Chemnitz

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Chemnitz

Stary i Nowy Ratusz
Herb Flaga
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Saksonia
Zarządzający	Sven Schulze↗
Powierzchnia	220,85 km²
Wysokość	267–523 m n.p.m.
Populacja (31.12.2013) • liczba ludności • gęstość	242 022 1096 os./km²
Nr kierunkowy	0371, 037200, 037209, 03722, 03726
Kod pocztowy	09111-09131, 09224, 09228, 09247
Tablice rejestracyjne	C
Podział miasta	39 Stadtteile
Położenie na mapie Saksonii Chemnitz
Położenie na mapie Niemiec Chemnitz
50°50′N 12°55′E/50,833333 12,916667
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Chemnitz (w latach 1953–1990 Karl-Marx-Stadt) – miasto na prawach powiatu w południowo-wschodnich Niemczech, w Saksonii, nad rzeką Chemnitz, u podnóża Rudaw. Po Lipsku i Dreźnie trzecie co do wielkości miasto Saksonii.

Nazwa

Pierwsza wzmianka o miejscowości w formie locus Kameniz pochodzi z 1143 roku^[1]. Nazwa miasta została ponowiona od nazwy rzeki Chemnitz, która pochodzi z kolei od starołużyckiej nazwy *Kamenica, utworzonej przez dodanie przyrostka -ica do słowa *kameń ‘kamień’^[2][3].

W latach 1953–1990 miasto nosiło nazwę Karl-Marx-Stadt na cześć Karla Marxa – niemieckiego filozofa i działacza politycznego, jednego z najważniejszych teoretyków i ideologów socjalizmu.

Dawniej stosowaną polską nazwą była Kamienica Saska^[4].

Podział administracyjny

Miasto Chemnitz dzieli się na 39 części miejscowości (Stadtteil):

Adelsberg Altchemnitz Altendorf Bernsdorf Borna-Heinersdorf Ebersdorf Einsiedel Erfenschlag Euba Furth

Gablenz Glösa-Draisdorf Grüna Harthau Helbersdorf Hilbersdorf Hutholz Kapellenberg Kappel Kaßberg

Klaffenbach Kleinolbersdorf-Altenhain Lutherviertel Markersdorf Mittelbach Morgenleite Rabenstein Reichenbrand Reichenhain Röhrsdorf

Rottluff Schloßchemnitz Schönau Siegmar Sonnenberg Stelzendorf Wittgensdorf Yorckgebiet Zentrum

Historia

W 1136 roku cesarz Lotar III lokował na terenie obecnego miasta klasztor benedyktynów, który w roku 1143 otrzymał przywilej targowy. W pobliżu na rzece Chemnitz, Fryderyk I Barbarossa lokował osadę o charakterze miejskim. Ze względu na rosnącą stale liczbę ludności osadę już wkrótce przeniesiono na podmokłe tereny w głąb doliny, które w ciągu kolejnych dziesięcioleci stopniowo osuszano. W pierwszej połowie XIII wieku powstały mury miejskie z czterema bramami i furtą. Do 1308 Chemnitz było wolnym miastem, następnie przeszło pod panowanie Wettynów. Nadany przez nich monopol na wybielanie płócien z całego terytorium Marchii Miśnieńskiej zapewnił miastu rozkwit i dobrobyt przez kolejne stulecia. Ważną rolę w życiu gospodarczym grodu odgrywało ponadto hutnictwo.

W roku 1539 w mieście wprowadzono reformację. Pod rządami Georgiusa Agricoli, niemieckiego humanisty, lekarza i mineraloga, który w latach 1546–1555 sprawował urząd burmistrza, Chemnitz było ważnym ośrodkiem humanizmu. Bujny rozwój miasta wyhamowały liczne klęski w XVII wieku: zaraza w latach 1612 i 1613, wielki pożar w 1631 oraz wojna trzydziestoletnia. 14 kwietnia 1639 miała tu miejsce bitwa, w której Szwedzi odnieśli zwycięstwo nad Saksonią. W ich wyniku liczba ludności spadła z 5500 do 3000. Część zabudowy została zniszczona, a miasto popadło w długi.

W początkach XVIII wieku Chemnitz osiągnęło ponownie stan zaludnienia sprzed wieku, miasto ucierpiało jednak ponownie w wyniku III wojny północnej oraz wojny siedmioletniej, podczas których było wielokrotnie plądrowane przez obce wojska i obciążane kontrybucjami.

Po 1800 roku Chemnitz stało się ważnym ośrodkiem przemysłowym, przede wszystkim włókienniczym. Za ojca włókiennictwa w tym regionie uważa się Johanna Esche, który rozpoczął produkcję rajstop i skarpet na szeroką skalę, stosując najnowsze techniki i francuskie maszyny. Region wokół Chemnitz zaczęto nazywać „Saksońskim Manchesterem”. W 1871 Chemnitz znalazło się w granicach Niemiec. W 1893 w mieście zaczęły kursować tramwaje elektryczne. W latach 1906–1909 wzniesiono gmach opery, a w 1907–1911 Nowy Ratusz^{[potrzebny przypis]}.

