Gyula Andrássy
Pełne imię i nazwisko | Gyula Károly Andrássy | ||
---|---|---|---|
Data i miejsce urodzenia | 8 marca 1823 | ||
Data i miejsce śmierci | 18 lutego 1890 | ||
Premier Węgier | |||
Okres | od 17 lutego 1867 | ||
Poprzednik | Friedrich von Beust | ||
Następca | Menyhért Lónyay | ||
Minister spraw zagranicznych Austro-Węgier | |||
Okres | od 14 listopada 1871 | ||
Poprzednik | Friedrich von Beust | ||
Następca | Heinrich Karl von Haymerle | ||
Odznaczenia | |||
| |||
|
Gyula Károly Andrássy (ur. 8 marca 1823 w Oláhpataku[1], zm. 18 lutego 1890 w Volosku, obecnej dzielnicy Opatii) – węgierski szlachcic, hrabia Csíkszentkirály i Krasznahorkaváralja, wolnomularz[2]. Przyczynił się do zawarcia ugody austriacko-węgierskiej, a następnie był liczącym się politykiem Austro-Węgier, piastując funkcję premiera Węgier w latach 1867–1871, a także ministra spraw zagranicznych Austro-Węgier w latach 1871–1879. Ponadto Andrássy był jednym z najbliższych powierników cesarzowej Elżbiety, zwanej Sisi, z którą do końca życia pozostawał w bliskiej przyjaźni.
Życiorys
Pochodził z rozgałęzionej węgierskiej rodziny magnackiej. Jego ojcem był węgierski polityk, hrabia Károly Andrássy (1792–1845), zaś matką – hrabina Etelka (Adelajda) Szapáry (1798-1876). Po ukończeniu studiów prawniczych w Peszcie został w 1847 wybrany posłem do Parlamentu Węgierskiego. Od samego początku wyróżniał się tam wielką elokwencją i liberalnymi poglądami politycznymi, a przy tym zdecydowaną postawą węgierskiego patrioty. W 1848 zaangażował się w węgierską Wiosnę Ludów, obejmując funkcję administratora Komitatu Zemplén i wspierając oddziały Lajosa Kossutha. Po upadku powstania Andrássy, skazany zaocznie na śmierć i powieszony in effigie, zbiegł na zachód Europy. Aż do amnestii w 1857 przebywał w Paryżu i Londynie, dzieląc czas pomiędzy politykę i podboje miłosne.
Od 17 lutego 1867 do 14 listopada 1871 sprawował funkcję premiera Węgier, zaś w latach 1871–1879 ministra spraw zagranicznych Austro-Węgier.
Był rycerzem Orderu Złotego Runa, członkiem Węgierskiej Akademii Nauk (kor. 1876, rzecz. 1888)[1].
Jego drugi syn, Gyula Andrássy młodszy (1860-1929), zwolennik trializmu (federacji Austrii, Węgier i Polski) był węgierskim ministrem spraw wewnętrznych (1906-1910) i krótko w 1918 ostatnim ministrem spraw zagranicznych Austro-Węgier.
Życie prywatne
9 lipca 1856 roku ożenił się z Katinką Kendeffy. Miał z nią troje dzieci:
- Tivadar (ur. 10 lipca 1857, zm. 13 maja 1905).
- Ilona (ur. 21 maja 1858, zm. 2 kwietnia 1952).
- Gyula (ur. 30 czerwca 1860, zm. 11 czerwca 1929).
Upamiętnienie
- Jego nazwisko nosi aleja Andrássyego[3](węg. Andrássy út), reprezentacyjna aleja Budapesztu. Wzdłuż niej wznoszą się eklektyczne neorenesansowe budynki, m.in. gmach Węgierskiej Opery Państwowej.
- Powstała w 1999 roku na jego cześć Nagroda Gyuli Andrássyego (węg. Andrássy Gyula-díj) jest przyznawana corocznie przez ministra obrony narodowej Węgier w dniu 21 maja w uznaniu wybitnej działalności wojskowo-dyplomatycznej w systemie sojuszniczym NATO.
- Upamiętnia go również Uniwersytet Andrássy w Budapeszcie, który został założony w 2001 roku i jest jedynym w pełni niemieckojęzycznym uniwersytetem poza granicami państw niemieckojęzycznych.
Przypisy
Linki zewnętrzne
- Dávid Angyal, Hrabia Gyula Andrássy (1823–1890) (węg.)
- p
- d
- e
Rząd Rewolucyjny (1848-1849) |
|
---|---|
Królestwo Węgier (1867-1918) |
|
Węgierska Republika Ludowa (1918-1919) Węgierska Republika Rad (1919) Rządy kontrrewolucyjne (1919) |
|
Węgierska Republika Ludowa (1919-1920) |
|
Królestwo Węgier (1920-1946) |
|
Republika Węgierska (1946-1949) |
|
Węgierska Republika Ludowa (1949-1989) |
|
Republika Węgierska (1989-2012) Węgry (od 2012) |
|
- p
- d
- e
- PWN: 3869287
- Britannica: biography/Gyula-Grof-Andrassy
- Universalis: gyula-andrassy
- БРЭ: 1822644
- NE.se: gyula-andrassy
- SNL: Gyula_Andrássy
- VLE: gyula-andrassy
- Catalana: 0003885
- DSDE: Gyula_Andrássy_-_ungarsk_greve_og_statsmand