuur
1956	Beit Dagan	Israël	Citruscultuur	B13 !Gespecialiseerd Landbouw
1957	Berlijn	Duitsland	Interbau 57	B14 !Gespecialiseerd Architectuur
1958	Brussel	België	Expo 58, Atomium	A27 !Universeel (27)
1960	Rotterdam	Nederland	Floriade 1960	C01 !Tuinbouw
1961	Turijn	Italië	Italia 61	B15 !Gespecialiseerd Arbeid
1962	Seattle	Verenigde Staten	Wereldtentoonstelling van 1962	A28 !Universeel (28)
1963	Hamburg	Duitsland	Internationale Gartenbauausstellung 63	C02 !Tuinbouw
1964	Wenen	Oostenrijk	Wiener Internationale Gartenschau 64	C03 !Tuinbouw
1964	New York	Verenigde Staten	Wereldtentoonstelling van 1964	Geen
1965	München	Bondsrepubliek Duitsland	Internationale Verkehrsausstellung 65	B16 !Gespecialiseerd Verkeer
1967	Montreal	Canada	Expo 67	A29 !Universeel (29)
1968	San Antonio	Verenigde Staten	HemisFair 68	B17 !Gespecialiseerd Migratie
1969	Parijs	Frankrijk	Parc Floral de Paris	C04 !Tuinbouw
1970	Osaka	Japan	Wereldtentoonstelling van 1970	A30 !Universeel (30)
1971	Boedapest	Hongarije	Expo 71	B18 !Gespecialiseerd Jacht
1972	Amsterdam	Nederland	Floriade 1972	C05 !Tuinbouw
1973	Hamburg	Duitsland	Internationale Gartenbauausstellung 73	C06 !Tuinbouw
1974	Wenen	Oostenrijk	Wiener Internationale Gartenschau 74	C07 !Tuinbouw
1974	Spokane	Verenigde Staten	Wereldtentoonstelling van 1974	B19 !Gespecialiseerd Milieu
1975	Okinawa	Japan	Wereldtentoonstelling van 1975	B20 !Gespecialiseerd Milieu
1980	Montréal	Canada	Floralies Internationales de Montréal	C08 !Tuinbouw
1981	Plovdiv	Bulgarije	Expo 81	B21 !Gespecialiseerd Jacht en visserij
1982	Knoxville	Verenigde Staten	Wereldtentoonstelling van 1982	B22 !Gespecialiseerd Energie
1982	Amsterdam	Nederland	Floriade 1982	C09 !Tuinbouw
1983	München	Duitsland	Internationale Gartenbauausstellung 1983	C10 !Tuinbouw
1984	Liverpool	Verenigd Koninkrijk	International Garden Festival	C11 !Tuinbouw
1984	New Orleans	Verenigde Staten	Wereldtentoonstelling van 1984	B23 !Gespecialiseerd Watermanagement
1985	Plovdiv	Bulgarije	Expo 85	B24 !Gespecialiseerd Jonge uitvinders
1985	Tsukuba	Japan	Wereldtentoonstelling van 1985	B25 !Gespecialiseerd Wetenschap
1986	Vancouver	Canada	Expo 86	B26 !Gespecialiseerd Verkeer
1988	Brisbane	Australië	Wereldtentoonstelling van 1988	B27 !Gespecialiseerd Recreatie
1990	Osaka	Japan	Expo '90	C12 !Tuinbouw
1991	Plovdiv	Bulgarije	Expo 91	B28 !Gespecialiseerd Jeugd voor wereldvrede
1992	Sevilla	Spanje	Expo '92	A31 !Universeel (31)
1992	Genua	Italië	Colombo '92	B29 !Gespecialiseerd Scheepvaart
1992	Zoetermeer	Nederland	Floriade 1992	C13 !Tuinbouw
1993	Daejeon	Zuid-Korea	Expo '93	B30 !Gespecialiseerd Ontwikkeling
1993	Stuttgart	Duitsland	Internationale Gartenbauausstellung 1993	C14 !Tuinbouw
1998	Lissabon	Portugal	Expo '98	B31 !Gespecialiseerd Oceanen
1999	Kunming	China	1999 World Horticultural Exposition	C15 !Tuinbouw
2000	Hannover	Duitsland	Expo 2000	A32 !Universeel (32)
2002	Haarlemmermeer	Nederland	Floriade 2002	C16 !Tuinbouw
2003	Rostock	Duitsland	Internationale Gartenbauausstellung 2003	C17 !Tuinbouw
2005	Aichi	Japan	Expo 2005	B32 !Universeel / Gespecialiseerd [1] Wijsheid van de natuur
2006/7	Chiang Mai	Thailand	Royal Flora Ratchaphruek	C18 !Tuinbouw
2008	Zaragoza	Spanje	Expo 2008	B33 !Gespecialiseerd Watermanagement
2010	Shanghai	China	Expo 2010	A33 !Universeel (33)
2012	Yeosu	Zuid-Korea	Expo 2012	B34 !Gespecialiseerd Oceanen
2012	Venlo	Nederland	Floriade 2012	C19 !Tuinbouw
2015	Milaan	Italië	Expo 2015	A34 !Universeel (34)
2016	Antalya	Turkije	Expo Antalya	C20 !Tuinbouw
2017	Nur-Sultan	Kazachstan	Expo 2017	B35 !Gespecialiseerd Energie
2017	Berlijn	Duitsland	Internationale Gartenausstellung 2017	Geen
2019	Beijing	China	2019 World Horticultural Exposition	C22 !Tuinbouw
2020	Dubai	Verenigde Arabische Emiraten	Expo 2020	A35 !Universeel (35)
2021	Doha	Qatar	Expo 2021	C23 !Tuinbouw
2022	Almere	Nederland	Floriade 2022	C24 !Tuinbouw
2023	Buenos Aires	Argentinië	Expo 2023	B36 !Gespecialiseerd
2025	Osaka	Japan	Expo 2025	A36 !Universeel (36)

Afgelast

De geplande wereldtentoonstelling van Rome in 1942 heeft nooit plaatsgevonden wegens de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de voorbereidingen was er echter al een groot gebied van de stad voor ontgonnen, daar ontstond na de oorlog de wijk Esposizione Universale di Roma (kortweg EUR).

Externe links

• Website van BIE
• Website van Expo 2010

Zie de categorie World's Fairs van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Zoek wereldtentoonstelling op in het WikiWoordenboek.