Azaroaren 22
Azaroaren 22a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta hogeitaseigarren eguna da, 327.a bisurteetan. 39 egun falta dira urtea amaitzeko.
|
|
|
Gertaerak
Euskal Herria
- 1884 – Atondoko krimena: Toribio Egiak Manuel Martiarena Atondoko apaiza eta Martina serora erail zituen
Mundua
- 1968 – Japoniako ikasle mugimenduak milaka lagun batu zituen okupatuta zeukaten Tokioko Unibertsitateko Yasuda auditorioaren kanpoaldean. Ikasleak mobilizatuta zeuden gobernuak AEBekin sinatutako akordio militarren aurka.
- 1975 – Joan Karlos Borboikoa Espainiako errege izendatu zuten, Joan Karlos I.a izenpean.
- 2006 – Alexander Litvinenko, Anna Politkovskaiaren erailketa ikertzen zebilen KGBko espioi ohia, gai nuklearrak erabilita hil zuten.
- 2007 – Commonwealthek Pakistani behin-behineko suspentsioa ezarri zion, Pervez Musharrafek salbuespen egoera ez kentzeagatik.
- 2010 – Europar Batasunak eta Nazioarteko Moneta Funtsak Irlandako Errepublikari diruz laguntzea erabaki zuen, krisialdi ekonomikoak gobernuaren kontuetan eragindako defizitarengatik.
Arte eta kultura
Euskal Herria
- 2015 – Oskorri folk taldeak 43 urteren ostean Arriaga antzokian bere azken agur kontzertua eskeini zuen.
Mundua
- 1944 – Henrike V.a ("Henrike V.a") filma estreinatu zen, Laurence Olivierek zuzendu, ekoiztu eta antzeztu zuelarik.
- 1985 – King Solomon's Mines ("Salomon Erregearen Mehatzeak") filma estreinatu zen, J. Lee Thompsonek zuzendu eta Richard Chamberlain, Sharon Stone, Herbert Lom eta John Rhys-Davies aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1989 – Back to the Future Part II ("Etorkizunerako Itzulera") filma estreinatu zen, Robert Zemeckisek zuzendu eta Michael J. Fox, Christopher Lloyd, Lea Thompson eta Thomas F. Wilson aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1995 – Toy Story ("Jostailu Istorioa") animazio filma estreinatu zen, John Lasseterek zuzendu eta Tom Hanks, Tim Allen, Don Rickles, Jim Varney, Wallace Shawn, John Ratzenberger, Annie Potts, John Morris, Erik von Detten, Laurie Metcalf, R. Lee Ermey, Sarah Freeman eta Penn Jillette aktoreek bikoiztu zuten.
- 1995 – Casino ("Kasinoa") filma estreinatu zen, Martin Scorsesek zuzendu eta Robert De Niro, Sharon Stone eta Joe Pesci aktoreek antzeztu zuten.
Zientzia eta teknologia
Euskal Herria
Mundua
Kirolak
Euskal Herria
Mundua
Jaiotzak
Euskal Herria
- 1700 – Agustin Basterretxea, euskal apaiz eta idazlea (h. 1761).
- 1841 – Martzial Agirre, gipuzkoar eskultorea (h. 1900).
- 1891 – Joaquín Planell, arabar militar eta politikaria (h. 1969).
- 1903 – Santiago Arriaga, Frai Santiago de Jesús, bizkaitar apaiz hirukoiztarra (h. 1936).
- 1905 – Manuel Aranegi, arabar ingeniari eta politikaria, Bartzelonan (h. 1977).
- 1908 – Francisco Astitz, nafar idazle eta apaiza (h. 1986).
- 1915 – Andre Ospital, euskal idazlea (h. 1987).
- 1922 – Raimundo Pérez Lezama, euskal herritar futbolaria, 16 urtez Athleticen jokatu zuena (h. 2007).
- 1928 – Pierre Hernandez, lapurtar boxeolari amateurra (h. 2015).
- 1931 – José María González Barea, Currito, bizkaitar sukaldaria (h. 2004).
- 1936 – Maria Teresa Arbide Garayar, gipuzkoar moja misiolaria.
- 1942 – Conchita Balparda, bizkaitar abeslaria, sopranoa.
- 1944 – Julio Santamaría, nafar futbolari ohia.
- 1954 – Aniano Genbe, nafar futbolari ohia.
- 1956 – Jorge Ruiz Cabestany, gipuzkoar txirrindulari ohia.
