Holey dollar

Holey dollar (ang. „dziurawy dolar”) – tymczasowa waluta używana w angielskich koloniach: na Wyspie Księcia Edwarda (obecnie Kanada) oraz w Nowej Południowej Walii w Australii w XIX wieku, która stała się pieniądzem zastępczym i środkiem zaradczym na niedobór pieniądza w tych krajach.

Wyspa Księcia Edwarda

Bity od 1497 srebrny hiszpański talar był znanym i popularnym środkiem płatniczym (znanym jako piece of eight i real de a ocho); pod koniec XVII wieku stał się on de facto pierwszą walutą międzynarodową, używaną w Europie i obydwu Amerykach, w tym na zachodnich rubieżach Stanów Zjednoczonych. Wartość tej monety wahała się w zależności od tego, gdzie była używana, najwyżej ceniona była jednak w Halifaksie w obecnej Kanadzie. Mieszkający na Wyspie Księcia Edwarda kupcy zbierali wszystkie dostępne hiszpańskie talary, aby je następnie wysłać do Halifaksu, zarabiając tym samym na lokalnych różnicach w kursie, przez co na wyspie ciągle brakowało monet. W 1813 gubernator Wyspy Księcia Edwarda nakazał, aby w tysiącu monet wybić w środku dziurę, powstałe w ten sposób dwie nowe monety otrzymały wartość pięciu szylingów (zewnętrzny „dziurawy dolar”) i jednego szylinga (wewnętrzna część). Monety te mogły być używane tylko na terenie Wyspy Księcia Edwarda^[1].

Nowa Południowa Walia

Jednym z wielu problemów, z jakimi borykała się założona w roku 1788 kolonia karna Nowa Południowa Walia w obecnej Australii, był ciągły brak środków płatniczych – w obiegu było zbyt mało funtów. Szczęśliwcy, którym udało się uzbierać większe sumy, chowali je zazwyczaj na „czarną godzinę” lub odsyłali do Anglii, z każdym rokiem z obiegu wypadało więc kilka procent monet. W 1812 gubernator Nowej Południowej Walii Lachlan Macquarie zamówił od rządu brytyjskiego 40 000 sztuk hiszpańskich talarów o wartości około 10 000 funtów (ponad 5 mln dzisiejszych funtów^[2]). Transport pieniędzy zorganizowany przez Kompanię Wschodnioindyjską przybył do Sydney na pokładzie statku „Samarang” 26 listopada 1812^[3].

Aby zapobiec wyciekowi pieniędzy z kolonii, w środku monet wybito dziurę. Środkowa, mniejsza część otrzymała wartość 15 pensów. Na awersie wybito koronę, a na rewersie wartość monety, powstała w ten sposób mała moneta znana była w Australii jako dump („śmieć”, „odrzutek”). Przedziurawiony dolar otrzymał wartość pięciu szylingów, na awersie wybito napis „New South Wales 1813”, a na rewersie jego wartość – „Five Shillings”. Przebicie monet nadzorował William Hanshall, zesłaniec skazany za fałszowanie pieniędzy^[4]. Holey dollar był pierwszą oficjalną australijską walutą.

Nowe monety, które mogły być używane tylko na terenie Australii, znane były jako currency (dosłownie – „waluta”) w odróżnieniu od bardziej popularnych i uniwersalnych funtów, które znane były jako sterling. Z czasem określenie to zaczęło obejmować też Anglików mieszkających na terenie Australii, ale urodzonych w Anglii (wpłynęło na to też inne znaczenie słowa sterling – od XVII wieku słowo to w języku angielskim znaczy też „doskonały”, „czysty”), w przeciwieństwie do urodzonych już w Australii currency lads and lasses, którzy mieli być pośledni w stosunku do sterling breed („czystej rasy”) urodzonych w Anglii^[5].

„Dziurawe dolary” zostały wycofane z użycia w 1822 roku. Współcześnie w różnych kolekcjach znajduje się około 350 holey dollars i 1500 „środków”, monety te są bardzo cenione przez kolekcjonerów, „dziurawy dolar” w dobrym stanie warty jest ponad 250 tys. dolarów australijskich^[6].

Dziurawy dolar stanowi logo powstałego w 1969 roku Macquarie Bank.

Przypisy

Bibliografia

• Ian W. Pitt: Renniks Australian Coin and Banknote Values. 2000. ISBN 0-9585574-4-6.brak strony w książce

Linki zewnętrzne

• Krótka historia dziurawego dolara na stronie Macquarie Group. [dostęp 2010-09-19]. (ang.).
• Kolekcja "dziurawych dolarów". [dostęp 2010-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-09)]. (ang.).