Chủ nghĩa nữ quyền

Một phần của loạt bài về
Chủ nghĩa nữ quyền
Lịch sử Lịch sử của phong trào nữ quyền Lịch sử của nữ quyền Lịch sử của phụ nữ Hoa Kỳ Vương quốc Anh Canada Đức Waves First Second Third Fourth Tiến trình Quyền bầu cử của phụ nữ Các quốc gia Hồi giáo Hoa Kỳ Các quyền khác của phụ nữ Quyền bầu cử của phụ nữ theo quốc gia Áo Australia Canada Ấn Độ Nhật Bản Kuwait Liechtenstein New Zealand Tây Ban Nha Nội chiến Thời Độc tài Franco Thụy Sỹ Vương quốc Anh Quần đảo Cayman Wales Hoa Kỳ các bang
Các biến thể xen kẽ Chủ nghĩa nữ quyền béo Chủ nghĩa nữ quyền đồng tính nữ Chủ nghĩa đồng tính nữ cấp tiến Chủ nghĩa phân lập Chủ nghĩa nữ quyền tích cực về tình dục Chủ nghĩa nữ quyền son môi Chủ nghĩa nữ quyền chuyển giới Chủ nghĩa hậu huyền thoại Chủ nghĩa nữ quyền sinh thái ăn chay Xã hội chủ nghĩa Chủ nghĩa vô chính phủ Queer Jineology Người theo chủ nghĩa Mác Quan điểm Chủ nghĩa duy vật Hậu thuộc địa Toàn cầu Xuyên quốc gia CXenofeminism Đa văn hóa Chủ nghĩa phụ nữ Châu Phi Da đen Hip hop Ratchet Chicana Bản địa Người Mỹ bản địa Đa chủng tộc Romani Chủ nghĩa tôn giáo
Các biến thể bảo thủ Nữ quyền ủng hộ sự sống Chống nội dung khiêu dâm Bình đẳng Eugenic Chủ nghĩa cá nhân Nữ quyền của người mẹ Hậu nữ quyền Chủ nghĩa nữ quyền tân sinh Nhà nước Carceral Hoàng gia Nữ quyền nhúng Nữ quyền nạn nhân Nữ quyền da trắng
Các biến thể mang tính tôn giáo Vô thần Phật giáo Cơ đốc giáo Mormon Tân nữ quyền Ngoại giáo đương đại Dianic Wicca Giác ngộ Hồi giáo Do Thái Chính thống Sikh
Phong trào và ý thức hệ Nữ quyền phân tích Chủ nghĩa không gian mạng HCI Nữ quyền trên mạng Chủ nghĩa sinh thái Tự do Sự khác biệt Văn hóa Bình đẳng [Chủ nghĩa nữ quyền xã hội
Khái niệm Văn học Văn học thiếu nhi Phân biệt đối xử với phụ nữ chuyển giới Ảnh hưởng đối với xã hội Bình đẳng Giáo dục cho nữ giới Cắt bỏ bộ phận sinh dục nữ Tự sát Nữ quyền trong văn hóa Phong trào nữ giới nắm quyền Phong trào bầu cử của phụ nữ Mỹ gốc Phi Phong trào nghệ thuật Trong hip hop Vũ công thoát y nữ quyền Bình đẳng giới Sức mạnh của cô gái Giết người vì danh dự Phân biệt giới tính nội bộ Ngày của trẻ em gái và Ngày phụ nữ Cải cách ngôn ngữ Tôn giáo mẫu hệ Truyền thông Đàn ông vì nữ quyền Kỳ thị nữ giới Phức cảm Oedipus Phản đối nữ quyền Chủ nghĩa ủng hộ nữ quyền Protofeminism Purplewashing Công bằng sinh sản Quyền của người bán dâm Quấy rối tình dục Đối tượng hóa tình dục Nam tính độc hại Transmisogyny Ba lần áp bức Bạo lực đối với phụ nữ Chiến tranh với phụ nữ Không gian chỉ dành cho nữ Sức khỏe phụ nữ Quyền phụ nữ Phụ nữ trong lực lượng lao động