- 1962 – Miguel Olaortua, bizkaitar apaiz agustindarra (h. 2019).
- 1970 – Pascual Tamburri, euskal herritar historialaria eta irakaslea (h. 2017).
- 1976 – Fernando Velázquez, bizkaitar musikagile eta orkestra zuzendaria.
- 1978 – Egoitz Rodríguez, bizkaitar telebista eta zinema-zuzendaria.
- 1979 – Agurtzane Solaberrieta Mesa, gipuzkoar kazetaria eta politikaria.
- 1982 – Aitzole Araneta, donostiar sexologo eta ekintzaile transfeminista.
- 1990 – Jon Larrinaga Muguruza, arabar txirrindularia.
- 1993 – Amaia Miranda, bizkaitar abeslaria da eta aktorea.
- 1995 – Maddi Sarasua, lapurtar bertsolaria.
- 1998 - Amaia Peña, bizkaitar futbolaria.
- 2001 – Unai Pérez, bizkaitar futbolaria.
Mundua
- 1428 – Richard Neville, Warwickeko 16. kondea, ingeles militarra (h. 1471).
- 1515 – Maria Guisekoa, Eskoziako erregina ezkontidea (h. 1560).
- 1602 – Elisabet Borboikoa, Frantzia eta Nafarroako infanta eta Espainiako erregina ezkontidea (h. 1644).
- 1635 – Francis Willughby, britainiar ornitologo eta iktiologoa (h. 1672).
- 1661 – Benoît Audran Zaharra, frantziar grabatzailea (h. 1721).
- 1710 – Wilhelm Friedemann Bach, alemaniar musikagilea (h. 1784).
- 1767 – Andreas Hofer, Tirolgo abertzalea (h. 1810).
- 1780 – Konradin Kreutzer, alemaniar musikagilea (h. 1849).
- 1787 – Rasmus Kristian Rask, daniar hizkuntzalaria, gramatika konparatuaren aitzindaria (h. 1832).
- 1808 – Thomas Cook, Thomas Cook & Son bidaia-agentziaren sortzaile ingelesa (h. 1892).
- 1819 – George Eliot, ingeles idazlea (h. 1880).
- 1842 – José María de Heredia, kubatar jatorriko frantses olerkaria (h. 1905).
- 1849 – Christian Rohlfs, alemaniar margolari espresionista (h. 1938).
- 1852 – Paul Henri Balluet d'Estournelles de Constant, frantziar diplomazialari, politikari eta bakezalea, 1909ko Bakearen Nobel Saria (h. 1924).
- 1857 – George Gissing, ingeles idazlea (h. 1903).
- 1859 –
- Cecilia Grierson, irakaslea, filantropoa eta Argentinako lehen medikua (h. 1934).
- Fusajirō Yamauchi, japoniar enpresaria, Nintendoren sortzailea eta lehen presidentea (h. 1940).
- 1861 – Ranavalona III.a, Madagaskarko erregina (h. 1917).
- 1868 – John Nance Garner, Ameriketako Estatu Batuetako 32. presidenteordea (h. 1967).
- 1869 – André Gide, frantziar idazlea, 1947ko Literaturako Nobel Sariduna (h. 1951).
- 1877 –
- Endre Ady, hungariar olerkari eta kazetaria (h. 1919).
- Joan Gamper, suitzar kirolaria eta Futbol Club Barcelona taldearen sortzailea (h. 1930).
- 1881 – Enver Pasha, turkiar jeneral eta politikaria (h. 1922).
- 1888 – Alberto Montaud, espainiar militarra, Euzko Gudarosteko Agintari Gorena izandakoa (h. c. 1970).
- 1889 – Erwin Stresemann, alemaniar naturalista, zoologoa, ornitologoa eta irakaslea, XX. mendeko ornitologo garrantzitsuenetako bat (h. 1972).
- 1890 – Charles de Gaulle, Frantziako presidentea (h. 1970).
- 1891 – Edward Bernays, harreman publikoen eta propagandaren arloko austriar-estatubatuar aitzindaria (h. 1995).
- 1893 – Lazar Moiseievitx Kaganovitx, Sobietar Batasuneko Alderdi Komunistako buruzagia eta Josef Stalinen laguntzailea (h. 1991).
- 1898 –
- José María Gil-Robles, espainiar abokatu eta politikaria (h. 1980).
- Lionel Robbins, ingeles ekonomialaria (h. 1984).
- 1901 – Joaquín Rodrigo, espainiar musikagilea (h. 1999).
