Os sphenoidale
Temel kemik ya da sfenoid kemik ek olan bu kemik, kafa tabanında, etmoid kemiğin ve alın kemiği'nin arkasında artkafa kemiği 'nin taban parçası pars basilarisin ve şakak kemiği'nin önündedir. Bu kemik, kafa tabanının ön ve orta çukurlarının ön kafatası çukurunun oluşumuna katkı verir. Aynı zamanda şakak kısmının ön tarafını meydana getirir.
Temel Kemiği'nin ana bölümleri
- Temel kemiğin gövdesi (Corpus ossis sphenoidalis)
- Küçük kanatlar (alae minores), sağlı sollu çifttir.
- Büyük kanatlar (alae majores), sağlı sollu çifttir.
- Kanatsı çıkıntılar (processus pterygoidei), üç çifttir.
Temel kemiğin gövdesi
- Kemiğin orta parçasını meydana getirir.
- Altı yüzü vardır: Ön, arka, üst, alt ve iki tane yan yüz
- İçinde temel kemik giriti (sinus sphenoidalis) adlı bir boşluk vardır.
Ön yüz
- Burun boşluklarının (cavum nasi) tavanının arka bölümünü yapar.
- Orta çizgi üzerinde temel kemik ibiği (crista sphenoidalis) adında ibik şeklinde bir çıkıntı bulunur.
- Temel kemik ibiği'nin iki yanında temel kemik giritine açılma delikleri temel kemik girit açıklığı (apertura sinus sphenoidalis) yer alır.
- Temel kemik ibiği, etmoid kemiğin (kalbursu kemik) dikey tabakasının (lamina perpendicularis) arka kenarı ile birleşir.
- Temel kemik giriti, açılma delikleri temel kemik giriti açıklığı ise burun boşluklarının arka üst kısmına açılır.
Üst yüz
- Kafa boşluğuna (cavum cranii) bakan bu yüzün ortasında epeyce derinliği olan bir çukur görülür.
- Bu çukurun içinde hipofiz bezi (hypophysis cerebri) bulunur.
- Bu çukurun adı Türk eyeridir (hipofiz çukuru, Sella turcica).
- Bu çukurun arkasındaki enine çıkıntı sırtına art eyer (Dorsum sallae) denir.
- Art eyernin iki yan ucundaki sivri çıkıntıya arka klinoid çıkıntı (Drocessus clinoideus posterior) denilir.
- Art eyerin arka kısmı artkafa kemiğindeki klivusa uzanır.
- Türk eyerinin önündeki tümseğe küçük yumru eyeri (tuberculum sellae) denir.
- Küçük yumru eyeri her iki yanında sivri birer uçla sonlanır.
- Bu uçlara orta klinoid çıkıntı (processus clinoideus medius) denir.
- Tümseğin önünde enine yer alan bir oluk bulunur buna göz oluğu (sulcus opticus) denir.
- Bu oluğun içinde görme siniri değil görme siniri çaprazı göz kesişmesi (chiasma opticum) yer alır.
- Yanında göz arkı (canalis opticus) ile uzanır.
- Hipofiz çukurunun iki tarafında önden arkaya uzanan oluğa şah damarı oluğu (sulcus caroticus) denir.
- Bu oluğun içinde kovuklu girit (sinus cavernosus) meydana gelecektir.
- Bu sinüsün içinde şah damarı (arteria carotis interna) ile bazı kafa çiftleri kafatası sinirleri (nervi craniales) geçmektedir.
Arka yüz
- Art kafa kemiği taban parçası pars basilaris ile birleşir.
- Bu birleşime temel artkafasal birleştirici kıkırdak (synchondrosis sphenooccipitalis) denir.
- Bu bağlantı ilk yıllarda kıkırdak bağlantı şeklindedir.
- Kıkırdak zamanla kemikleşir, buraya temel artkafasal kemik kaynaşması (synostosis sphenooccipitalis) denir.
- Bu sayede iki kemik kaynamış olur.
Alt yüz
- Kafa dışına bakar.
- Bu yüzde temel kemik gagası (rostrum sphenoidale) bulunur.
- Temel kemik gagası, bu yüzde orta çizgidedir.
- Temel kemik gagası, ön yüzde görülen ibik şeklindeki çıkıntının : temel kemik ibiğinin (crista sphenoidalis) uzantısıdır.
- Temel kemik gagası, sapan kemiği (vomer) ve sapan kemiğinin kanatları (alae vomeris) arasına girip kemik ile birleşir.
Yan yüzler
- Bu yüzlerin yukarısına ve önüne küçük kanatlar (alae minores) tutunmaktadır.
- Bu yüzlerin arkasına ve aşağı kısmına da büyük kanatlar (alae majores) tutunmaktadır.
Küçük kanatlar
- Temel kemiğin gövdesinin (Corpus ossis sphenoidalis) yan yüzlerinin üst kısmından iki kökle başlarlar.
- Enine birer üçgen lam (ل) biçimindedirler.
- Bu üçgen lamın tabanı iç yanda; tepesi dış yandadır.
Göz arkı
- İki kökün arasından bir kanal meydana gelir.
- Bu kanal göz arkı adını alır.
- Bu köklerden öndeki kalın arkasındaki incedir.
Ön klinoid çıkıntı
Büyük kanatlar
Büyük kanatların yüzleri
Kafa içi yüzü
Kafa dışı yüzü
Büyük kanatların kenarları
İç yan kenar
Dış yan kenar
Bakınız
- Üst çene kemiği
- Corpus maxillae
- Etmoid kemik
- Gözyaşı kemiği
- Os frontale
