In Flanders Fields

In Flanders Fields (pol. Na polach Flandrii lub Wśród Flandrii pól) – wiersz kanadyjskiego poety, lekarza i żołnierza I wojny światowej, Johna McCrae. Jego powstanie zainspirowała śmierć przyjaciela poety, Alexisa Helmera, podczas II bitwy pod Ypres. Wiersz został napisany 3 maja 1915 i został opublikowany po raz pierwszy w magazynie „Punch” 8 grudnia 1915.

Wiersz opowiada o czerwonych makach, które masowo rozkwitły na grobach poległych w bitwie żołnierzy. Skojarzenie maków jako symbolu poległych zostało następnie przyjęte w krajach anglosaskich. Maki noszone są przypięte do ubrania lub zamocowane do atrap chłodnicy w samochodach. Czerwony kwiat maku stał się głównym symbolem Dnia Pamięci, obchodzonego 11 listopada. Cytat z utworu znajduje się także na kanadyjskim banknocie dziesięciodolarowym.

Do tytułu wiersza nawiązuje nazwa muzeum w Ypres poświęconego historii I wojny światowej na froncie zachodnim we Flandrii Zachodniej – In Flanders Fields Museum^[1].

Kontekst

John McCrae był poetą i lekarzem z Guelph w Ontario. W młodym wieku zainteresował się poezją i pisał całe życie^[2]. Jego pierwsze prace zostały opublikowane w połowie lat 90. XIX wieku w Kanadyjskich czasopismach i gazetach^[3]. Poezja McCrae'a często skupia się na śmierci oraz następującym po nim spokoju^[4].

W wieku 41 lat McCrae wstąpił do Kanadyjskich Sił Specjalnych po wybuchu I wojny światowej. Miał możliwość dołączenia do korpusu medycznego ze względu na swoje wykształcenie i wiek, ale zamiast tego zgłosił się na ochotnika, aby dołączyć do jednostki bojowej jako strzelec i oficer medyczny^[5]. Był to drugi raz kiedy wstąpił do wojska; wcześniej walczył w siłach ochotniczych w II wojnie burskiej^[6]. W pierwszej kolejności uważał się za żołnierza; jego ojciec był przywódcą wojskowym w Guelph, a McCae dorastał wierząc w obowiązek walki za swój kraj i Imperium Brytyjskie^[7].

McCrae walczył w II bitwie pod Ypres w flandryjskim regionie Belgii, gdzie armia niemiecka wyprowadziła pierwszy w historii atak z użyciem broni chemicznej. 22 kwietnia 1915 roku zaatakowali oni francuskie pozycje na północ od Kanadyjczyków gazem chlorowym, lecz nie byli w stanie przełamać kanadyjskiej linii obrony, która utrzymała się przez ponad dwa tygodnie. W liście zaadresowanym dla swojej matki, McCrae opisał bitwę jako „koszmar”,

Alexis Helmer, bliski przyjaciel, został zabity podczas bitwy 2 maja. W trakcie pochówku, któremu osobiście przewodniczył, McCrae zauważył, jak szybko rosną maki przy grobach tych, którzy polegli w bitwie pod Ypres. Następnego dnia napisał on wiersz, siedząc z tyłu ambulansu w punkcie opatrunkowym ADS (ang. Advanced Dressing Station) pod Ypres^[9]. Miejsce to znane jest dzisiaj jako John McCrae Memorial Site.

Publikacja

Cyril Allinson był starszym sierżantem w jednostce McCrae'a. Dostarczając pocztę brygady, obserwował McCrae'a podczas pracy nad poematem, zauważając, że oczy McCrae'a regularnie wracały do grobu Helmera w trakcie pisania. Otrzymawszy notatnik, Allinson przeczytał wiersz i był nim tak poruszony, że natychmiast zapadł on w jego pamięci. Opisał go jako "niemal dokładny opis sceny, która przed nami się odgrywała"^[10]. Według opowieści McCrae nie był zadowolony ze swojej pracy. Podobno zgniótł kartkę i ją wyrzucił^[11]. Odzyskał ją jeden z kolegów z oddziału: Edward Morrison, J. M. Elder^[12] lub Allinson^[11]. McCrae ostatecznie został namówiony, aby opublikować wiersz^[13]. Wczesna kopia poematu znajduje się dzienniku Clare Gass, która jako pielęgniarka służyła na polu bitwy z McCraem. Wpis zapisany został 30 października 1915 roku - prawie sześć tygodni przed pierwszą oficjalną publikacją wiersza w magazynie Punch 8 grudnia 1915 roku^[14].

