Polonya-Ukrayna ilişkileri

Polonya-Ukrayna ilişkileri

Polonya	Ukrayna
Diplomatik Misyon
Polonya'nın Kiev Büyükelçiliği	Ukrayna'nın Varşova Büyükelçiliği

Polonya-Ukrayna ilişkileri, Ukrayna'nın 1990'ların başında Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını kazanmasından kısa bir süre sonra yeniden canlandı. O zamandan beri hem gelişiyor hem de bazen kötüye gidiyor. Polonya-Ukrayna ilişkilerinde zaman zaman ortak tarihlerinden ötürü çeşitli tartışmalar yeniden ortaya çıkıyor, ancak bu durum Polonya ve Ukrayna'nın ikili ilişkileri üzerinde büyük bir etkiye sahip değil.^[1]

Ukrayna ve Polonya, Rusya'dan sonra sırasıyla ikinci ve üçüncü büyük Slav ülkeleridir. İki ülke yaklaşık 529 kilometre (329 mi) sınır paylaşıyor.^[2] Polonya'nın Schengen Anlaşması'nı kabul etmesi, Ukrayna sınır trafiğinde sorunlar yarattı. 1 Temmuz 2009'da, iki ülke arasında, sınır bölgelerinde yaşayan Ukrayna vatandaşlarının Polonya sınırını serbestleştirilmiş bir prosedüre göre geçmelerini sağlayan yerel sınır trafiğine ilişkin bir anlaşma yürürlüğe girdi.^[3]

Ukrayna, 2009 yılında Polonya tarafından başlatılan ve AB ile Doğu Avrupa'daki komşuları arasında ticaret, ekonomik strateji, seyahat anlaşmaları ve diğer meseleler için bir yol sağlamayı amaçlayan bir Avrupa Birliği projesi olan Doğu Ortaklığı'nın bir üyesidir.

Ukrayna en fazla Polonya konsolosluğuna sahip ülkedir.^[4] Batı Ukrayna'nın bazı bölgelerinin (Lviv gibi) bir zamanlar birkaç yüzyıl boyunca Polonya devletinin bir parçası olduğu iki ülkenin uzun bir ortak tarihi var.

Karşılaştırma

	Polonya	Ukrayna
Arma
Nüfus	38.383.000	41.660.982
Alan	312.696 km 2 (120.733 sq mi)	603.628 km 2 (233.062 sq mi)
Nüfus yoğunluğu	123/km 2 (318/sq mi)	73,8/km 2 (191.1/sq mi)
Başkent	Varşova	Kiev
En büyük şehir	Varşova – 1.790.658 (3.100.844 Metro)[5][6]	Kiev – 3.703.100 (5.989.500 Metro)[7][8]
Yönetim biçimi	Üniter yarı başkanlık anayasal cumhuriyet	Üniter yarı başkanlık anayasal cumhuriyet
Resmi dil	Lehçe (fiili ve hukuki)	Ukraynaca (fiili ve hukuki)
Mevcut lider	Başkan Andrzej Duda Başbakan Mateusz Morawiecki	Başkan Volodimir Zelenski Başbakan Denis Şmihal
Dinler	%92,9 Hristiyanlık, %3,1 din dışı, %1,3 diğer, %2,7 belirtilmemiş	%87,3 Hristiyanlık, %11 din dışı, %0,8 diğer, %0,9 belirtilmemiş
Etnik gruplar	%98 Lehler, %2 diğer veya belirtilmemiş[9][10]	%77.8 Ukraynalılar, %17.3 Ruslar, %4.9 diğer veya belirtilmemiş
GSYİH (PPP)	1.353 trilyon dolar, kişi başına 35.651 dolar	429.947 milyar dolar, kişi başına 10.310 dolar
GSYİH (nominal)	607 milyar dolar, kişi başına 15.988 dolar	161 milyar dolar, Kişi başına 3.881 dolar
Gurbetçi nüfus	144.000 Polonya vatandaşı Ukrayna'da yaşıyor (2001)	3.400.000 Ukrayna vatandaşı Polonya'da yaşıyor (2022)
Askeri harcamalar	13,7 milyar dolar	12.9 milyar dolar[11][12]

İlişkilerin tarihi

Polonya-Ukrayna ilişkileri, Polonya-Litvanya Topluluğu'nda yaşanan 16.-17. yüzyıllara ve bu devlet ile çoğunlukla Polonize edilmiş soylular (szlachta) ve Kazaklar arasındaki genellikle çalkantılı ilişkilere kadar izlenebilir. Ve hatta Polonya Krallığı ve Ruthenya Krallığı'nın yakın ilişkiler sürdürdüğü 13.-14. yüzyıllara kadar. Günümüz ilişkileri biraz çalkantılı ilerlemeye devam ediyor.