Quan điểm Đi xe đạp và nữ quyền Chỉ trích hôn nhân Quan điểm về BDSM Quan điểm về nội dung khiêu dâm Quan điểm về mại dâm Quan điểm về xu hướng tình dục Quan điểm về tình dục Quan điểm về chủ đề chuyển giới
Học thuyết Phương pháp nữ quyền Nghiên cứu giới tính Lồng ghép giới Gynocentrism Kyriarchy Nhãn quan nam giới Chế độ mẫu quyền Nghiên cứu của nữ giới Nghiên cứu của nam giới Chế độ phụ quyền Écriture féminine Lĩnh vực nghiên cứu Nhân học Khảo cổ học Kiến trúc Nghệ thuật Phê bình nghệ thuật Phê bình văn học Lý thuyết điện ảnh Khoa học viễn tưởng Sinh học Nghiên cứu sáng tác Tội phạm học Quan điểm về con đường Kinh tế học FDPA Địa lý Quan hệ quốc tế Chủ nghĩa kiến ​​tạo Lý thuyết pháp lý Sư phạm Triết học Thẩm mỹ Chủ nghĩa kinh nghiệm Nhận thức luận Đạo đức Đạo đức công lý Chủ nghĩa hiện sinh Siêu hình học khoa học Sinh thái chính trị Lý thuyết chính trị Nội dung khiêu dâm Tâm lý học Trị liệu Thần thoại xét lại Chiến tranh tình dục Tình dục học Xã hội học Khoa học kỹ thuật Thần học thần học phụ nữ
Theo quốc gia An-ba-ni Australia Bangladesh Canada Trung Quốc Cộng hoà dân chủ Congo Đan Mạch Ai Cập Ethiopia Phần Lan Pháp Đức Ghana Hy Lạp Hồng Kông Ấn Độ Indonesia Iran Iraq Cộng hòa Ireland Israel Ý Nhật Bản Mỹ Latinh Argentina Brazil Chile Haiti Honduras Mexico Paraguay Trinidad và Tobago Lebanon Malaysia Mali Nepal Hà Lan New Zealand Nigeria Bắc Đảo Síp Na Uy Pakistan Philippines Ba Lan Nga Syria Ả Rập Xê Út Nam Phi Hàn Quốc Thụy Điển Đài Loan Thailand Thổ Nhĩ Kỳ Việt Nam Ukraine Vương quốc Anh Hoa Kỳ Lịch sử của phụ nữ ở Hoa Kỳ
Danh sách và thể loại Danh sách Bài viết Các nhà nữ quyền Theo quốc tịch Văn học Văn học nữ quyền Hoa Kỳ Truyện tranh nữ quyền Bài hát nữ quyền Các nữ quyền bảo thủ Các tác giả theo chủ nghĩa sinh thái Các nhà phê bình nghệ thuật nữ quyền Các nhà kinh tế học nữ quyền Các nhà triết học nữ quyền Các nhà thơ nữ quyền Các nhà hùng biện về nữ quyền Các nhà nữ quyền Do Thái Các nhà nữ quyền Hồi giáo Các đảng nữ quyền Các nhà hoạt động vì quyền của phụ nữ tạp chí nghiên cứu phụ nữ Tổ chức bầu cử của phụ nữ Thể loại Quyền của phụ nữ theo quốc gia Những nhà nữ quyền theo quốc tịch
x t s