Według innej historii powstania wiersza pogrzeb Helmera odbył się rano 2 maja, po którym McCrae napisał wiersz w ciągu 20 minut. Trzecia wersja, autorstwa Morrisona, ,utrzymuje że McCrae pracował nad wierszem, gdy tylko znalazł chwilę czasu pomiędzy transportami rannych żołnierzy wymagających pomocy medycznej^[15]. Niezależnie od tego, która wersja jest prawdziwa, McCrae pracował nad wierszem miesiącami, zanim uznał go za gotowy do publikacji^[16]. Złożył go w londyńskim The Spectator, ale został odrzucony. Następnie został wysłany do Puncha, gdzie został opublikowany 8 grudnia 1915 roku^[13]. Początkowo poemat wydany został anonimowo, ale Punch przypisał wiersz McCrae’owi w swoim spisie na koniec roku^[17].

Po publikacji powstał spór na temat pierwszego wersu w oryginalnym tekście wiersza. Według Allinsona, wiersz zaczynał się od słów „In Flanders Fields the poppies grow", kiedy został napisany po raz pierwszy^[10]. McCrae zakończył przedostatni wers słowem „grow", Punch otrzymał zgodę na zmianę brzmienia pierwszego wersu, aby kończył się słowem "blow". McCrae używał obu słów, gdy robił odręczne kopie dla przyjaciół i rodziny^[18][19]. Pytania o to, jak powinien kończyć się pierwszy wers, przetrwały aż po czasy współczesne. Po tym jak w 2001 roku ukazał się projekt banknotu dziesięciodolarowego z pierwszą strofą "In Flanders Fields", kończącą pierwszy wers na "blow", Bank of Canada został zalany pytaniami i skargami od tych, którzy uważali, że pierwszy wers powinien kończyć się na "grow"^[20].

Popularność

Według historyka Paula Fussella „In Flanders Fields” był najpopularniejszym wierszem swojej epoki^[21]. McCrae otrzymał liczne listy i telegramy chwalące jego dzieło, kiedy okazało się kto był jego autorem^[22]. Wiersz był publikowany na całym świecie, szybko stając się synonimem poświęcenia żołnierzy poległych w I wojnie światowej^[23]. Dzieło zostało przetłumaczone na wiele języków, tak wiele, że sam McCrae zażartował, że „brakuje jeszcze tylko chińskiego”^[24]. Atrakcyjność poematu była wręcz uniwersalna. Żołnierze czuli się nim zainspirowani, traktując go jako oświadczenie o ich obowiązku wobec tych, którzy zginęli, podczas gdy cywile postrzegali go jako określenie sprawy, za którą walczyli ich bracia i synowie^[25].

Dzieło często było wykorzystywane w celach propagandowych, szczególnie w Kanadzie przez Partię Unionistów podczas wyborów federalnych w 1917 roku w czasie kryzysu mobilizacyjnego. Frankokanadyjczycy w Quebecu byli zdecydowanie przeciwni możliwości poboru do wojska, ale angielscy Kanadyjczycy w przeważającej większości głosowali za poparciem premiera Roberta Bordena i rządu unionistów. Mawia się, że „In Flanders Fields" zrobiło więcej, aby „sprawić, by to Dominium wytrwało w obowiązku walki o ostateczny pokój na świecie, niż wszystkie polityczne przemówienia ostatniej kampanii wyborczej"^[26]. McCrae, zagorzały zwolennik Imperium Brytyjskiego i działań wojennych, był zadowolony z tego, jak jego wiersz wpłynął na wybory. W jednym z listów stwierdził: „Mam nadzieję, że swoim głosem uderzyłem w [francuskiego] Kanadyjczyka"^[26].

Wiersz był popularnym narzędziem motywacyjnym w Wielkiej Brytanii, gdzie służył do zachęcania żołnierzy walczących z Niemcami, oraz w Stanach Zjednoczonych, gdzie był przedrukowywany w całym kraju. Był to jeden z najczęściej cytowanych utworów podczas wojny^[27], wykorzystywany w wielu miejscach: przy kampaniach promujących sprzedaż obligacji wojennych, podczas akcji werbunkowych oraz do krytyki pacyfistów i tych, którzy chcieli czerpać zyski z wojny^[28]. Do 1920 roku co najmniej 55. kompozytorów w Stanach Zjednoczonych ułożyło muzykę do wiersza „In Flanders Fields", w tym Charles Ives, Arthur Foote i John Philip Sousa^[29]. Utwór Ivesa, którego premiera odbyła się na początku 1917 roku, jest prawdopodobnie najwcześniejszym amerykańskim podkładem muzycznym tego typu^[30]. Fussell skrytykował wiersz w swojej pracy The Great War and Modern Memory (1975)^[21]. Zauważył on różnicę między sielankowym tonem pierwszych dziewięciu wersów a "retoryką plakatu rekrutacyjnego" trzeciej strofy. Opisując je jako „złośliwe" i „głupie", Fussell nazwał końcowe wersy "propagandowym argumentem przeciwko wynegocjowanemu pokojowi"^[31].

