Franciszek Honiok

Franciszek Honiok (ur. 1896, zm. 31 sierpnia 1939 w Gliwicach^[1]) – uczestnik powstań śląskich, zamordowany podczas prowokacji gliwickiej, rozpoczynającej niemiecki plan inwazji na Polskę, jedna z pierwszych ofiar II wojny światowej^[1][2][3].

Życiorys

Urodził się w 1896 roku na Górnym Śląsku. Miał obywatelstwo niemieckie^[4], był katolikiem i nie miał żony^[1]. Mieszkał we wsi Łubie (ówczesnie Hohenlieben)^[5], leżącej na ówczesnych terenach III Rzeszy. Opisany został jako niewyróżniający się, niski rolnik.

W latach 20. XX wieku mieszkał w Polsce, w roku 1921 walczył po stronie polskiej podczas powstań śląskich, które nastąpiły po I wojnie światowej^[6]. Inne źródła podają, że tylko sympatyzował z Polakami^[7]. Wrócił do Niemiec w 1925 roku, gdzie został zmuszony do walki z deportacją z powrotem do Polski, co robił aż do 1939 roku^[6]. W latach 30. opowiadał się po stronie Polaków^[7]. W marcu 1938 wziął udział w odbywającym się w Berlinie kongresie Związku Polaków w Niemczech^[5][7].

Aresztowanie i śmierć

30 sierpnia 1939 roku został zatrzymany przez SS i Gestapo we wsi Połomia^[1] (inne źródła podają, że było to we wsi Łubie^[7]). Został wywieziony na wschód do koszar policyjnych w Bytomiu, gdzie podano mu jedzenie i wodę, a następnie do siedziby gestapo w Opolu, gdzie spędził noc. Przez cały czas, jak zauważyli jego porywacze, był „apatyczny, jego głowa była stale pochylona”. Następnego ranka porywacze zabrali go na posterunek policji w Gliwicach i umieścili w izolatce^[6]. Krótko przed godziną 20 esesman w białym fartuchu, podający się za lekarza odwiedził Franciszka w jego celi i dał zastrzyk z silnym środkiem odurzającym. Podczas prowokacji gliwickiej, gdy dowódca komanda Alfred Naujocks, zajmował się transmisją, żołnierze SS dostarczyli nieprzytomnego Honioka do budynku i położyli przy tylnych drzwiach. W pewnym momencie – nie wiadomo kiedy – ktoś go zastrzelił^[6]. Ciało Honioka, ubrane w polski mundur, pozostawiono na schodach wejściowych^[1]. Do dziś nie jest znana przyczyna jego śmierci. Przyczyną śmierci mogło być zarówno zastrzelenie, jak przedawkowanie^[7].

SS-Sturmbannführera Alfred Naujocks został poinformowany przez Heinricha Müllera, szefa Gestapo, że ma zostać dostarczony Polak, którego zakrwawione zwłoki mają zostać pozostawione w radiostacji jako niezbity „dowód" polskiej odpowiedzialności za atak^[6]. Franciszek Honiok został wybrany, bo jego biografia pasowała do przedstawienia go opinii publicznej jako powstańca śląskiego^[7].

Odpowiedzialność za śmierć

Alfred Naujocks zarówno podczas przesłuchań przez organy niemieckie, jak i przez aliantów nie przyznawał się do zabicia Franciszka Honioka. Twierdził, że zajmowała się tym specjalna grupa zwana Konservenkommando^[8]

Identyfikacja

Paweł Honiok, jego siostrzeniec i jedyny pozostały krewny, mówił: Nikt nigdy nie chciał rozmawiać o tym, co się stało, to zawsze było tajemnicą. Niemcy kontrolowali nas do 1945 roku, a potem Rosjanie przejęli władzę i nie byli zainteresowani dokopywaniem się do prawdy o tym, co wydarzyło się na początku wojny. Nawet moja własna rodzina bała się o tym mówić^[1][9].

To, że osobą zastrzeloną podczas prowokacji gliwickiej był Honiok udało się ustalić częściowo dopiero w latach 60. XX wieku^[7]. Podczas przesłuchań jeden z pracowników placówki Gestapo w Opolu nie potrafił powiedzieć jak nazywała się zastrzelona osoba, ale potrafił powiedzieć kiedy i gdzie dokonano aresztowania^[7]. W roku 1968 funkcjonariusz policji w prokuraturze w Düsseldorfie zeznawał, że Honiok na komendzie w Gliwicach dostał odurzający zastrzyk i prawie nieprzytomny został przewieziony do radiostacji gliwickiej w czasie napadu oddziału Naujocksa^[10]. Funkcjonariusz policji, który dokonywał aresztowania „nie wnikał w sprawę, tylko machnął ręką i nie chciał nic wiedzieć o tym przekręcie. Twierdził, że w Gliwicach nikt nie dawał wiary w to, że atak został przeprowadzony przez Polaków^[7].

Personalia Honioka udało się ustalić dopiero pod koniec XX wieku^[9][11]. Uczniowie Szkoły Podstawowej nr 8 w Gliwicach pod kierunkiem nauczyciela historii Krzysztofa Kruszyńskiego napisali książkę „Franz (Franciszek) Honiok 1899–1939. Pierwsza ofiara II wojny światowej”. Praca otrzymała wyróżnienie w ogólnopolskim konkursie „Bohaterowie są wśród nas” i została wydana przez Muzeum w Gliwicach^[4].

Zobacz też

• Piotr Konieczka

Przypisy

Bibliografia

• Florian Altenhöner: Człowiek, który rozpętał II wojnę światową: Alfred Naujocks - fałszerz, morderca, terrorysta. tłumacz Marta Jabłońska. Wyd. I. Poznań: Wydawnictwo Replika, 2019. ISBN 978-83-7674-704-0. OCLC 1111747559.
• Bradley Lightbody: The Second World War: Ambitions to Nemesis. 2004. ISBN 978-1-134-59272-2.