W czasie II wojny światowej miasto zostało silnie zniszczone wskutek nalotów. W maju 1945 zostało zajęte przez wojska Związku Radzieckiego, po czym znalazło się w obrębie radzieckiej strefy okupacyjnej Niemiec, z której w 1949 utworzono NRD. Od 1952 stolica okręgu. W latach 1953–1990 miasto nosiło nazwę Karl-Marx-Stadt (Miasto Karola Marksa). Miasto było czwartym najludniejszym w NRD po Berlinie Wschodnim, Lipsku i Dreźnie.

Przed zjednoczeniem Niemiec z 1990 roku miasto liczyło 313,8 tys. mieszkańców (w roku 1987). Od 1990 Chemnitz stanowi część odtworzonego Wolnego Kraju Saksonia^{[potrzebny przypis]}.

Zabytki

• Stary Ratusz z 1486 roku, renesansowy
• Nowy Ratusz z 1907 roku, secesyjny
• Wieża Czerwona (Roter Turm) z XIII w.
• Zamek Klaffenbach z lat 1543–1548, renesansowy. Zamek otoczony wodą
• Słupy pocztowe z 1723 r. z monogramem króla Polski Augusta II Mocnego (AR – Augustus Rex – Król August): milowy i ćwierćmilowy w Röhrsdorf oraz ćwierćmilowe w Schloßchemnitz i Klaffenbach
• Zamek Rabenstein(inne języki) z XII w.
• Pałac Rabenstein z XVIII w., barokowy
• Kamienica Siegerta (Siegerthaus) z lat 1737–1741, barokowa
• Kościół św. Jakuba(inne języki) z lat 1350–1360, gotycki, halowy
• Willa Eschego z lat 1902–1903, secesyjna, architekt: Henry van de Velde
• Gmach opery z 1919 r.
• Hala targowa(inne języki) z 1891 r.
• Kościół św. Piotra z 1888 r., neogotycki, luterański
• Kościół św. Marka z 1895 r., neogotycki, luterański
• Kościół św. Jana Nepomucena z 1955 r., rzymskokatolicki
• Kościół św. Michała(inne języki) z ok. 1889 r., neogotycki, luterański
• Dom towarowy z lat 1929–1930
• Pałac Kultury z 1950 r., socrealistyczny

• 
  Wieża Czerwona
• 
  Zamek Klaffenbach
• 
  Pałac Rabenstein
• 
  Kamienica Siegierta
• 
  Willa Eschego, widok od strony ogrodu

Demografia

Zmiany populacji miasta od 1450 do 2014 roku:

Najwyższą populację miasto osiągnęło w 1930 roku – 361 200 mieszkańców. Po 1990 miasto się stopniowo wyludnia. Według oficjalnych danych niemieckich liczba mieszkańców w 2014 roku (243 521) jest porównywalna z liczbą z 1905 roku (244 927).

Według danych z 2012 roku najliczniejsze grupy obcokrajowców pochodzą z Ukrainy, Rosji, Wietnamu, Węgier, Chin i Czech (od 300 do 1100 osób).

Transport

• stacje kolejowe: Chemnitz Hauptbahnhof, Chemnitz-Schönau, Chemnitz-Siegmar, Chemnitz Mitte, Chemnitz Süd i in.
• komunikacja tramwajowa
• porty lotnicze: Altenburg-Nobitz, Drezno, Lipsk/Halle

Sport

• Chemnitzer FC – klub piłkarski

Współpraca

Miejscowości partnerskie:

• Akron, Stany Zjednoczone
• Arras, Francja
• Düsseldorf, Niemcy
• Lublana, Słowenia
• Łódź, Polska
• Manchester, Wielka Brytania
• Miluza, Francja
• Rabenstein an der Pielach, Austria (kontakty utrzymuje dzielnica Rabenstein)
• Schwanau, Niemcy (kontakty utrzymuje dzielnica Euba)
• Taiyuan, Chiny
• Tampere, Finlandia
• Timbuktu, Mali
• Uście nad Łabą, Czechy
• Wołgograd, Rosja

Osoby

urodzone w Chemnitz

• Philipp Dulichius – kompozytor
• Peter Härtling – pisarz
• Max Littmann – architekt
• Aleksander Mackiewicz – ekonomista
• Anja Mittag – piłkarka
• Irmtraud Morgner – pisarka
• Frank Rost – piłkarz
• Kati Winkler – łyżwiarka

związane z miastem

• Erich Basarke – architekt
• Michael Ballack – były niemiecki piłkarz
• Ernest Wilimowski – polski i niemiecki piłkarz
• Katarina Witt – łyżwiarka figurowa

Przypisy

Bibliografia

• Praca zbiorowa, Piękno saksońskich miast, TMGS, Drezno

Linki zewnętrzne

• Kamienica Saska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 745 .