Dziedzictwo

W czerwcu 1915 r. McCrae został przeniesiony do korpusu medycznego i stacjonował w Boulogne we Francji, gdzie został awansowany na podpułkownika i powierzono mu obowiązki lekarza w Kanadyjskim Szpitalu Generalnym numer 3^[32]. 13 stycznia 1918 r. został awansowany do rangi pułkownika i mianowany lekarzem konsultantem armii brytyjskich we Francji. Lata wojny wyczerpały McCrae'a i w rezultacie przyczyniły się do rozwoju zapalenia płuc oraz do późniejszego zapalenie opon mózgowych. 28 stycznia 1918 roku zmarł w szpitalu wojskowym w Wimereux, a następnie został tam pochowany z pełnymi honorami wojskowymi^[33]. Książka z jego dziełami, między innymi zawierająca "In Flanders Fields", została wydana w następnym roku^[34].

"In Flanders Fields" jest bardzo popularne w Kanadzie, gdzie jest głównym elementem ceremonii Dnia Pamięci i prawdopodobnie jest jednym z najbardziej znanych utworów literackich wśród angielskich Kanadyjczyków^[34]. Ma oficjalną francuską adaptację, zatytułowaną "Au champ d'honneur", napisaną przez Jeana Pariseau i używaną przez rząd kanadyjski w francuskich i dwujęzycznych ceremoniach^[35]. Royal Canadian Mint wydał przy niektórych okazjach ćwierćdolarówki oraz wyjątkowo w latach od 2001 do 2013 banknoty dziesięciodolarowe z kwiatami maku. W centrum monety wybitej w 2004 r. znajdował się czerwony kwiat maku. Ćwierćdolarówka uważana jest za pierwszą wielokolorową monetę obiegową na świecie. Aby uczcić stulecie poematu w 2015 roku, zarówno kolorowa jak i niekolorowa makowa ćwierćdolarówka oraz "toonie" (moneta o nominale 2 dolarów) zostały wydane jako monety obiegowe, a wraz z nimi również inne monety kolekcjonerskie. Jednym z zastosowań wiersza w popkulturze jest użycie wersów "weź z rąk omdlałych złoty róg. / Niech zabrzmi znów, nie zawiedź nas” jako motto klubu hokejowego Montreal Canadiens od 1940 roku^[36].

W 1968 roku Canada Post uhonorowało 50. rocznicę śmierci Johna McCrae znaczkiem pocztowym, a w 2015 roku upamiętniło stulecie jego słynnego wiersza. Kwiat maku pojawił się również na innych znaczkach pocztowych, m.in. w 1975, 2001, 2009, 2013 i 2014 roku. Zarządy pocztowe z innych państw również użyły wizerunku maku jako symbolu pamięci o poległych, w tym urzędy pocztowe z Australii, Gibraltaru, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych^[37].

Miejsce urodzenia McCrae w Guelph zostało przekształcone w muzeum poświęcone wojnie i jego życiu. McCrae otrzymał miano National Historic Person w 1946 r., a jego dom został wpisany na listę National Historic Site w 1966 roku^[38][39].

Pomimo swojej sławy "In Flanders Fields" jest często ignorowane przez naukowców specjalizujących się w literaturze kanadyjskiej^[34]. Poemat jest czasami postrzegany jako anachronizm; opowiada on o chwale i honorze w wojnie, która stała się synonimem daremności wojny okopowej i rzezi wywołanej przez dwudziestowieczną broń^[28]. Nancy Holmes, profesor Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej, spekulowała, że patriotyczny charakter wiersza i wykorzystanie go jako narzędzia propagandy mogły doprowadzić do tego, że krytycy literaccy postrzegali go bardziej jako symbol lub pieśń narodową niż wiersz^[34].

Zobacz też

Zobacz multimedia związane z tematem: In Flanders Fields

• Na flandryjskim polu, gdzie śpią żołnierze i rosną maki
• Remembrance poppy
• Czerwone maki na Monte Cassino

Przypisy

Bibliografia

• IwonaI. Starosta IwonaI., Co wiemy o brytyjskich makach?, [w:] 2014-11-05 [online] [dostęp 2015-11-29] .
• AssociatedA. Press AssociatedA., Flanders Poppies Blow Up Furor in Canada [online], 11 lutego 2001 [dostęp 2015-11-29]  (ang.).
• In Flanders fields the poppies blow (wiersz w oryginale)
• Wśród Flandrii pól kwitnący mak (przekład polski)
• BBC, Where did the idea to sell poppies come from? [online], 10 listopada 2006 [dostęp 2015-11-29]  (ang.).
• Prescott, John F. (1985), In Flanders Fields: The Story of John McCrae, Erin, Ontario: Boston Mills Press, ISBN 0-919783-07-4
• Gillmor, Don (2001), Canada: A People’s History, vol. two, Toronto, Ontario: McClelland & Stewart, ISBN 0-7710-3340-0
• Bassett, John (1984), The Canadians: John McCrae, Markham, Ontario: Fitzhenry & Whiteside Limited, ISBN 0-88902-651-3
• Fussell, Paul (2009) [1975], The Great War and Modern Memory (Illustrated Edition), New York: Stirling Publishing, ISBN 978-0-19-513331-8