- 1902 –
- Philippe Leclerc de Hautecloque, Frantziako mariskala (h. 1947).
- André Patry, frantziar astronomoa (h. 1960).
- 1904 – Louis Néel, frantziar fisikaria, 1970ko Fisikako Nobel Saria (h. 2000).
- 1907 – Dora Maar, frantziar argazkilari, margolari eta olerkaria (h. 1997).
- 1909 – George Steer, britainiar kazetari eta gerra-korrespontsala (h. 1944).
- 1911 – Giuseppe Olmo, italiar txirrindularia (h. 1992).
- 1913 – Benjamin Britten, ingeles musikagilea (h. 1976).
- 1917 –
- Andrew Fielding Huxley, britainiar biofisikaria, 1963ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2012).
- Hirokazu Ninomiya, japoniar futbolaria (h. 2000).
- 1918 – Blas Piñar, espainiar eskuin muturreko politikari eta idazlea (h. 2014).
- 1924 – Geraldine Page, estatubatuar aktorea (h. 1987).
- 1925 - Jerrie Mock, estatubatuar pilotua, munduari airez bira bakarka eman zion lehen emakumea (h. 2014).
- 1929 – Xohana Torres, galiziar poeta, dramaturgo eta idazlea (h. 2017).
- 1930 – Peter Hall, britainiar antzerki zuzendaria (h. 2017).
- 1931 – Carlos Graça, Sao Tome eta Principeko lehen ministroa (h. 2013).
- 1932 – Robert Vaughn, estatubatuar aktorea (h. 2016).
- 1935 – Esperanza Roy, espainiar vedette eta aktorea.
- 1940 –
- Terry Gilliam, ingeles zinema zuzendari, gidoilaria, aktorea eta marrazki bizidunen egilea eta Monty Python taldeko kidea.
- Andrzej Żuławski, poloniar zinema zuzendaria (h. 2016).
- 1942 –
- Ruslan Khasbulatov, errusiar politikari eta ekonomialaria (h. 2023).
- Johny Schleck, luxenburgotar txirrindulari ohia.
- 1943 – Billie Jean King, estatubatuar tenislari ohia.
- 1944 –
- Carlos Ferrater, kataluniar arkitektoa.
- Takeshi Ono, japoniar futbolaria.
- 1947 – Alfredo Cristiani, El Salvadorgo presidente ohia.
- 1948 – Radomir Antić, serbiar futbolaria eta entrenatzailea (h. 2020).
- 1950 – Paloma San Basilio, espainiar abeslari eta aktorea.
- 1954 – Paolo Gentiloni, Italiako lehen ministroa.
- 1955 – Kazuhiko Takemoto, japoniar futbolari ohia eta entrenatzailea.
- 1956 –
- Fernando Gomes, portugaldar futbolaria (h. 2022).
- Richard Kind, estatubatuar aktorea.
- 1957 – Josefa Masegosa Gallego, almeriar astronomoa, CSICen ikertzaile zientifikoa Andaluziako Astrofisika Institutuan.
- 1958 –
- Jamie Lee Curtis, estatubatuar zinema eta telebista aktorea.
- Ibrahim Johorrekoa, Johorreko sultan eta Malaysiako erregea.
- 1959 – Fabio Parra, kolonbiar txirindulari ohia.
- 1963 – Ingvar Eggert Sigurðsson, islandiar antzezlea.
- 1964 – Olivier Truc, frantziar kazetaria eta idazlea.
- 1965 –
- Futaba Kioka, japoniar futbolari ohia.
- Mads Mikkelsen, daniar aktorea.
- 1966 – Michael K. Williams, estatubatuar aktorea (h. 2021).
- 1967 –
- Boris Becker, alemaniar tenislari ohia.
- Mark Ruffalo, estatubatuar aktorea.
- 1968 – Sidse Babett Knudsen, daniar aktorea.
- 1969 –
- Marjane Satrapi, frantsesezko komikigile irandarra.
- Bennu Yıldırımlar, turkiar aktorea.
- 1971 – Cecilia Suárez, mexikar aktorea.
- 1973 – Chadwick A. Trujillo estatubatuar astronomoa.
- 1976 – Regina Halmich, alemaniar boxeolaria eta kickboxingeko borrokalaria.
- 1978 –
- Mélanie Doutey, frantziar aktorea.
- Francis Obikwelu, nigeriar-portugaldar atleta.
