Antoni Berger
kpt. Antoni Berger | |||
kapitan piechoty | |||
Data i miejsce urodzenia | 12 listopada 1897 | ||
---|---|---|---|
Data i miejsce śmierci | 21 listopada 1971 | ||
Przebieg służby | |||
Lata służby | 1916–1939 | ||
Siły zbrojne | Armia Austro-Węgier | ||
Jednostki | 20 pułk piechoty (c. i k.) | ||
Stanowiska | oficer łącznikowy | ||
Główne wojny i bitwy | I wojna światowa
| ||
Odznaczenia | |||
| |||
|
Antoni Berger (ur. 12 listopada 1897, zm. 21 listopada 1971) – kapitan piechoty Wojska Polskiego, kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari.
Życiorys
Urodzony w miejscowości Orłowa, syn Jana (sztygara górniczego) i Marii z domu Klimsza, miał troje rodzeństwa. Ukończył pięć klas szkoły powszechnej, a dalszą naukę pobierał w Polskim Gimnazjum Realnym im. Juliusza Słowackiego w Orłowej. Podczas nauki w ósmej klasie, w dniu 1 sierpnia 1916 r., został powołany do armii austro-węgierskiej i wcielony w szeregi 20 pułku piechoty jako jednoroczny ochotnik[a]. W grudniu 1916 roku (podczas urlopu) zdał egzamin dojrzałości uzyskując tzw. maturę wojenną. Uczestniczył w walkach na froncie włoskim, gdzie 20 sierpnia 1917 r. dostał się do niewoli. Przetrzymywany był w obozie Santa Maria Capua Vetere. W dniu 1 maja 1918 roku[b] wstąpił ochotniczo do polskiego oddziału sformowanego przy armii włoskiej (Pierwszy Oddział Ochotników Polaków we Włoszech). 1 grudnia 1918 r. przydzielony został do 12 Pułku Strzelców Polskich wchodzącego w skład „Błękitnej Armii” gen. Józefa Hallera. Jeszcze w tym samym miesiącu skierowano go do szkoły podchorążych w La Madria di Chivasso, którą ukończył w styczniu 1919 r. W połowie maja 1919 r. wraz z pułkiem (przemianowanym wkrótce na 54 Pułk Strzelców Kresowych) przybył do Polski. Pułk stacjonował wówczas w Różanie i Aleksandrowie Łódzkim, a Antoni Berger służył przy jego dowództwie jako tłumacz języka francuskiego. Pod koniec czerwca tego roku znalazł się na froncie ukraińskim - przy sztabie XXIII Brygady Piechoty. Zdemobilizowany w dniu 20 stycznia 1920 roku i skierowany do prac plebiscytowych na Śląsku Cieszyńskim - był tłumaczem przy francuskim batalionie wchodzącym w skład sił rozjemczych[1] .
W dniu 18 sierpnia 1920 r. wrócił (w stopniu sierżanta podchorążego) do służby liniowej w Wojsku Polskim i otrzymał przydział do dowództwa (sztabu) 12 Dywizji Piechoty na stanowisko kierownika kancelarii. Na mocy dekretu Naczelnego Wodza[c] Antoni Beger został mianowany z dniem 1 lipca 1921 roku podporucznikiem piechoty w rezerwie[2]. W uznaniu zasług, jako były podchorąży Armii Polskiej we Francji, został odznaczony w dniu 27 września 1922 r. dekretem marszałka Józefa Piłsudskiego (dekret L. 14142/V/M. Adj. Gen.) Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 5670[3][d].
Dekretem Naczelnika Państwa i Wodza Naczelnego z dnia 3 maja 1922 r. (dekret L. 19400/O.V.) został zweryfikowany w stopniu podporucznika, ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 299. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Służbę pełnił wówczas ponownie na etacie 54 pułku piechoty[4], pozostając od września 1921 r. oficerem łącznikowym Batalionów Celnych przy starostwie w Borszczowie, a od marca 1923 r. służąc w Komendzie Batalionów Celnych w Tarnopolu[e]. Następnie został awansowany do rangi porucznika, ze starszeństwem z dniem 1 listopada 1920 r. Od maja 1923 roku (po zlikwidowaniu Batalionów Celnych) znowu służył bezpośrednio w swej macierzystej jednostce (54 pp). W 1923 roku zajmował 7. lokatę wśród poruczników piechoty w swoim starszeństwie[5]. W tym czasie odznaczony był już Krzyżem Walecznych[6]. W 54 pułku piechoty z Tarnopola służył do połowy 1932 roku[7][8] zajmując w 1924 r. – 5. lokatę wśród poruczników ze swojego starszeństwa[9], a w roku 1928 – 4. lokatę w swoim starszeństwie[10]. W roku 1930 była to 641. lokata łączną wśród wszystkich poruczników korpusu piechoty (a jednocześnie 4. lokata w starszeństwie)[11]. Zajmował kolejno stanowiska dowódcy plutonu pionierów (wcześniej ukończył kurs pionierski w Przemyślu), oficera żywnościowego, dowódcy plutonu strzeleckiego i dowódcy kompanii strzeleckiej. We wrześniu 1930 roku rozpoczął służbę na stanowisku powiatowego komendanta Przysposobienia Wojskowego w Buczaczu.