Chủ nghĩa nữ quyền hay nữ quyền luận là một loạt các phong trào và hệ tư tưởng chính trị-xã hội hướng đến việc xác lập sự bình đẳng giới trong tất cả các lĩnh vực của đời sống chính trị, kinh tế, cá nhân và xã hội.^{[a][2][3][4][5]} Những người theo chủ nghĩa nữ quyền cho rằng xã hội thiên vị quan điểm của nam giới hơn nữ giới, và do vậy phụ nữ thường không được đối xử công bằng trong các xã hội đó.^[6] Những nỗ lực nhằm thay đổi tình trạng này bao gồm đấu tranh chống lại các định kiến ​​giới tính, cũng như thiết lập các cơ hội giáo dục, cơ hội nghề nghiệp và cơ hội giao tiếp cho nữ giới bình đẳng với nam giới.

Các phong trào chủ nghĩa nữ quyền đã và đang vận động sự ủng hộ các quyền phụ nữ, bao gồm quyền bầu cử, quyền ứng cử, quyền làm việc, quyền hưởng lương công bằng, quyền sở hữu tài sản, quyền được giáo dục, quyền thỏa thuận hợp đồng, quyền bình đẳng trong hôn nhân, và quyền nghỉ thai sản. Các nhà nữ quyền vẫn đang nỗ lực đảm bảo cho phụ nữ có quyền được sử dụng thuốc tránh thai, quyền phá thai hợp pháp, và sự hòa hợp xã hội, cũng như nhằm bảo vệ phụ nữ và trẻ em gái khỏi các tệ nạn như hiếp dâm, quấy rối tình dục, và bạo hành gia đình.^[7] Ngoài ra, sự thay đổi trong tiêu chuẩn ăn mặc của phụ nữ và các hoạt động thể chất được phép của nữ giới cũng là những mối quan tâm lớn của phong trào nữ quyền.^[8]

Một số học giả coi các chiến dịch nữ quyền là lực lượng chính đằng sau những thay đổi xã hội lớn lao trong lịch sử quyền phụ nữ, đặc biệt là ở phương Tây, nơi chúng được công nhận rộng rãi là nguyên nhân giúp phụ nữ giành được quyền bầu cử, ngôn ngữ trung lập về giống, quyền sinh sản (bao gồm cả các biện pháp tránh thai và phá thai), quyền giao kết hợp đồng và quyền sở hữu tài sản.^[9] Chủ nghĩa nữ quyền từ xưa đến nay hầu như chỉ tập trung vào quyền của phụ nữ, song một số nhà nữ quyền lại cho rằng mục đích của chủ nghĩa nữ quyền cũng bao gồm cả việc giải phóng nam giới, bởi lẽ theo họ thì nam giới cũng chịu tổn hại bởi các vai trò giới tính truyền thống.^[10] Lý thuyết nữ quyền, vốn phát sinh từ các phong trào nữ quyền, được sáng lập với mục đích tìm hiểu bản chất sự bất bình đẳng giới thông qua các phân tích về vai trò xã hội và kinh nghiệm sống của phụ nữ; công việc của một nhà lý thuyết nữ quyền, do vậy, là phát triển các học thuyết liên ngành nhằm đưa ra câu trả lời cho các vấn đề liên quan đến giới tính.^[11][12]

Nhiều phong trào và hệ tư tưởng nữ quyền đã phát triển trong những năm qua, đại diện cho các quan điểm và mục tiêu chính trị khác nhau. Theo truyền thống, kể từ thế kỷ 19, làn sóng nữ quyền tự do đầu tiên tìm kiếm sự bình đẳng về chính trị và pháp lý thông qua các cải cách trong khuôn khổ dân chủ tự do, tương phản với các phong trào phụ nữ vô sản dựa trên lao động mà theo thời gian đã phát triển thành chủ nghĩa nữ quyền xã hội chủ nghĩa và chủ nghĩa Mác dựa trên lý thuyết đấu tranh giai cấp.^[13] Kể từ những năm 1960, cả hai truyền thống này cũng tương phản với chủ nghĩa nữ quyền cấp tiến phát sinh từ cánh cấp tiến của chủ nghĩa nữ quyền làn sóng thứ hai và chủ nghĩa đó kêu gọi sắp xếp lại xã hội một cách triệt để để loại bỏ quyền tối cao của nam giới; cùng với nhau chủ nghĩa nữ quyền tự do (liberal), xã hội chủ nghĩa và cấp tiến đôi khi được gọi là trường phái tư tưởng nữ quyền "Big Three".^[14]

Kể từ cuối thế kỷ 20, nhiều hình thức nữ quyền mới hơn đã xuất hiện. Một số hình thức đã bị chỉ trích là chỉ tính đến quan điểm của người da trắng, tầng lớp trung lưu, người có trình độ đại học, người dị tính hoặc người chuyển giới. Những lời chỉ trích này đã dẫn đến việc tạo ra các hình thức nữ quyền cụ thể về mặt sắc tộc hoặc đa văn hóa, chẳng hạn như nữ quyền da đen và nữ quyền giao thoa.^[15] Một số nhà nữ quyền đã lập luận rằng chủ nghĩa nữ quyền thường thúc đẩy sự bất hạnh và nâng cao lợi ích của phụ nữ lên trên nam giới, đồng thời chỉ trích các quan điểm nữ quyền cấp tiến là có hại cho cả nam và nữ.^[16]

