Franciszek z Waldeck

Franciszek z Waldeck

Data i miejsce urodzenia	ok. 1491 prawdopodobnie Sparenberg
Data i miejsce śmierci	15 lipca 1553 Wolbeck
Biskup Minden
Okres sprawowania	1530–1553
Biskup Osnabrücku i biskup Münsteru
Okres sprawowania	1532–1553
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Diakonat	28 grudnia 1540
Prezbiterat	29 grudnia 1540
Sakra biskupia	1 stycznia 1541
Multimedia w Wikimedia Commons

Franciszek z Waldeck (niem. Franz von Waldeck, ur. ok. 1491 prawdopodobie na zamku Sparenberg^[1][2], zm. 15 lipca 1553 na zamku Wolbeck) – biskup Minden od 1530, biskup Osnabrücku i biskup Münsteru od 1533, pochodący z rodu hrabiów Waldeck.

Życiorys

Franciszek był synem hrabiego Waldeck Filipa II^[1][2][3] i Katarzyny z Solms-Lich^[1]. Studiował w Erfurcie^[1][2], gdzie w 1508 został wybrany rektorem uniwersytetu^[1]. Został kanonikiem katedralnym w Kolonii, Trewirze, Moguncji i Paderborn, a w 1523 prepozytem kapituły św. Aleksandra w Einbeck. Mniej więcej od tego czasu żył w związku z Anną Polmann z Einbeck, z którą miał ośmioro dzieci^[1][2]. W 1530 wybrano go na biskupa Minden (kontrkandydatem, który opanował większość księstwa, był syn księcia Brunszwiku-Wolfenbüttel Henryka II Młodszego, Filip Magnus (do porozumienia doszło dopiero w 1534)^[1], a w 1532 na biskupa Osnabrücku i biskupa Münsteru^[1][2][3]. W staraniach o te dwa ostatnie stanowiska pomogło mu wsparcie landgrafa Hesji Filipa^[2][4]. Mimo braku wyższych święceń na wszystkich tych stanowiskach zyskał zatwierdzenie papieskie i cesarskie; święcenia biskupie przyjął dopiero 1 stycznia 1541 (święcenia diakońskie i kapłańskie przyjął kilka dni wcześniej: 28 i 29 grudnia 1540)^[1].

W 1533 przyznał miastu Münster wolność wyznania, jednak gdy zaczęły rosnąć w siłę radykalne odłamy protestantów, próbował je powstrzymać. Gdy władzę w Münsterze w 1534 przejęła komuny anabaptystów, Franciszek na pomoc w jego odzyskaniu wezwał sejm Rzeszy^[2][4]. Energiczne działania biskupa przeciwko komunie wynikały z faktu, że w przeciwieństwie do luteran, anabaptyści nie uznawali jego książęcej władzy^[1][2]. Gdy miasto zostało w 1535 zdobyte, zostało rekatolicyzowane, mimo starań biskupa w celu przywrócenia wolności religijnej^[1][2][3]. Walka z anabaptystami spowodowała także poważne kłopoty finansowe biskupa^[1][4]. Sam biskup pod wpływem kontaktu z landgrafem Hesji Filipem zwrócił się do nauczania Marcina Lutra i na początku lat 40. podjął starania w celu zaprowadzenia reformacji w księstwach biskupich^[2][4]. Wysiłki te były też powiązane z zamiarem ożenku z Anną Polmann (rzekomo w tajemnicy ją poślubił w 1540^[1]) i zachowania jednego z zsekularyzowanych księstw biskupich dla swoich potomków^[2].

Jego starania miały różny efekt. W księstwie münsterskim zostały one odrzucone przez stany księstwa^[2]. W Osnabrücku biskup we współpracy z miastem rozpoczął działania w celu przeprowadzenia reformacji^[1][2]. W Minden, gdzie luteranizm już wcześniej miał silną pozycję, prowadził mediację pomiędzy miastem i kapitułą katedralną^[2][3]. W 1542 wziął udział w ataku protestanckiego związku szmalkaldzkiego na księcia Brunszwiku-Wolfenbüttel Henryka II Młodszego^[1][2][4]. Jednak składane kilkakrotnie przezeń prośby o przyjęcie do związku zostały odrzucone^[4]. Podczas wojny szmalkaldzkiej w 1547 stany wymusiły na nim neutralność^[2], a wojska cesarskie wkroczyły na jego ziemie^[1]. Utracił wówczas na rzecz hrabiów Oldenburga Delmenhorst (o który spór toczył się już od dawna^[1]), ukarany w ten sposób przez cesarza za brak wsparcia^[1][2]. Porażka protestantów w tej wojnie zmusiła Franciszka do wycofania się ze swych planów zaprowadzenia reformacji^[2] i odwołania w 1548 podjętych już w tym zakresie działań w biskupstwie Osnabrücku^[1][2]. Kapituła katedralna w Osnabrücku oskarżyła go o herezję przed papieżem^[1][2][3], jednak bez skutku, bowiem broniła go kapituła katedralna z Münsteru podkreślająca jego zasługi w odzyskaniu miasta z rąk komuny anabaptystów^[1][2].

Wiosną 1553 księstwa biskupie zaatakował syn Henryka II Młodszego, Filip Magnus. Franciszek został zmuszony do zapłaty książętom brunszwickim odszkodowania oraz ustąpienia z biskupstwa Minden na rzecz innego syna Henryka II Młodszego, Juliusza^[1][2][4][3]. Wkrótce potem Franciszek zmarł, prawdopodobnie w wyniku udaru mózgu^[1][2].

Przypisy

Bibliografia

• Franciszek z Waldeck [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2020-03-12]  (ang.).