Zarządzeniem Ministra Spraw Wojskowych – marszałka Józefa Piłsudskiego – ogłoszonym w dniu 3 sierpnia 1931 roku[f], został zatwierdzony, jako porucznik 54 pułku piechoty, na stanowisku komendanta powiatowego Przysposobienia Wojskowego w Buczaczu[12]. Na podstawie zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego z dnia 17 grudnia 1931 r. (opublikowanego dzień później w Dzienniku Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych) został awansowany do stopnia kapitana, ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1932 roku i 35. lokatą w korpusie oficerów piechoty[13]. Antoni Berger był już w tym czasie odznaczony Medalem Niepodległości[14].
Rozkazem z dnia 18 maja 1932 r.[g] kpt. Berger został przeniesiony (w korpusie oficerów piechoty) z 54 pułku piechoty do Korpusu Ochrony Pogranicza, co zostało ogłoszone w Dzienniku Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych z dnia 9 grudnia 1932 roku[15][16]. Ponownie został wówczas wyznaczony na stanowisko komendanta PW w Buczaczu, które zajmował marca 1934 roku[h]. Rozkazem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych – Korpusu Ochrony Pogranicza Nr 22 z dnia 17 kwietnia 1934 r. potwierdzono przeniesienie kapitana Bergera do batalionu KOP „Iwieniec”. Kolejne lata służby kpt. Bergera w Korpusie Ochrony Pogranicza to, między innymi, czas dowodzenia kompanią graniczną „Raków”[i] (czyli 4 kompanią graniczną batalionu KOP „Iwieniec”) i pełnienie funkcji adiutanta batalionu KOP „Iwieniec”[j]. W dniu 3 maja 1935 roku przejął, po przeniesionym na stanowisko komendanta powiatowego PW w Dziśnie por. Andrzeju Krzaczkowskim, pluton gospodarczy batalionu „Iwieniec”[k]. Z kolei w okresie od 4 do 11 października 1935 r. zastępował na stanowisku dowódcę tegoż batalionu[l]. Podczas swej służby w KOP-ie zajmował na dzień 1 lipca 1933 r. – 1938. lokatę wśród wszystkich kapitanów piechoty (była to zarazem 33. lokata w swoim starszeństwie)[17], a na dzień 5 czerwca 1935 r. – 1662. lokatę łączną pośród kapitanów korpusu piechoty (była to jednocześnie 32. lokata w starszeństwie)[18]. Z dniem 16 listopada 1935 roku odszedł do 14 pułku piechoty z Włocławka, po uprzednim zdaniu obowiązków adiutanta batalionu[m]. Przeniesienie do włocławskiej jednostki nastąpiło na podstawie rozkazu Biura Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych z dnia 30 października 1935 roku (sygn. L.2285/Tjn.II-3). Pod koniec listopada 1935 roku, na podstawie rozkazu dowództwa KOP, został wyróżniony odznaką pamiątkowa Korpusu Ochrony Pogranicza „Za Służbę Graniczną”.
W początkowym okresie swej służby w 14 pułku piechoty zajmował stanowisko dowódcy kompanii strzeleckiej (we wrześniu 1936 roku dowodził 1 kompanią strzelecką w I batalionie)[19]. Od maja 1937 roku piastował już stanowisko adiutanta pułku[20]. W maju 1938 r. został wybrany członkiem komisji rewizyjnej Wojskowego Klubu Sportowego działającego przy 14 pp[21]. Podczas akcji zajmowania Zaolzia włocławski pułk wystawił zbiorczy batalion, wchodzący w skład zbiorczej 4 Dywizji Piechoty (pod dowództwem płk. dypl. Mikołaja Bołtucia). Adiutant 14 pp – kpt. Antoni Berger – został wyróżniony za tę akcję (na czas jej trwania był on oddelegowany do Sztabu Głównego)[22]. Na rok 1939 kpt. Berger został zatwierdzony jako przewodniczący Sądu Honorowego 14 pułku piechoty[23]. Na dzień 23 marca 1939 r. nadal piastował stanowisko adiutanta (szefa sztabu) 14 pułku piechoty[24], zajmując w tym czasie już 16. lokatę wśród kapitanów piechoty ze swojego starszeństwa[25]. W roku 1939 odbył kurs taktyczno-strzelecki (czerwiec - lipiec) i kurs dowódców batalionów (lipiec - sierpień) w rembertowskim Centrum Wyszkolenia Piechoty[1] .