Lịch sử

Thuật ngữ

Mary Wollstonecraft được công nhận rộng rãi là người sáng lập chủ nghĩa nữ quyền thông qua danh tác A Vindication of the Rights of Woman (1792).^{[17][18][19][20]} Charles Fourier, một trong những đại biểu nổi bật nhất của trào lưu chủ nghĩa xã hội không tưởng tại Pháp, là người đề xướng thuật ngữ "féminisme" vào năm 1837.^[21] Từ "féminisme" ("chủ nghĩa nữ quyền") và "féministe" ("nhà nữ quyền") xuất hiện lần đầu trong diễn ngôn tại Pháp và Hà Lan vào năm 1872,^[22] Vương quốc Anh vào khoảng những năm 1890, và Hoa Kỳ vào năm 1910.^[23][24] Các phong trào nữ quyền trong từng hoàn cảnh lịch sử, văn hóa và quốc gia riêng biệt phát sinh từ nhiều nguyên nhân khác nhau và hướng tới nhiều mục đích khác nhau. Hầu hết giới sử học nữ quyền cho hay, tất cả các cuộc đấu tranh đòi quyền lợi cho phụ nữ trong lịch sử đều có thể được quy thành phong trào nữ quyền, ngay cả khi những sự biến ấy không tự xưng là vì nữ quyền.^{[25][26][27][28][29][30]} Tuy vậy, cũng có một bộ phận các sử gia cho rằng chỉ những phong trào đòi quyền lợi cho phụ nữ đương đại mới xứng đáng được gọi là phong trào nữ quyền; thay vào đó, họ gọi những phong trào có chút ít dáng dấp nữ quyền trong quá khứ là những phong trào "nữ quyền ban sơ" ("protofeminist").^[31]

• 
  Tuần hành ủng hộ quyền bầu cử của phụ nữ, Thành phố New York, năm 1912
• 
  Bài báo "Nữ quyền là gì?" của Charlotte Perkins Gilman, đăng trên tờ Atlanta Constitution, ngày 10 tháng 12 năm 1916.
• 
  Nhà hoạt động nữ quyền Emmeline Pankhurst phát biểu trước đông đảo công chúng Thành phố New York vào năm 1913.
• 
  Tại Hà Lan, Wilhelmina Drucker (1847–1925) đã kiên cường đấu tranh và giành được quyền bình đẳng cũng như quyền bầu cử cho phụ nữ thông qua nhiều tổ chức mà bà sáng lập.
• 
  Simone Veil (1927–2017), cựu Bộ trưởng Y tế Pháp (1974–79), ủng hộ việc phổ biến thuốc tránh thai và hợp pháp hóa việc phá thai (1974–75) – thành tựu khổ công nhất của cuộc đời bà.
• 
  Louise Weiss và nhiều nhà hoạt động nữ quyền biểu tình trên đường phố Paris vào năm 1935. Nhan đề của các tờ báo viết "Phụ nữ Pháp phải bầu cử".

Các làn sóng

Lịch sử phong trào nữ quyền phương Tây hiện đại có thể được chia thành bốn "làn sóng".^[32][33][34]

Làn sóng đầu tiên bao gồm các phong trào thúc đẩy quyền bầu cử của phụ nữ trong thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Làn sóng thứ hai khởi đầu vào những năm 1960, còn gọi là phong trào giải phóng phụ nữ, vận động ủng hộ quyền bình đẳng về luật pháp và xã hội của phụ nữ. Khoảng năm 1992, làn sóng thứ ba xuất hiện, tập trung vào quyền lợi cá nhân và tính đa dạng.^[35] Ngoài ra, một số người cho rằng tồn tại cái gọi là làn sóng thứ tư,^[36] bắt đầu từ khoảng năm 2012, đặc trưng với việc sử dụng mạng xã hội nhằm phản đối các vụ quấy rối tình dục, bạo lực đối với phụ nữ và văn hóa hiếp dâm; nổi tiếng nhất với phong trào Me Too.^[37]

Thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20

Làn sóng nữ quyền đầu tiên là một giai đoạn hoạt động trong thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Ở Anh và Mỹ, nó tập trung vào việc thúc đẩy sự bình đẳng trong hợp đồng, hôn nhân, nuôi dạy con cái và quyền tài sản cho phụ nữ. Luật mới bao gồm Đạo luật Giám hộ Trẻ sơ sinh năm 1839 ở Vương quốc Anh, đưa ra học thuyết về quyền nuôi con trong những năm đầu đời và lần đầu tiên trao cho phụ nữ quyền giám hộ con cái của họ.^[38][39][40] Các luật khác, chẳng hạn như Đạo luật về tài sản của phụ nữ đã kết hôn năm 1870 ở Vương quốc Anh và được mở rộng trong Đạo luật năm 1882,^[41] đã trở thành hình mẫu cho luật tương tự ở các lãnh thổ khác của Anh. Victoria thông qua luật năm 1884 và New South Wales năm 1889; các thuộc địa còn lại của Úc đã thông qua luật tương tự từ năm 1890 đến năm 1897. Khi bước sang thế kỷ 19, các nhà vận động tập trung chủ yếu vào việc giành quyền lực chính trị, đặc biệt là quyền bầu cử của phụ nữ, mặc dù một số nhà nữ quyền cũng đã tích cực vận động cho các quyền lợi về tình dục, sinh sản và kinh tế của phụ nữ.^[42]

Quyền bầu cử của phụ nữ (quyền bầu cử và ứng cử vào văn phòng nghị viện) bắt đầu ở các thuộc địa Úc của Anh vào cuối thế kỷ 19, với các thuộc địa tự trị của New Zealand trao cho phụ nữ quyền bầu cử vào năm 1893; Nam Úc đã tuân theo Đạo luật Sửa đổi Hiến pháp (Quyền bầu cử dành cho người trưởng thành) năm 1894. Tiếp theo đó là việc Úc trao quyền bầu cử cho phụ nữ vào năm 1902.^[43][44]

Xem thêm

• Quyền phụ nữ
• Chủ nghĩa nữ quyền hiện sinh
• Phân biệt đối xử theo giới tính
• Thể hiện giới tính
• Giới tính hạng hai (sách)