- 1979 – Raúl Arévalo, espainiar aktorea.
- 1982 – Isild Le Besco, frantziar aktore eta zuzendaria.
- 1983 – Miguel Escalona, errioxar futbolaria.
- 1984 – Scarlett Johansson, estatubatuar aktore, modelo eta abeslaria.
- 1985 – Ava Leigh, emakumezko reggae abeslari ingelesa.
- 1986 – Oscar Pistorius, hegoafrikar atleta paralinpikoa, bere neska-laguna zena hil izanaz salatua.
- 1988 – Jessica Vall, kataluniar biologo eta igerilaria.
- 1992 – Geoffrey Kamworor, kenyar atleta, distantzia luzeetan aditua.
- 1993 – Adèle Exarchopoulos, frantziar aktorea.
- 1999 – Antía Jácome, galiziar piraguista, ur bareetan aditua.
Heriotzak
Euskal Herria
- 1911 – Luciano Murrieta, Murrietako markesa, bizkaitar militar eta mahastizaina, Logroñon (j. 1822).
- 1936 – Juan Iruarrizaga Agirre, bizkaitar musikagilea, Madrilen (j. 1898).
- 1978 – Juan Legarreta, gipuzkoar futbolaria, Txilen (j. 1897).
- 1982 – Juan Urkizu, euskal herritar futbolaria (j. 1901).
- 2020 – Pantaleon Errandonea, nafar trontzalaria eta herri kirolen sustatzailea (j. 1937).
Mundua
- 365 – Felix II.a (antipapa), antipapa.
- 1233 – Helena Danimarkakoa, Gardingeko oinordekoa, Lüneburgeko dukesa ezkontidea eta Welf leinuaren ondorengo guztien arbasoa (j. c. 1180).
- 1286 – Erik V.a Danimarkakoa, Danimarkako erregea (j. 1249).
- 1550 – Hans Sebald Beham, alemaniar margolari, grabatzaile eta imprimatzailea (j. 1500).
- 1617 – Ahmed I.a, Otomandar Inperioko sultana (j. 1590).
- 1718 – Bizarbeltz, ingeles pirata.
- 1744 – Robert Clive, britainiar militar eta politikaria (j. 1725).
- 1794 – Alison Cockburn, eskoziar poeta, txantxazale eta socialitea (j. 1712).
- 1875 – Henry Wilson, AEBetako 18. presidenteordea (j. 1812).
- 1879 – Catherine Dickens, Charles Dickens eleberrigilearen emaztea eta bere hamar haurren ama (j. 1815).
- 1900 – Arthur Sullivan, ingeles musikagilea (j. (1842]]).
- 1901 –
- Germán Gamazo, espainiar abokatu eta politikaria, Gamazada izeneko matxinada sortarazi zuena (j. 1840).
- Aleksandr Kovalevski, errusiar biologoa eta enbriologoa (j. 1840).
- 1907 –
- Carlotta Ferrari, italiar operako musikagile nabarmena.
- Asaph Hall, estatubatuar astronomoa (j. 1829).
- 1913 – Tokugawa Yoshinobu, Tokugawa shogunerriko hamabosgarren eta azken shoguna (j. 1837).
- 1916 – Jack London, estatubatuar idazlea, kazetaria eta gizarte ekintzailea (j. 1876).
- 1918 – Rose Elizabeth Cleveland, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (j. 1845).
- 1921 – Émile Boutroux, frantziar filosofoa eta filosofiaren historialaria (j. 1845).
- 1941 –
- Kurt Koffka, alemaniar psikologoa, Gestalt psikologiaren sortzaileetako bat (j. 1886).
- Percival Christopher Wren, ingeles idazlea (j. 1875).
- 1944 –
- Joseph Caillaux, Frantziako lehen ministroa (j. 1863).
- Arthur Stanley Eddington, ingeles astronomo eta fisikaria (j. 1882).
- 1953 – Jorge Meléndez, El Salvadorko presidentea (j. 1871).
- 1954 – Andrei Vixinski, sobietar diplomazialari, legegizon eta politikaria (j. 1883).
- 1962 – René Coty, Frantziako Laugarren Errepublikako bigarren eta azken presidentea (j. 1882).
- 1963 –
- Aldous Huxley, ingeles idazlea (j. 1894).
- John F. Kennedy, Ameriketako Estatu Batuetako 35. Presidentea, atentatuan eraila (j. 1917).
- C. S. Lewis, irlandar idazlea (j. 1898).