Kampania wrześniowa
Z chwilą wybuchu wojny (zgodnie z przydziałem mobilizacyjnym) objął stanowisko dowódcy kompanii przeciwpancernej 14 pp. Na jej czele uczestniczył w kampanii wrześniowej – podczas walk w korytarzu pomorskim i w bitwie nad Bzurą. W dniu 13 września (w trakcie starć pod miejscowością Sobota) przejął dowodzenie nad II batalionem 14 pp, którego dotychczasowy dowódca – mjr Jan Łobza – jako najstarszy rangą oficer objął dowództwo nad pułkiem[26]. W toku ciężkich walk, wskutek przygniatającej przewagi wroga, pododdziały 14 pułku piechoty zostały zdziesiątkowane. W wytworzonym kotle bitewnym kapitan Berger został odłączony od resztek pułku. W dniu 18 września 1939 r. dostał się do niemieckiej niewoli, której pierwsze dwa tygodnie spędził w obozie w Łodzi. Następnie w bawarskich oflagach VII B Eichstätt i VII A Murnau[27][28]. W niewoli ukończył kursy buchalterii i samochodowy.
Okres powojenny
Po zakończeniu wojny powrócił w dniu 1 września 1945 roku do Polski i 6 września tr. zarejestrował się w Rejonowej Komendzie Uzupełnień we Włocławku, gdzie uzyskał pozytywną opinię (dopuszczającą go do dalszej służby wojskowej). Następnie zamieszkał w Krakowie, gdzie przez wiele lat pracował w tamtejszej PSS „Społem". Był zasłużonym działaczem społecznym (uhonorowanym Złotą Odznaką „za Pracę Społeczną dla Miasta Krakowa”) i członkiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Zmarł po krótkiej i ciężkiej chorobie w dniu 21 listopada 1971 r. w Krakowie i spoczął na cmentarzu Rakowickim (kwatera: L, rząd: 7, miejsce: 6). Pozostając w stanie spoczynku został awansowany do stopnia podpułkownika[n].
Rodzina
Antoni Berger był żonaty z Marią z domu Frankiewicz (ur. 4 września 1908 w Wiktorowie, zm. 8 sierpnia 1975 w Krakowie), z którą miał dwie córki. Starszą z nich była Halina - lekarz medycyny (ur. 7 grudnia 1931 w Buczaczu, zm. 19 października 1957 w Krakowie)[o].
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari za wojnę 1918–1920[6]
- Medal Niepodległości[14]
- Krzyż Walecznych[7]
- Srebrny Krzyż Zasługi[25]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[1]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[1]
- Srebrny Medal za Długoletnią Służbę[1]
- Brązowy Medal za Długoletnią Służbę[1]
- Odznaka pamiątkowa Korpusu Ochrony Pogranicza „Za Służbę Graniczną”[p]
- Medaglia istituita a ricordo della guerra MCMXV-MCMXVIII (Włochy)[29]
Uwagi
- ↑ Według części źródeł był to 57 pułk piechoty z Tarnowa.
- ↑ Zapisy we wniosku odznaczeniowym Virtuti Militari Antoniego Bergera (sygn. I.482.108-11648) wskazują, że nastąpiło to w dniu 4 kwietnia 1918 r.
- ↑ Był to dekret marszałka Józefa Piłsudskiego o sygnaturze L. 3231.
- ↑ Opis czynu, który przyniósł pchor. Bergerowi Order Virtuti Militari 5 klasy: „W walkach podchorąży Berger Antoni korzysta z ciemnej nocy podczas huraganowego ognia artylerii nieprzyjacielskiej, a rzucaniem granatów ręcznych wypędza wroga z własnej pozycji i sam przynosi k.m.”[1]
- ↑ Z zapisów w jego wniosku odznaczeniowym Virtuti Militari (sygn. I.482.108-11648) wynika, że w kwietniu 1922 r. służył w 53 pułku piechoty Strzelców Kresowych.
