Pierre Peytier tarafından 1830'larda tasvir edilen Partenon yıkıntılarındaki ikinci cami
Partenon Camii, Yunanistan'da Osmanlı döneminde Partenon içinde art arda inşa edilen iki camiydi. İlki, 1687'de Venedik bombardımanında yıkılan Meryem Ana Kilisesi'nden uyarlanan camiydi. İkincisi, şimdi harap olmuş Partenon'un naosu olan açık alana dikilmiş bağımsız bir bina olup 1843'te yıkıldı.
Tarihçe
Partenon'un ilk olarak hangi noktada ulucami haline geldiği hakkında bir belge bulunmamaktadır. II. Mehmed'in Akropolis'in Osmanlı İmparatorluğu'na teslim edilmesinden sonra 1458'de ve yine 1460'ta Atina'yı ziyaret ettiği bilinmekte[1] ve önemli kiliselerin fethedilmesinden bu yana din değiştirme eyleminin o zaman veya kısa bir süre sonra gerçekleşmiş olabileceği tahmin edilmektedir.[2] Binadaki yapısal değişiklikler hafifti. Pronaos'un güneybatı köşesinde çan kulesi olarak kullanılmış olabilecek bir Frenk kulesi minareye çevrilmiştir.[3] Papaz evi perdesi, yüksek sunak ve yan apsislerdeki sunaklar kaldırılmıştır.[4] Apsisteki Bakire mozaiği, görünüşe göre dönüşümden sağ çıktı.[5] Ambonun kaderi, piskoposluk makamının kaldırılıp kaldırılmaması ve minber ile mihrabın kesin konumu daha az kesindir.[6] Bu bina, 1687 Akropolis Kuşatması sırasında Venedik bombardımanında yıkıldı ve yerine naosun temizlenmiş alanında duran daha küçük, müstakil, tek kubbeli bir cami yapıldı. 18. yüzyılın başlarında bir zamanlar inşa edilmiştir.[7] Bu da 1843'te Akropolis'te arkeolojik faaliyetlerin başlamasıyla yıkıldı.
Kanıtlar
Partenon'un varlığının bu dönemi için birincil kanıtlar yetersiz kalmaktadır. Yalnızca fiziksel yapılar silinmekle kalmamış, aynı zamanda caminin belgesel kanıtları da azdır. En eski referanslar, II. Mehmed'in biyografilerinde ve 1460 yılında Mehmed'in şehre ve anıtlarına hayran olduğu kaydedildi.[8] 16. yüzyıl Osmanlı vergi kayıtlarında caminin adı Cami-i Kal'e-i Atina (Atina'nın Kale Camisi) idi.[9] Günümüze ulaşan en ayrıntılı tasvir Evliya Çelebi'nin Seyahatnâme'sindedir. Evliya Çelebi, Partenon'un fiziksel ayrıntılarını kaydetmekle kalmadı, onu Osmanlı kültürel ortamına, İslami efsane ve folklora dahil etmeye çalıştı.[10] Evliya'nın 1667'deki ziyaretinin ardından, yıkılmadan önce Osmanlı Partenonu'nun kayıtlarından oluşan küçük bir zula bırakan bir dizi Avrupalı ziyaretçi geldi. Bunlar arasında Carrey'nin çizimleri, 1670 tarihli Bassano çizimi ve Spon, Vernon ve Wheler'ın Akropolis açıklamaları yer almaktadır.[11] İkinci cami, gezginlerin çizimleri şeklinde biraz daha iyi belgelenmiştir. Bu kayıtların sonuncusu arasında, de Lotbinière'in 1839 tarihli Parthenon dagerreyotipi, hala naosta bulunan camiyi tasvir etmektedir.
^N. G. Nikoloudis, The conversion of Parthenon into a mosque, Post Augustum 1 (2017), pp.33-38 cites contemporary correspondence to the effect that the Parthenon remained a church for a number of years, and a conversion date of 1466-70 is more likely.
^Recent scholarship has cast doubt on this as the location of the minaret. See Fowden, 2019, p.79 n.50
^Korres, The Parthenon from Antiquity to the 19th Century, in Tournikiotis, 2009, p.152
^"must have been built after 1699, when the French ambassador Compte de Feriol visited the ruins; in fact, it may have been part of the 1708 repairs." Ousterhout, 2005, pp.322-323
^Also the Ambrosian Anonymous of c 1470 Ousterhout, 2005, p.317
^Museo Civico of Bassano del Grappa, Collezione RIVA, 11599. See L. Beschi, 1956. “Un disegno veneto dell’Acropoli Ateniese nel 1670,” Arte Veneta 10, pp. 136–141.
Bibliyografi
Fowden, Elizabeth Key (2018). "The Parthenon, Pericles and King Solomon: a case study of Ottoman archaeological imagination in Greece". Byzantine and Modern Greek Studies. 42 (2). ss. 261-274. doi:10.1017/byz.2018.8.
Fowden, Elizabeth Key (2019). "The Parthenon Mosque, King Solomon and the Greek Sages". Georgopoulou, M.; Thanasakis, K. (Ed.). Ottoman Athens: Archaeology, Topography, History. Atina.
Tournikiotis, Panayotis, (Ed.) (2009). The Parthenon and Its Impact in Modern Times. Abrams.
Ousterhout, Robert (2005). ""Bestride the Very Peak of Heaven": The Parthenon after Antiquity". Neils, J. (Ed.). The Parthenon: From Antiquity to the Present. Cambridge.
