Alcantarea
 Alcantarea imperialis | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | liliopodobne (≡ jednoliścienne) | ||
| Rząd | wiechlinowce | ||
| Rodzina | bromeliowate | ||
| Rodzaj | Alcantarea | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Alcantarea (E. Morren ex Mez) Harms Notizbl. Bot. Gart. Berlin-Dahlem 10: 802. 30 Dec 1929[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| A. regina (Vellozo) Harms[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
Alcantarea – rodzaj roślin z rodziny bromeliowatych (Bromeliaceae). Obejmuje ok. 30[4]–40[5] gatunków. Rośliny te występują we wschodniej Brazylii[4][5] (stany: Bahia Espírito Santo, Minas Gerais, Rio de Janeiro i São Paulo)[6]. Zasiedlają zwykle otwarte siedliska – są światłolubnymi bylinami[7]. Rosną zwykle na skałach gnejsowo-granitowych[6] tworzących wychodnie skalne wśród niżowych i górskich lasów[7], ale także na skałach kwarcytowych w obrębie formacji trawiastych oraz w naskalnych zbiorowiskach roślinnych w paśmie Serra do Espinhaço. W wielu siedliskach rośliny z tego rodzaju dominują lub są jedynymi je zasiedlającymi (np. ściany skalne). Ich kwiaty zapylane są przez nietoperze. Wiele gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne i w naturze szereg z nich jest zagrożonych z powodu nadmiernego pozyskania i utraty siedlisk. Uprawa tych roślin w obrębie miast stała się przedmiotem debaty w Brazylii w kontekście ryzyka epidemicznego – w wodzie gromadzącej się w nasadach liści tych roślin mnożą się komary roznoszące dengę[6].
Nazwa naukowa rodzaju upamiętnia brazylijskiego cesarza Piotra II (port. Dom Pedro de Alcântara)[8].
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny zielne zwykle o okazałych rozetach liściowych[7]. W czasie kwitnienia największe gatunki osiągają do 5 m wysokości, ale do rodzaju należą też niższe rośliny[6] osiągające do 0,4 m wysokości[8]. Łodyga krótka i niepozorna lub tęga, okryta liśćmi[8].
- Liście
- Skrętoległe, zwykle duże, całobrzegie, zebrane w przyziemną rozetę[7]. Nasady liści tworzą zbiorniki na wodę (u największych roślin pojemność przechowywanej wody sięga 45 l)[6].
- Kwiaty
- Zebrane w kwiatostany złożone, wiechowate, ułożone zwykle dwurzędowo. Kwiaty są obupłciowe. Listki okwiatu równowąskie, zwykle ponad 10 razy dłuższe niż szersze[7], zwykle skręcone spiralnie[6], żółte, rzadziej białawe[8], szybko więdną i odpadają. Listki te są wolne, u nasady zwykle z drobnymi łuskami od wewnątrz. Pręciki i szyjka słupka wystają z kwiatu. Zalążnia półdolna[7].
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny bromeliowatych Bromeliaceae, a w jej obrębie z podrodziny Tillandsioideae Harms (1930) i plemienia Vrieseeae[9][7]. Rodzaj jest blisko spokrewniony z rodzajem frizea Vriesea, do którego był włączany jako podrodzaj[6].
- Wykaz gatunków[5]
- Alcantarea abacta Versieux
- Alcantarea acuminatifolia Leme
- Alcantarea aurantiaca Versieux
- Alcantarea australiana Versieux & Smythe
- Alcantarea benzingii Leme
- Alcantarea brasiliana (L.B.Sm.) J.R.Grant
- Alcantarea burle-marxii (Leme) J.R.Grant
- Alcantarea cerosa Leme, A.P.Fontana & O.B.C.Ribeiro
- Alcantarea compacta Leme & O.B.C.Ribeiro
- Alcantarea distractila Leme & C.C.Paula
- Alcantarea duarteana (L.B.Sm.) J.R.Grant
- Alcantarea extensa (L.B.Sm.) J.R.Grant
- Alcantarea farneyi (Martinelli & And.Costa) J.R.Grant
- Alcantarea galactea Coser & Versieux
- Alcantarea geniculata (Wawra) J.R.Grant
- Alcantarea glaucifolia Leme & L.Kollmann
- Alcantarea heloisae J.R.Grant
- Alcantarea imperialis (Carrière) Harms
- Alcantarea lanceopetala Leme
- Alcantarea longibracteata Leme & Fraga
- Alcantarea lurida Leme
- Alcantarea martinellii Versieux & Wand.
- Alcantarea mucilaginosa Leme
- Alcantarea nahoumii (Leme) J.R.Grant
- Alcantarea nana Leme
- Alcantarea nevaresii Leme
- Alcantarea nigripetala Leme & L.Kollmann
- Alcantarea occulta Leme
- Alcantarea odorata (Leme) J.R.Grant
- Alcantarea pataxoana Versieux
- Alcantarea patriae Versieux & Wand.
- Alcantarea recurvifolia Leme
- Alcantarea regina (Vell.) Harms
- Alcantarea roberto-kautskyi Leme
- Alcantarea simplicisticha Leme & A.P.Fontana
- Alcantarea tortuosa Versieux & Wand.
- Alcantarea trepida Versieux & Wand.
- Alcantarea turgida Versieux & Wand.
- Alcantarea vasconcelosiana Leme
- Alcantarea vinicolor (E.Pereira & Reitz) J.R.Grant
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Poales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-07-06] (ang.).
- ↑ a b c Alcantarea. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-07-06].
- ↑ a b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 27, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ a b c Alcantarea (É.Morren ex Mez) Harms. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-07-06].
- ↑ a b c d e f g Leonardo M. Versieux, Thelma Barbará, Maria das Graças Lapa Wanderley, Alice Calvente, Michael F. Fay, Christian Lexer. Molecular phylogenetics of the Brazilian giant bromeliads (Alcantarea, Bromeliaceae): implications for morphological evolution and biogeography. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 64, 1, s. 177-189, 2012. DOI: 10.1016/j.ympev.2012.03.015.
- ↑ a b c d e f g h K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. IV. Flowering Plants. Monocotyledons. Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin, Heidelberg: Springer, 1998, s. 91. ISBN 978-3-642-08378-5.
- ↑ a b c d e f Leonardo M. Versieux, Maria das Gracas Lapa Wanderley. Flora da Bahia: Bromeliaceae – Alcantarea. „Sitientibus Série Ciências Biologicas”. 10, 1, s. 147 - 151, 2222.
- ↑ Genus: Alcantarea (É. Morren ex Mez) Harms. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-07-06].