- ↑ Zarządzenie o sygnaturze B.P.L. 14901-I-Piech. 16500-31.
- ↑ Rozkaz Biura Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 3110-105/Piech.281.32 (dane pochodzą z Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
- ↑ Wyznaczenie to nastąpiło na podstawie Rozkazu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych – Korpusu Ochrony Pogranicza Nr 22 z dnia 15 czerwca 1932 roku (dane pochodzą z Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
- ↑ Kompanią tą kapitan Antoni Berger dowodził od kwietnia do maja 1934 roku.
- ↑ Rozkaz Dzienny Batalionu KOP „Iwieniec” Nr 11/35 z dnia 19 lutego 1935 roku (dane pochodzą z Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
- ↑ Rozkaz Dzienny Batalionu KOP „Iwieniec” Nr 30/35 z dnia 7 maja 1935 roku (dane pochodzą z Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
- ↑ Rozkaz Dzienny Batalionu KOP „Iwieniec” Nr 69/35 z dnia 4 października 1935 roku (dane pochodzą z Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
- ↑ Rozkaz Dzienny Batalionu KOP „Iwieniec” Nr 78/35 z dnia 16 listopada 1935 roku (dane pochodzą z Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
- ↑ Dane pochodzą z nekrologu Antoniego Bergera.
- ↑ Córka Halina Berger spoczywa w grobie razem z ojcem.
- ↑ Rozkaz Dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza Nr 70 z dnia 25 listopada 1935 roku (dane pochodzą z Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
Przypisy
- ↑ a b c d e f g Cieszyńscy Bohaterowie ↓.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 33 z 20 VIII 1921, s. 1302.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 41 z 27 X 1922, s. 803.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych 1922 ↓, s. 127.
- ↑ Rocznik oficerski 1923 ↓, s. 449.
- ↑ a b Rocznik oficerski 1923 ↓, s. 278.
- ↑ a b Rocznik oficerski 1924 ↓, s. 254.
- ↑ Rocznik oficerski 1928 ↓, s. 68.
- ↑ Rocznik oficerski 1924 ↓, s. 391.
- ↑ Rocznik oficerski 1928 ↓, s. 247.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1930 ↓, s. 106.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 5 z 3 VIII 1931, s. 230.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 12 z 18 XII 1931, s. 400.
- ↑ a b Rocznik oficerski 1932 ↓, s. 78.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 XII 1932, s. 438.
- ↑ Rocznik oficerski 1932 ↓, s. XIV.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1933 ↓, s. 81.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1935 ↓, s. 78, 183-185, 194.
- ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 294.
- ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 296, 299.
- ↑ Dziennik Kujawski Nr 110 z 14 maja 1938, str. 6.
- ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 161.
- ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 137.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 563.
- ↑ a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 38.
- ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 213.
- ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 303.
- ↑ Lista więzionych w oflagu VII A Murnau ↓, nazwiska na lit. A i B.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 42 z 24 XII 1921, s. 3 (awiza).
Bibliografia
- Zdzisław Ciesielski: Dzieje 14 Pułku Piechoty w latach 1918–1939. Toruń: Wyd. Adam Marszałek, 2008. ISBN 978-83-7441-937-6.
- Igor Kraiński, Jacek Pekról: 14 Pułk Piechoty. Wydawnictwo „Egros”, 1992. ISBN 83-85253-13-0.
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty: dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”. 1 lipca 1933 r. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1933. [dostęp 2017-09-24].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty: dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”. 5 czerwiec 1935 r. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1935. [dostęp 2017-09-24].
- Rocznik oficerski 1923. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1923. [dostęp 2017-09-24].
- Rocznik oficerski 1924. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1924. [dostęp 2017-09-24].
- Rocznik oficerski 1928. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1928. [dostęp 2017-09-24].
- Rocznik oficerski 1932. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1932. [dostęp 2017-09-24].
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych 1922: załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 1922 r.. Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1922. [dostęp 2017-09-24].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty opublikowana w „Przeglądzie Piechoty”. Zeszyt 10, październik 1930 r. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930. [dostęp 2017-09-24].
- Lista więzionych w oflagu VII A Murnau. Nazwiska na lit. A i B. Wingfoot. [dostęp 2017-09-24].
- Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z lat 1920–1937. [dostęp 2019-12-14].
- Antoni Jan Berger. [dostęp 2021-01-19].
- VIAF: 7627161882061634100000
- PLWABN: 9811989817405606