Chủ giải

Tham khảo

Đọc thêm

• Assiter, Alison (1989). Pornography, Feminism, and the Individual. London Winchester, Mass: Pluto Press. ISBN 978-0-7453-0319-2.
• DuBois, Ellen Carol (1997). Harriot Stanton Blatch and the Winning of Woman Suffrage. New Haven, Conn.: Yale University Press. ISBN 978-0-300-06562-6.
• Flexner, Eleanor (1996). Century of Struggle: The Woman's Rights Movement in the United States. The Belknap Press. ISBN 978-0-674-10653-6.
• Friedan, Betty (1997). The Feminine Mystique. New York: Norton. ISBN 978-0-393-04049-4.
• Goodman, Robin Truth (2010). Feminist Theory in Pursuit of the Public: Women and the 'Re-Privatization' of Labor. New York: Palgrave Macmillan.
• Hemmings, Clare (tháng 9 năm 2016). “Is Gender Studies Singular? Stories of Queer/Feminist Difference and Displacement”. differences: A Journal of Feminist Cultural Studies. 27 (2): 79–102. doi:10.1215/10407391-3621721.
• Hewlett, Sylvia Ann (1986). A Lesser Life: The Myth of Women's Liberation in America . New York: W. Morrow and Co. ISBN 0-688-04855-2.
• Holt, Douglas; Cameron, Douglas (2010). Cultural Strategy: Using Innovative Ideologies to Build Breakthrough Brands. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-958740-7.
• Lyndon, Neil (1993). No More Sex Wars: The Failures of Feminism. London: Mandarin. ISBN 0-7493-1565-2.
• Mathur, Piyush (1998). “The archigenderic territories: Mansfield park and a handful of dust”. Women's Writing. 5 (1): 71–81. doi:10.1080/09699089800200034.
• McElroy, Wendy (2008). “Feminism and Women's Rights”. Trong Hamowy, Ronald (biên tập). The Encyclopedia of Libertarianism. Thousand Oaks, CA: SAGE; Cato Institute. tr. 173–76. doi:10.4135/9781412965811.n106. ISBN 978-1-4129-6580-4. LCCN 2008009151. OCLC 750831024.
• Mitchell, Brian (1998). Women in the Military: Flirting with Disaster. Washington, D.C.: Regnery Publishing. xvii, 390 p. ISBN 0-89526-376-9.
• Orleck, Annelise (2015). Rethinking American Women's Activism. New York: Routledge. ISBN 978-0-203-06991-2.
• Pollock, Griselda (tháng 9 năm 2016). “Is feminism a trauma, a bad memory, or a virtual future?”. differences: A Journal of Feminist Cultural Studies. 27 (2): 27–61. doi:10.1215/10407391-3621697.
• Pulkkinen, Tuija (tháng 9 năm 2016). “Feelings of Injustice: The Institutionalization of Gender Studies and the Pluralization of Feminism”. Differences: A Journal of Feminist Cultural Studies. 27 (2): 103–124. doi:10.1215/10407391-3621733. hdl:10138/174278.
• Richards, Janet Radcliffe (2013). The Sceptical Feminist: A Philosophical Enquiry. London: Routledge. ISBN 978-0-415-63706-0.
• Schroder, Iris; Schuler, Anja (Spring 2004). “'In Labor Alone is Happiness': Women's Work, Social Work, and Feminist Reform Endeavors in Wilhelmine Germany – A Transatlantic Perspective”. Journal of Women's History. 16 (1): 127–147. doi:10.1353/jowh.2004.0036. S2CID 144519514.
• Schroder, Iris; Schuler, Anja (tháng 9 năm 2016). “Is feminism a trauma, a bad memory, or a virtual future?”. Differences: A Journal of Feminist Cultural Studies. 27 (2): 27–61. doi:10.1215/10407391-3621697.
• Scott, Linda (2020). The Double X Economy: The Epic Potential of Empowering Women. Faber and Faber. ISBN 978-0-571-35360-6.
• Stansell, Christine (2010). The Feminist Promise: 1792 to the Present. ISBN 978-0-679-64314-2.
• Steichen, Donna (1991). Ungodly Rage: The Hidden Face of Catholic Feminism. San Francisco, Calif.: Ignatius Press. ISBN 0-89870-348-4.
• Stevens, Doris (1995). O'Hare, Carol (biên tập). Jailed for Freedom: American Women Win the Vote. Troutdale, OR: NewSage Press. ISBN 978-0-939165-25-4.
• Tong, Rosemarie (2013). Feminist Thought: A More Comprehensive Introduction. Westview Press. ISBN 978-0-8133-4841-4.^{[liên kết hỏng]}
• Wheeler, Marjorie W. (1995). One Woman, One Vote: Rediscovering the Woman Suffrage Movement. Troutdale, OR: NewSage Press. ISBN 978-0-939165-26-1.
• Laurence (tháng 11 năm 2011). “Issue: Feminism, women's movements and women in movement”. Interface: A Journal for and About Social Movements. 3 (2). ISSN 2009-2431. Đăng tải ngày 13 tháng 12 năm 2011. Pdf.

Liên kết ngoài

Tìm hiểu thêm về Chủ nghĩa nữ quyền tại các dự án liên quan
	Từ điển từ Wiktionary
	Tập tin phương tiện từ Commons
	Danh ngôn từ Wikiquote
	Tài nguyên học tập từ Wikiversity

Đa phương tiện và tài liệu

• Feminism trên chương trình In Our Time của BBC. (Nghe tại đây)
• Early Video on the Emancipation of Women Lưu trữ 25 tháng 11 2011 tại Wayback Machine, phim tài liệu được ghi hình k. 1930, bao gồm các thước phim từ những năm 1890
• Tài liệu về Phong trào Giải phóng Phụ nữ ở phương Tây, Thư viện Sưu tập Đặc biệt, Đại học Duke
• Lịch sử chủ nghĩa nữ quyền tại Heritage Calling, Historic England