Kedi sağlığı

Evcil kedilerin sağlığı, veteriner tıpta iyi çalışılmış bir alandır.
Konular arasında bulaşıcı hastalıkları, genetik hastalıkları ve bu hastalıkların önlenmesini; diyeti, beslenmeyi ve kısırlaştırma gibi cerrahi işlemleri içerir.

Hastalıklar

Bulaşıcı hastalıklar

Bulaşıcı bir hastalığa virüsler, bakteriler, mantarlar veya parazitler gibi patojenik organizmaların varlığı neden olur. Bu hastalıkların çoğu havadaki patojenler ile, doğrudan veya dolaylı temas yoluyla kediden kediye yayılabilirken; diğerleri kene veya sivrisinek gibi bir taşıyıcıya ihtiyaç duyar. Bazı bulaşıcı hastalıklar halk sağlığı açısından endişe vericidir çünkü bunlar bir zoonoz hastalıktır ve insana bulaşabilir.

Viral

Kedilerde viral hastalıklar, özellikle barınaklarda ciddi olabilir. Zamanında aşılama, enfeksiyon riskini ve şiddetini azaltabilir. Kedileri aşılamak için en yaygın olarak önerilen bazı viral hastalıklar şunlardır:

• Kedi immün yetmezlik virüsü (FIV), HIV'in genetik bir akrabasıdır.^[2]
• Kedi nezlesi (FVR), kedi herpesvirüsü 1'in (FHV-1) neden olduğu kedilerin üst solunum yolu enfeksiyonudur.
• Kedi calicivirus (FCV), kedilerde solunum enfeksiyonunun diğer yaygın viral nedeni.
• Kuduz, enfekte bir memelinin ısırığıyla bulaşan ölümcül bir hastalıktır. Amerika Birleşik Devletleri'nde kediler, bildirilen kuduzlu hayvan vakalarının %4.6'sını oluşturmaktadır.^[3]

Kedilerin maruz kalabileceği bazı diğer virüsler şunlardır:

• Kedil bulaşan peritonit

Aşısı olmayan virüsler:

• Kedi immün yetmezlik virüsü (FIV), lentivirus ve HIV'in genetik akrabasıdır.^[2] Kuzey Amerika'da FIV için onaylanmış hiçbir aşı yoktur.^[4]
• Kedi bulaşıcı peritonit virüsü (FIPV), ölümcül tedavi edilemez bir hastalık olan Kedil bulaşan peritonite (FIP) neden olan kedi enterik koronavirüsünün (FECV/FeCoV) bir mutasyonudur.
• Chlamydia felis

Bakınız: Felidae'nin (kediler) küresel yayılımı

Mantar hastalıkları

• Dermatofitoz (İngilizce: Ringworm)
• Kriptokok (İngilizce: Cryptococcus)
• Malassezia pachydermatis, (İngilizce: Malassezia pachydermatis)

Parazitler

Veteriner parazitolojisi, hayvanlarda hem dış hem de iç parazitleri inceler. Pireler, akarlar, keneler ve sivrisinekler gibi dış parazitler cilt tahrişine neden olabilir ve ayrıca sıklıkla diğer hastalıkların veya iç parazitlerin taşıyıcılarıdır.

Kedilerin vücudu, iç ve dış parazitlere maruz kalabilmektedir. Pireler, köpeklerde ve kedilerde çok sık görülen dış parazitlerdir. Pireler bir ortamı kolayca istila edebilir. Kedilerden kan alırlar ve hızla çoğalırlar, bu da onları bazı evlerden yok etmeyi zorlaştırır. Bir pire istilasını tedavi etmek için tropikal ilaçlarla birlikte spreyler ve tozlar kullanılır, ancak ilk etapta bir soruna neden olmalarını önlemek için önleyici ilaçlar kolayca uygulanabilir.

Kedi piresi Ctenocephalides felis, evcil hayvan sahiplerinin gördüğü kaşıntı ve tüy dökülmesine ek olarak ciddi hastalıkları ve parazitleri de bulaştırabilir. Bu nedenle, pireleri önlemek, sadece bir sıkıntıyı önlemekten daha fazlasıdır. Daha az yaygın olarak, kediler ayrıca parazitleri bir kediye iletebilen köpek piresi Ctenocephalides canis ile de enfekte olabilir.

Dış parazitler

• Kulak akarları ve diğer akarlar uyuz gibi cilt sorunlarına neden olabilir.
• Keneler, kedi pireleri ve sivrisinekler genellikle kan yoluyla bulaşan birçok hastalık taşırlar.