Bir sonraki aşama, Birinci Dünya Savaşı'nın ardından hem Polonya-Ukrayna Savaşı'nı hem de Polonya-Ukrayna ittifakının yaşandığı 1918-1920 yılları arasındaki ilişkiler olacaktır. Savaşlar arası dönem sonunda bağımsız Polonya'yı ortaya çıkacaktı, Ukrayna ise Polonya ve Sovyetler Birliği arasında bölünmüştü. Bu durum, Polonya-Ukrayna ilişkilerinin bozulmasına yol açtı ve II. Dünya Savaşı sırasında ve hemen sonrasında etnik gerilimlerin alevlenmesiyle sonuçlanacaktı (Volhynia'daki Polonyalıların katledilmesi ve Vistül Operasyonu en kötü şöhretlileridir). 1937-1938 Sovyet soykırımı Polonya Operasyonu ve 1940 Katyn katliamının bir kısmı, Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde NKVD tarafından işlendi.

Bu durum, 20. yüzyılın ortalarında Polonya-Ukrayna ilişkilerini nispeten zayıf bir durumda bırakırken, Polonya Halk Cumhuriyeti (Polonya) ile Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Ukrayna) arasında çok az anlamlı ve bağımsız diplomasi ve temas vardı. Hem Polonya hem de Ukrayna tamamen bağımsız olduklarında ve bir kez daha kendi dış politikalarına karar verebildiklerinde komünizmin çöküşüyle durum önemli ölçüde değişti.

2004-2014

Ukrayna egemenliğine destek, Polonya dış politikasının önemli bir bileşeni haline geldi.^[13] Polonya, Ukrayna'daki 2004 yılında gerçekleşen Turuncu Devrim'in barışçıl ve demokratik çözümünü güçlü bir şekilde destekledi ve NATO -Ukrayna işbirliğini (Litvanya-Polonya-Ukrayna Tugayı gibi) ve Ukrayna'nın Avrupa Birliği'ne katılma çabalarını destekledi.^[13][14]

1990'ların ortalarında kurulan Karpaty ve Bug Euroregions çerçevesinde sınır ötesi işbirliği gelişmiştir. Aynı zamanda, ikili ilişkilerin hemen hemen tüm alanları, Polonya'nın 2007 sonundan itibaren Schengen Bölgesi'ne girmesiyle sorunlarla karşı karşıya kaldı; bu durum, Ukrayna-Polonya sınırını geçmek için yeni prosedür ve kurallara yol açtı ve buna bağlı olarak, kalkınma için ek zorluklar yarattı.

2015-günümüz

2. Dünya Savaşı sırasında Polonyalılar ve Ukraynalılar arasında yaşanan acı olayların farklı yorumlanması, 2015 yılından itibaren uluslararasındaki ilişkilerin keskin bir şekilde bozulmasına neden olmuştur.^[15]

Ukrayna İsyan Ordusu (UPA) ve Polonyalıların Volhynia ve Doğu Galiçya'da katliama uğramalarıyla ilgili tarihi konular tartışmalı bir konu olmaya devam ediyor. 2015 yılında kabul edilen ve UPA'yı, ilgili kuruluşları ve üyelerini onurlandıran Ukrayna hafıza yasaları (Ukrayna'nın komünizmden arındırılması yasaları) Polonya'da eleştirildi.^[16] Buna karşılık, Temmuz 2016'da Polonya Sejm'i, Hukuk ve Adalet partisi tarafından kaleme alınan ve 11 Temmuz'u Ulusal Soykırım Kurbanlarını Anma Günü yapan ve UPA tarafından koordineli bir saldırı sırasında 100.000'den fazla Polonya vatandaşının katledildiğini belirten bir kararı kabul etti.^[17] Ukrayna Devlet Başkanı Petro Poroşenko, "siyasi spekülasyona" yol açabileceğini savunarak karardan duyduğu üzüntüyü dile getirdi. Buna karşılık, Ukraynalı milletvekili Oleksii Musii, 24 Mart'ı "1919-1951 yılları arasında Ukraynalılara karşı Polonya devlet soykırımının Kurbanlarını Anma Günü" ilan eden bir karar taslağı hazırladı. Polonya Senatosu Mareşali Stanislaw Karczewski önergeyi kınadı.^[18]

2016 yılında, Kiev'deki Polonya Enstitüsü tarafından Ukraynalı milletvekilleri için Polonya filmi Volhynia'nın özel gösterimi, Ukrayna dışişleri bakanlığının tavsiyeleri üzerine, kamu düzenini bozabileceği endişeleri nedeniyle ertelendi.^[19]

Nisan 2017'de Ukrayna Ulusal Anma Enstitüsü, 1943'te Volhynia ve Doğu Galiçya'daki Polonyalı katliamının Polonyalı kurbanlarının, Ukrayna'daki Polonya anıt alanlarının yasallaştırılmasını durdurmaya yönelik daha geniş kapsamlı eylemin bir parçası olarak, Polonya'nın Hruszowice kentinde UPA askerlerinin anıtının yıkılmasına misilleme olarak mezardan çıkarılmasını yasakladı.^[15][20]

Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda, milliyetçi Polonya karşıtı görüşleri ifade eden kişilerin Ukrayna'daki yüksek makamlara atanmasıyla ilgili endişelerini dile getirdi. Ukrayna dışişleri bakanlığı, Ukrayna'da genel bir Polonya karşıtı duygu olmadığını belirtti.^[21]

2018'de, Polonya Ulusal Anma Enstitüsü Yasası'nın, o andan itibaren "Ukraynalı milliyetçilerin suçlarını ve Üçüncü Alman Reich ile işbirliği yapan Ukraynalı örgüt üyelerinin suçlarını" tartışan 2a maddesi yeniden Ukrayna tarafında eleştirilere neden oldu. Ukrayna'da, değişikliğe "Banderovit Karşıtı Kanun" adı verildi.^[22][23]

Ağustos 2019'da Başkan Volodimir Zelenski, önceki Ukrayna hükûmetinin Polonya tarafının UPA tarafından gerçekleştirilen Volhynian katliamlarının Polonyalı kurbanlarının mezarlarını açmasını yasaklamasının ardından Ukrayna'daki Polonya toplu mezarlarının açılmasına ilişkin moratoryumu kaldırma sözü verdi.^[24]

28 Temmuz 2020'de Polonya, Ukrayna ve Litvanya "Lublin Üçgeni" olarak bilinen yeni bir uluslararası işbirliği formatına girdiler. Polonya'nın Lublin şehrinde Polonya, Ukrayna ve Litvanya Dışişleri Bakanları: Jacek Czaputowicz, Dmytro Kuleba ve Linas Linkevičius tarafından imzalandı. Ukrayna dışişleri bakanı, yeni formatın "Orta Avrupa'nın kalkınmasında ve güçlendirilmesinde, aynı zamanda Ukrayna'nın Avrupa ve Avrupa-Atlantik ailesinin tam üyesi olarak güçlendirilmesinde önemli bir unsur olacağını" söyledi. İşbirliği sadece savunma konularıyla ilgili olmayacak, aynı zamanda üç ülke arasındaki ekonomik işbirliği, ticaret ve turizmin desteklenmesini de içerecek. Lublin Üçgeni'nin oluşturulmasına ilişkin ortak bir bildiride, AB, NATO ve Doğu Ortaklığı arasındaki işbirliğinin yoğunlaştırılmasının ve Üç Deniz Girişiminin geliştirilmesine özel önem verilmesinin önemi vurgulandı.^[25]

Ağustos 2021'de, COVID-19 salgını sırasında Polonya, Ukrayna'ya 650.000 COVID-19 aşısı ve oksijen yoğunlaştırıcılar, ventilatörler ve koruyucu ekipman dahil 129 tondan fazla tıbbi ekipman sağladı.^[26] Aralık 2021'de Polonya, Ukrayna'ya 300.000 COVID-19 aşısı daha bağışladı.^[27]

Polonya, 31 Ocak 2022'de Ukrayna yakınlarındaki Rus askeri yığınağına yanıt olarak, Rusya'nın Ukrayna'yı istila etmesi tehdidini göz önünde bulundurarak Ukrayna'ya silah, mühimmat ve insani yardım sağlama kararını açıkladı.^[28] 17 Şubat 2022'de İngiliz-Polonya-Ukrayna üçlü anlaşması ilan edildi. Polonya Devlet Başkanı Andrzej Duda, 23 Şubat 2022'de Rusya'nın doğu Ukrayna'daki ayrılıkçı Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Luhansk Halk Cumhuriyeti'ni tanıması ve gerilimi tırmandırmasına yanıt olarak, Litvanya Cumhurbaşkanı ile birlikte Kiev'i ziyaret etti ve ortaklaşa Ukrayna'ya destek ve dayanışma, Rusya'ya karşı uluslararası yaptırımlar çağrısında bulundu.^[29] Rusya'nın Ukrayna'yı istila ettiği 24 Şubat 2022'de Sejm (Polonya parlamentosu), Rus istilasını kınayan bir kararı alkışlarla kabul etti.^[30] Polonya, Ukrayna'dan gelen sivil mültecileri kabul etmek için derhal dokuz kabul noktası kurdu.^[31]

Yerleşik diplomatik misyonlar

• Polonya'nın Kiev'de bir büyükelçiliği ve Lutsk, Lviv, Odessa ve Vinnytsia'da başkonsoloslukları bulunmaktadır.^[32]
• Ukrayna'nın Varşova'da bir büyükelçiliği ve Gdańsk, Kraków, Lublin ve Wrocław'da başkonsoloslukları vardır.^[33]

• 
  Polonya Büyükelçiliği Kiev
• 
  Polonya'nın Lutsk Başkonsolosluğu
• 
  Polonya'nın Odessa Başkonsolosluğu

• 
  Ukrayna'nın Varşova Büyükelçiliği
• 
  Ukrayna'nın Varşova Başkonsolosluğu
• 
  Gdańsk'daki Ukrayna Başkonsolosluğu
• 
  Ukrayna'nın Krakov Başkonsolosluğu

Kaynakça