Bennelong

Portret nieznanego autora, prawdopodobnie przedstawiający Bennelonga

Woollarawarre Bennelong (ur. ok. 1764, zm. 3 stycznia 1813[1]) − Aborygen australijski z plemienia Eora. Był jednym z najważniejszych i najbardziej szanowanych członków starszyzny plemiennej[2]. Porwany przez angielskich kolonistów na rozkaz gubernatora Phillipa służył jako tłumacz i mediator pomiędzy osadnikami i tubylcami[3]. Ówczesne przekazy opisują go jako inteligentnego i odważnego, choć zapalczywego i próżnego; chwalono jego poczucie humoru[1].

Życiorys

Należał do klanu Wangal zamieszkującego tereny na południe od rzeki Parramatta. Poprzez małżeństwa swoich sióstr był spokrewniony z innymi klanami, co dawało mu znaczne wpływy na wszystkie klany ludu Eora[2].

25 listopada 1789 wraz z innym Aborygenem o imieniu Colby został schwytany przez angielskich żołnierzy i przewieziony do osady w Sydney Cove (dzisiejszego Sydney). Colby uciekł po trzech miesiącach pobytu wśród białych osadników, ale Bennelong szybko przyzwyczaił się i przystosował do życia wśród kolonistów[1]. Szybko uczył się angielskiego i europejskich zwyczajów, wyjaśniając także osadnikom zwyczaje swojego plemienia[2]. Pomiędzy Arthurem Phillipem a Bennelongiem nawiązała się przyjaźń i Phillip cieszył się u niego bardzo dużym poważaniem. Przypieczętowaniem przyjaźni była przeprowadzona przez Bennelonga ceremonia „wymiany imion” w czasie której Bennelong przyjął dla siebie imię „Gubernator”, a Phillipowi nadał swoje aborygeńskie imię „Woollarawarre”[3].

W maju 1790 Bennelong uciekł z osady do swojego plemienia. 7 września Bennelong był obecny w czasie wydarzenia na brzegach Manly Cove, kiedy Phillip został zaatakowany włócznią, która przebiła na wylot jego prawe ramię. Nie jest do końca znana rola Bennelonga w tym incydencie ani nawet jego bezpośrednia przyczyna, wiadomo jednak, że włócznię rzucił caradhy[a] o imieniu Willemering i była to włócznia rytualna, a nie bojowa[4]. Spekuluje się, że zdarzenie mogło być wynikiem nieporozumienia[1] albo rytualną karą wymierzoną Phillipowi za całokształt krzywd wyrządzonych Aborygenom przez białych kolonistów lub też bardziej bezpośrednio, za uwięzienie Bellelonga[4]. Phillip, który dobrze znał zwyczaje aborygeńskie zakazał jakichkolwiek działań odwetowych[4].

W czasie rekonwalescencji Phillipa, Bennelong wielokrotnie dopytywał się o jego zdrowie. Po otrzymaniu obietnicy, że nie zostanie zatrzymany ani uwięziony w Sydney, stał się częstym gościem u kolonistów[1]. Wielokrotnie negocjował w rozmowach pomiędzy osadnikami a Aborygenami i był najważniejszym pośrednikiem w kontaktach pomiędzy dwoma rasami[1]. Z biegiem czasu jego związki z Phillipem stawały się coraz bliższe, miał praktycznie nieograniczony dostęp do gubernatora i cieszył się jego całkowitym zaufaniem. Bennelong uważał Phillipa za część swojej rozszerzonej rodziny, jako miejsce urodzenia swojego dziecka wybrał właśnie rezydencję Phillipa, co było niezwykle znaczące w kulturze aborygeńskiej. Był także częstym gościem kapitana Watkina Tencha któremu opowiadał o swoich częstych podbojach miłosnych, bójkach (co często wiązało się ze sobą) i rytualnych bitwach; z dumą pokazywał blizny po licznych odniesionych ranach[5]. W 1791 wybudowano mu niewielką, murowaną chatę we wschodniej części Zatoki Sydney[1].

Kiedy w grudniu 1792 Phillip na własną prośbę powrócił do Wielkiej Brytanii, Bennelong (wraz z innym aborygenem o imieniu Yemmerrawanne, który zmarł w czasie pobytu w Anglii[6]) udał się w podróż wraz z nim[1][3]. W Anglii Bennelonga przyjął na audiencji król Jerzy III. Po początkowym okresie fascynacji nowym krajem Bennelong popadł w melancholię i wpadł w alkoholizm[1].

Złamany na duchu powrócił do Australii we wrześniu 1796. Ku swojemu zdziwieniu został on częściowo odrzucony przez swoje plemię, nie cieszył się także żadnymi względami u nowego gubernatora. Coraz bardziej się rozpijał, często rozpoczynając bójki, w 1798 był dwukrotnie ciężko ranny w wojnach plemiennych[1].

Zniszczony alkoholem zmarł 3 stycznia 1813 w sadzie przy brzegu rzeki Parramatta[1].

Jego imieniem nazwano Przylądek Bennelong, gdzie wcześniej znajdowała się jego chata, a obecnie znajduje się Sydney Opera House oraz okręg wyborczy Bennelong.

Zobacz też

  • Arabanoo
  • Pemulwuy

Uwagi

  1. ↑ Wieloznaczne, trudne do oddania w tłumaczeniu słowo, oznaczające zarówno „czarownika”, „szamana” jak i „strażnika praw”, „znającego prawa”, w literaturze angielskojęzycznej tłumaczone jest zazwyczaj jako clever man.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k Eleanor Dark Bennelong (1764? - 1813) w Australian Dictionary of Biography (ang.)
  2. ↑ a b c T. Keneally: The Commonwealth. s. 244–245. (ang.).
  3. ↑ a b c Dirk C.H. van Dissel: Woollarawarre Bennelong, the Bush Politician (1789--92). [dostęp 2011-01-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-19)]. (ang.).
  4. ↑ a b c T. Keneally: The Commonwealth. s. 301–301. (ang.).
  5. ↑ T. Keneally: The Commonwealth. s. 308–319. (ang.).
  6. ↑ T. Keneally: The Commonwealth. s. 445–447. (ang.).

Bibliografia

  • Thomas Keneally: A commonwealth of thieves: the improbable birth of Australia. New York: Nan A. Talese/Doubleday, 2006. ISBN 0-385-51459-X. (ang.).

Linki zewnętrzne

  • The Spearing of Governor Phillip at Collins Cove (now Manly Cove), 7th September, 1790. manly.nsw.gov.au. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-03-12)]. Opis incydentu w którym raniono gubernatora Phillipa
Kontrola autorytatywna (osoba):