İç parazitler

• Kalp kurdu
• Kanca kurdu
• Yuvarlak kurt
• Toksoplazma gondii
• Cytauxzoon felis

Genetik hastalıklar

Evcil kediler, diyabet, hemofili ve Tay-Sachs hastalığı gibi çoğu insandakine benzeyen 250'den fazla doğal kalıtsal hastalıktan etkilenir.^[2][5] Örneğin, Habeş kedisinin soy ağacı, insanları da etkileyen gece körlüğü'ne neden olan genetik mutasyon içerir.^[2]

• Ailesel böbrek hastalığı, Habeş kedileri ve İran kedilerinde kalıtsaldır.
• Kedi hipertrofik kardiyomiyopati
• Kalp kapak displazisi
• Heterokromi
• Diz kapağı çıkması
• Konjenital portosistemik şant İran kedilerinde ve Himalaya kedilerinde bulunur.
• Düz göğüslü yavru kedi sendromu

Cilt hastalıkları

Cilt bozuklukları kedilerde en sık görülen sağlık sorunları arasında yer alır ve birçok nedeni vardır. Bir kedinin derisinin ve tüylerinin durumu, genel sağlığının önemli bir göstergesi olabilir.

Tümör ve kanser

Önleyici tıp

Aşılama

Aşılar, hayvan sağlığı için bir önlemdir. Kediler için önerilen özel aşılar coğrafi konuma, çevreye, seyahat geçmişine ve hayvanın sıklıkla yaptığı faaliyetlere bağlı olarak değişir. Amerika Birleşik Devletleri'nde, bu faktörlerden herhangi birine bakılmaksızın; kedilerin kuduza, herpesvirüs 1'e (FHV-1), kedi kalisivirüsüne (FCV) ve kedi panlökopeni virüsüne (FPV) karşı aşılanması genellikle şiddetle tavsiye edilir. Diğer hastalıklara karşı aşı olup olmayacağına dair karar, kediye özgü faktörler göz önünde bulundurularak, sahibi ve veteriner hekim arasında verilmelidir.

Hastalıkların tespiti

FeLV, FIV ve kedi kalp kurdu gibi kedi hastalıkları, rutin veteriner hekim ziyaretinde belirlenebilir. Kedi hastalıklarını bulabilen çeşitli testler mevcuttur ve erken teşhis ile çoğu hastalık etkili bir şekilde yönetilebilir.

Parazit ilacı

Ayda bir kez uygulanan konuyla ilgili ürünler veya sindirilebilir haplar olabilecek parazit istilalarını önlemek için en yaygın kullanılan ürünlerdir.

Diyet ve beslenme

Gıda alerjisi

Gıda alerjisi, mide-bağırsak veya deri rahatsızlıklarına yol açan mevsimsel olmayan hastalıktır. Ana şikayet kaşıntıdır.

Kedilerde gıda alerjisinin kesin prevalansı bilinmemektedir. Bazı ırklar yaygın olarak etkilense de ırk, cinsiyet veya yaş tercihi yoktur. Klinik belirtilerin başlamasından önce, bazı hayvanlar bir yaşın altında olmasına rağmen hayvanlar en az iki yıl boyunca rahatsız edici gıda bileşenleriyle beslendi. Vakaların %20 ila 30'unda kedilerde eşzamanlı alerjik hastalıklar (atopi/pire-alerjik dermatit) görüldü.

Güvenilir bir tanı ancak eleme diyeti ile konulabilir. Etken gıda bileşeninin/bileşenlerinin tanımlanması için mücadele-tehditten arındırma-yeniden mücadele gereklidir. Tedavi, rahatsız edici gıda bileşenlerinden kaçınmaktır.^[6]

Gıda alerjisi olan kedilerde kırmızı, tüysüz ve kabuklu bir cilt görülebilir. Tüy dökülmesi genellikle yüzde ve/veya anüste olur.

Reaksiyonun ciddiyetine bağlı olarak, rahatsız edici alerjen giderildikten sonra kedinin iyileşmesi iki hafta ila üç ay arasında sürebilir.

Kediler bazen hazır mamalara karşı alerji ya da gıda tahammülsüzlüğü oluşturabilir.

Gıda alerjileri; kendini aşırı temizleme ihtiyacı hissetme, belirli bölgelerde oluşan kızarıklıklar, mide-bağırsak sorunları gibi belirtilerle de kendini gösterebilir. Genelde ilk görülen belirtiler kızarıklık ve kaşıntı ile beliren tüy dökülmesidir. Kaşıntı çok şiddetli olabilir ve bu nedenle kediler kanepelere, duvarlara ve bunun gibi eşyalara sürtünerek kaşınmak ister.

Kediler için tehlikeli yiyecekler

Çikolata katıları, soğan, sarımsak, avokado, üzüm, kuru üzüm, kahve, inek sütü ve diğer bazı insan yiyecekleri dahil olmak üzere bir dizi yaygın insan gıdası ve evde yenilebilir maddeler kediler için toksiktir.^[7]

Ayrıca bakınız

• Köpek sağlığı

Kaynakça