- 1980 – Mae West, estatubatuar aktorea (j. 1892).
- 1981 – Hans Adolf Krebs, alemaniar biokimikaria, 1953ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1900).
- 1982 – Jean Batten, zeelandaberritar hegazkinlaria, abiazioko emakume aitzindaria (j. 1909).
- 1987 – Plácido Domingo Ferrer, espainiar zarzuelako baritono lirikoa (j. 1907).
- 1988 –
- Luis Barragán, mexikar arkitektoa (j. 1902).
- Erich Fried, austriar jatorriko alemaniar idazlea (j. 1921).
- 1991 –
- Antoine Berman, frantziar filosofoa, hizkuntzalaria eta itzulpen ikasketen teorialari eta kritikoa (j. 1942).
- Tadashi Imai, japoniar zinemagilea (j. 1912).
- 1993 –
- Anthony Burgess, ingeles idazle, poeta, dramatzaile, konpositore, hizkuntzalari, itzultzaile eta literatura kritikoa (j. 1917).
- Tatiana Nikolayeva, errusiar piano-jotzaile klasikoa, konpositorea eta pedagogoa (j. 1924).
- 1996 –
- Garrett Birkhoff, estatubatuar matematikaria (j. 1911).
- María Casares, galiziar jatorriko frantziar antzezlea (j. 1922).
- 1997 – Michael Hutchence, INXS australiar musika taldeko abeslari eta konposatzailea (j. 1960).
- 1999 – Moira Dunbar, eskoziar-kanadar glaziologoa eta Artikoko izotzen ikerlaria (j. 1918).
- 2000 –
- Théodore Monod, frantziar naturalista, esploratzaile, zoologo, botaniko eta humanista (j. 1902).
- Emil Zátopek, Giza Tren-makina, txekoslovakiar kirolaria, iraupen probetan espezialista (j. 1922).
- 2001 – Luis Santaló, kataluniar matematikaria eta ikertzailea (j. 1911).
- 2002 – Beatriz Borboikoa eta Battenbergekoa, Espainiako infanta (j. 1909).
- 2003 – Mario Beccaria, italiar politikari kristau demokrata (j. 1920).
- 2005 – María Victoria Moreno, gaztelaniazko editorea, itzultzailea, irakaslea, galegozko idazlea eta DBHko irakaslea (j. 1939).
- 2007 – Maurice Béjart, frantziar dantzaria eta koreografoa (j. 1927).
- 2011 –
- Svetlana Alliluieva, sobietar idazlea eta Iosif Stalinen alaba (j. 1926).
- Lynn Margulis, estatubatuar biologoa (j. 1938).
- Danielle Mitterrand, faxismoaren aurkako erresistentziako kidea eta gizarte ekintzailea (j. 1924).
- 2013 – Alec Reid, irlandar apaiza, Ipar Irlandako eta Euskal Herriko bake prozesuen bultzatzailea (j. 1931).
- 2015 – Kim Young-sam, Hego Koreako presidentea (j. 1927).
- 2016 – Dorotea Bárcena, galiziar aktorea, antzerkigile eta antzerki zuzendaria (j. 1944).
- 2017 – Bobi Jones, galestar idazlea (j. 1929).
- 2019 –
- Eugène Camara, Gineako lehen ministroa (j. 1942).
- Cecilia Seghizzi, italiar konpositore, biolinista eta pintorea (j. 1908).
- 2020 – Ray Prosser, galestar errugbilari eta entrenatzailea (j. 1927).
- 2021 – Noah Gordon, ingelesezko eleberrigilea eta kazetaria, Estatu Batuetako bere garaiko idazle hoberenetakoa (j. 1926).
- 2022 –
- Roberto Maroni, italiar politikaria (j. 1955).
- Pablo Milanés, kubatar musikagilea, abeslaria, kantautorea, gitarrajolea eta pianojolea (j. 1943).
- 2023 –
- Emmanuel Le Roy Ladurie, frantziar historialari modernista (j. 1929).
- Christiane Rimbaud, frantziar historialari eta idazlea (j. 1944).
Jaiak eta urteurrenak
- Sehaska egutegiko izendegia: Xexili, Toda eta Dota.
Kanpo estekak
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q3025
Multimedia: 22 November / Q3025
| Urteko hilak | ||
|---|---|---|
| Urtarrila • Otsaila • Martxoa • Apirila • Maiatza • Ekaina • Uztaila • Abuztua • Iraila • Urria • Azaroa • Abendua | ||
