Glijalne ćelije

Astrociti mogu da se identifikuju u kulturi zato što za razliku od glija, oni izražavaju glijalni fibrilarni kiselinski protein.

Glijalne ćelije ili ćelije glije su prateće ćelije nervnog tkiva koje ishranjuju, štite, pružaju potporu neuronima i oko njih obrazuju izolaciju, mijelinski omotač. Većina tih ćelija se zbog funkcije poredi sa ćelijama vezivnog tkiva i naziva potpornim ćelijama nervnog tkiva.

Razlikuju se od neurona po tome što:

nemaju akson već imaju samo dendrite;
nemaju kanale za prenos jona natrijuma, već samo za jone kalijuma;
ne stvaraju akcione potencijale;
zadržavaju sposobnost deobe tokom čitavog života.

Ćelije glije se međusobno razlikuju kako po tome u kome delu nervnog sistema se nalaze, da li u centralnom ili perifernom, tako i po embrionalnom poreklu.

Glijalne ćelije CNS-a

Potporne ćelije CNS-a nazivaju se zajednički neuroglija i pripadaju im:

makroglijske ćelije, u koje se ubrajaju:
- astrociti, posebno značajne za održavanje homeostaze
- oligodendrociti, obrazuju mijelinski omotač u CNS-u
mikroglijske ćelije, učestvuju u odbrani organizma
specijalizovani oblici glije:
- ćelije horoidnog pleksusa,
- ependimske ćelije, oblažu nervnu cev sa unutrašnje strane
- radijalne ćelije, fetalna vrsta astrocita

Embrionalno poreklo makroglije, ependimskih ćelija, ćelija horoidnog pleksusa je isto kao i neurona, razvija se od neuroektoderma, odnosno, neuroepitelskih ćelija zida nervne cevi. Mikroglija vodi poreklo od mezoderma, odnosno, monocita mada se, prema nekim autorima, njihovo poreklo smatra nedovoljno razjašnjenim.

Glijalne ćelije PNS-a

Glijske ćelije PNS su:

Švanove ćelije, nazvane po nemačkom histologu Teodoru Švanu (Theodor Schwann,1810-1882.); kod najvećeg broja perifernih nerava oko aksona obrazuju mijelinski omotač;
amficiti (satelitske ili kapsularne ćelije).

Potporne ćelije perifernog nervnog sistema poreklom su od nervne kreste.

Funkcije

Pored nesumnjive potporne uloge, glijalne ćelije ostvaruju mnoge druge funkcije:

izgrađuju mijelinski omotač oko aksona u CNS-u oligodendrociti, a u PNS-u Švanove ćelije;
astrociti učestvuju u procesima zarašćivanja posle ozlede mozga;
astrociti održavaju homeostazu jona (posebno jona K+) i pH vrednosti vanćelijske tečnosti;
astrociti sintetišu prekursore nekih neurotransmitera, kao što je glutamin (prkursor hemijskog medijatora glutamat)
mikroglija se smatra moždanim makrofagima jer se tokom bilo kakve upale ili ozlede pretvaraju u fagocite;

Literatura

Guyton,A. C, Hall, J. E:Medicinska fiziologija, Savremena administracija, Beograd, 1999.
Davidović, Vukosava: Uporedna fiziologija, ZUNS, Beograd, 2003.
Ćurčić, B: Razviće životinja, Naučna knjiga, Beograd, 1990.
Mariček, Magdalena; Ćurčić, B; Radović, I: Specijalna zoologija, Naučna knjiga, Beograd, 1996.
Milin J. i saradnici: Embriologija, Univerzitet u Novom Sadu, 1997.
Pantić, V:Biologija ćelije, Univerzitet u Beogradu, Beograd, 1997.
Pantić, V: Embriologija, Naučna knjiga, Beograd, 1989.
Petrović, V. M, Radojčić, R, M: Uporedna fiziologija (drugi deo), ZUNS, Beograd, 1994.
Popović S: Embriologija čoveka, Dečje novine, Beograd, 1990.
Trpinac, D: Histologija, Kuća štampe, Beograd, 2001.
Šerban, M, Nada: Pokretne i nepokretne ćelije - uvod u histologiju, Savremena administracija, Beograd, 1995.