Gnuszyn
wieś | |||
Dwór w Gnuszynie o zmierzchu | |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Powiat | |||
Gmina | Chrzypsko Wielkie | ||
Liczba ludności (2011) | 205[2] | ||
Strefa numeracyjna | 61 | ||
Kod pocztowy | 64-412[3] | ||
Tablice rejestracyjne | PMI | ||
SIMC | 0581238 | ||
Położenie na mapie gminy Chrzypsko Wielkie | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego | |||
Położenie na mapie powiatu międzychodzkiego | |||
52°35′25″N 16°15′46″E/52,590278 16,262778[1] | |||
|
Gnuszyn – wieś sołecka w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie międzychodzkim, w gminie Chrzypsko Wielkie[4].
Położenie
Miejscowość leży na terenie Sierakowskiego Parku Krajobrazowego[5].
Historia
Wieś pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od końca XIII wieku. Wymieniona pierwszy raz w łacińskim dokumencie z 1387 jako „Gnusszino”, 1388 „Gnusyna”, 1391 „Gnuszino”, 1396 „Gnusino”, 1403 „Gruszina”, 1428 „Gnuschyna”, 1457 „Gnosszyn”[6].
Miejscowość była początkowo wsią szlachecką należącą do lokalnej szlachty wielkopolskiej z rodu Gnuszyńskich, którzy od nazwy miejscowości przyjęli odmiejscowe nazwisko), a później także do Gorzyńskich, Łowęckich. W 1464 leżała w powiecie poznańskim Korony Królestwa Polskiego. W 1411 leżała w parafii Chrzypsko Wielkie, a w 1411 do parafii Psarskie[6].
W latach 1387–1399 dokumenty sądowe odnotowały w kilku procesach Stanisława Gnuszyńskiego z Gnuszuna. W 1388 w imieniu swoich bratanków toczył spór o dokument znajdujący się w posiadaniu Łękomira z Niegolewa. W 1391 wygrał proces z Maciejem Świętopełkowiczem zwanym Jadem z Bądlina (obecnie Bąblin) o 10 grzywien oraz wwiązanie w majętności w części wsi Bądlin. W 1396 Stanisław Gnuszyński pozwał Dobiesława Kwileckiego z powodu zniszczenia młyna znajdującego się we wsi lub w okolicy Gnuszyna i ukazał woźnemu sądu ziemskiego dowody w postaci połamanego żelaza oraz przeciętego wału[6].
W 1464 Szczepan Gnuszyński zapisał żonie Dobce po 200 grzywien posagu oraz wiana na połowie wsi Gnuszyn. W 1471 kupił on od brata Jana za kwotę 100 grzywien część Gnuszyna, która Janowi przypadła w podziale majątku. W 1472 Stanisław z Gnuszyna zakupił część Gnuszyna za 90 grzywien od brata Jakuba, który był kapłanem. W 1476 Stanisław Gnuszyński zapisal Piotrowi mieszczaninowi z Szamotuł 3 grzywny czynszu z prawem wykupu za 36 grzywien na części Gnuszyna[6].
Miejscowość odnotowano również w historycznych rejestrach poborowych. W 1478 wieś zalegała z podatkami. W 1508 miał miejsce pobór z 10 łanów oraz jednego wiardunku od młyna. W 1509 pobrano podatki od 10 łanów, młyna i karczmy. W 1563 pobór odbył się od 11 łanów, młyna korzecznego czyli młyna zwanego „Zapłotny Młyn” zasilanego wodą z rzeki stojącego na gruncie wsi Nojewo , który miał jedno koło oraz od karczmy. W 1564 we wsi bylo 11 łanów. W 1577 pobór ze wsi zapłacił Wojciech Gorzyński. W 1580 Dorota Gorzyńska zapłaciła pobór od 4 łanów, 4 zagrodników, jednego komornika, 30 owiec oraz rzemieślnika budowlanego (oryg. łac. „architector”). Natomiast Jan Łowęcki zapłacił pobór podatkowy ze wsi od 4 łanów, 3 zagrodników, jednego komornika oraz 1/4 łana karczmarskiego oraz od młyna o jednym kole[6].
W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. Pod koniec XIX wieku wieś liczyła 13 domostw i 146 mieszkańców, a majątek 8 dymów i 114 mieszkańców[7]. Właścicielem dóbr był wtedy Ludwik Wilczyński[7].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego[5].
W Gnuszynie znajduje się zabytkowy zespół dworski, na który składa się dwór z 1906 roku i park z przełomu XIX i XX wieku[8].
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 34115
- ↑ Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-07-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 czerwca 2015)].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 319 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 531, 13 lutego 2013. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-07-17].
- ↑ a b Jan Maj, Alicja Dziewulska: Mapa topograficzna Polski N-33-129/130: Poznań. Warszawa: Wojskowe Zakłady Kartograficzne, 1997. ISBN 83-7135-150-X.
- ↑ a b c d e Chmielewski 1987 ↓, s. 504-506.
- ↑ a b Gnuszyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 642 .
- ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 118. [dostęp 2015-07-17].
Bibliografia
- Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. I (A – H), zeszyt 3, hasło „Gnuszyn”. Wrocław: Ossolineum, 1987, s. 504–506.
Linki zewnętrzne
- Gnuszyn w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”
- p
- d
- e
- Siedziba gminy: Chrzypsko Wielkie
Wsie |
|
---|---|
Osada leśna | |
Integralne części wsi |
|