Iosif Brodski

Iosif Brodski

Иосиф Александрович Бродский

Iosif Brodski (1988)
Imię i nazwisko	Iosif Aleksandrowicz Brodski
Data i miejsce urodzenia	24 maja 1940 Leningrad
Data i miejsce śmierci	28 stycznia 1996 Nowy Jork
Narodowość	rosyjska, żydowska
Język	rosyjski, angielski
Dziedzina sztuki	liryka, proza, dramat, publicystyka
Muzeum artysty	Muzeum-dom Brodskiego w Petersburgu
Ważne dzieła
Wielka elegia dla Johna Donne’a Koniec pięknej epoki Elegie rzymskie
Odznaczenia
Nagrody
Nagroda Nobla w dziedzinie literatury
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Iosif^[a] Aleksandrowicz Brodski (ros. Иосиф Александрович Бродский; ur. 24 maja 1940 w Leningradzie, zm. 28 stycznia 1996 w Nowym Jorku) – rosyjsko-amerykański poeta i eseista. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1987.

W ZSRR skazany na przymusowe roboty za „pasożytnictwo” w 1964. W 1972 pozbawiony obywatelstwa i wydalony ze Związku Radzieckiego. Zamieszkał w Nowym Jorku, gdzie wykładał na różnych uczelniach. W latach 1991–1992 został laureatem Biblioteki Kongresu. Uhonorowano go Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury za 1987 rok za „uniwersalne wartości całokształtu twórczości literackiej, odznaczające się jasnością myśli i poetycką siłą”.

Brodskiego pochowano na cmentarzu na wyspie San Michele w Wenecji, którą pokochał, i której poświęcił esej Znak wodny.

Życiorys

Pochodził z zasymilowanej inteligenckiej rodziny żydowskiej. W wieku piętnastu lat opuścił szkołę^[1]. W młodości nauczył się języka polskiego; później tłumaczył poezję m.in. Herberta, Gałczyńskiego i Miłosza^[2][3]. Później był członkiem zespołu redakcyjnego Zeszytów Literackich. Pisać wiersze zaczął w 1957 roku. W 1964 roku został skazany na 5 lat przymusowych robót w rejonie Archangielska za „społeczne pasożytnictwo”. W 1965 zwolniony po protestach opinii międzynarodowej. W 1972 roku został zmuszony do wyjazdu z ZSRR. Po krótkim pobycie w Wiedniu zamieszkał w Nowym Jorku. Otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury za 1987 rok. W swoich wierszach inspirował się m.in. utworami Mariny Cwietajewej, Anny Achmatowej i Osipa Mandelsztama. Czerpał m.in. z poezji romantycznej, poezji metafizycznej i twórczości akmeistów. W swoich utworach stosował zarówno wysokie słownictwo, jak i mowę potoczną. Do głównych tematów jego wierszy należą: sprzeciw wobec totalitaryzmu, samotność, kruchość życia ludzkiego, śmierć, niebyt oraz rozważania na temat czasu i przestrzeni^[4].

Wybrana twórczość

Źródło: ^[5]
Rok podany przed tytułem książki jest datą 1. publikacji (nie powstania utworu).

Zbiory wierszy i poematów

Język rosyjski

• 1963: Izaak i Abraham (Исаак и Авраам)
• 1965: Wiersze i poematy (Стихотворения и поэмы)
• 1970: Postój na pustyni (Остановка в пустыне)
• 1977: Koniec pięknej epoki (Конец прекрасной эпохи: Стихотворения 1964–1971)
• 1977: Część mowy (Часть речи: Стихотворения 1972–1976)
• 1979: Dyptyk Petersburski, czyli Przewodnik po przemianowanym mieście
• 1982: Elegie rzymskie (Римские элегии)
• 1983: Nowe stance do Augusty (Новые стансы к Августе (Стихи к М. Б., 1962–1982))
• 1987: Urania (Урания)
• 1990: Uwagi paprotnika (Примечания папоротника)
• 1990: Jesienny krzyk jastrzębia (Осенний крик ястреба: стихотворения 1962–1989 годов)
• 1993: Kapadocja (Каппадокия)
• 1995: W okriestnostjach Atłantidy (В окрестностях Атлантиды)
• 1996: Piejzaż s nawodnienijem (Пейзаж с наводнением)
• 2011: Słon i Marus’ka (Слон и Маруська)

Język angielski

• 1967: Wielka elegia dla Johna Donne'a (Elegy for John Donne and Other Poems)
• 1973: Poezje wybrane (Selected poems)
• 1977: A Part of Speech
• 1981: Verses on the Winter Campaign 1980
• 1996: Wiersze ostatnie (So Forth)
• 2001: Wiersze bożonarodzeniowe (Nativity Poems)

Dramaty

• 1989: Marmur (Мрамор)
• 1991: Democracy!

Eseistyka

• 1986: Mniej niż ktoś (inne tytuły: W półtora pokoju, Śpiew wahadła; Less Than One): tom eseistyczny; pierwsze pełne wydanie po polsku: Znak, Kraków, 2006; wcześniej po polsku ukazywały się wybory esejów z tego zbioru pod tytułami: Mniej niż ktoś, w tłumaczeniu Michała Kłobukowskiego nakładem CDN w 1989 roku oraz Śpiew wahadła, nakładem „Zeszytów Literackich”, w latach 1989 i 1996
• 1992: Znak wodny (Watermark)
• 1995: Pochwała nudy (On Grief and Reason)

Filmy

• 2015: Brodski nie jest poetą (Бродский не поет, Brodskij nie poet), film dokumentalny w reżyserii Ilji Biełowa o życiu Brodskiego po emigracji, głównie w Stanach Zjednoczonych, na podstawie rzadkich materiałów archiwalnych^[6]

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Źródła w języku polskim

• Jadwiga Szymak-Reiferowa, Josif Brodski, Katowice: „Śląsk”, 1993, s. 120 (seria: Sylwetki Pisarzy XX Wieku), ISBN 83-85831-25-8.
• Jadwiga Szymak-Reiferowa, Czytając Brodskiego, Kraków: Wydawnictwo UJ, 1998, s. 246, ISBN 83-233-1147-1.
• O Brodskim. Studia, szkice, refleksje, pod red. Piotra Fasta, Katowice: „Śląsk”, 1993, s. 173, ISBN 83-85831-30-4.
• Piotr Fast, Spotkania z Brodskim, Wrocław: Wirydarz, 1996, s. 157, ISBN 83-7155-001-4.
• Piotr Fast, Spotkania z Brodskim (dawne i nowe), Katowice: „Śląsk”, 2000, s. 167 (seria: Biblioteka Przeglądu Rusycystycznego, nr 4), ISBN 83-7164-225-3.
• Joanna Madloch, Wczesna twórczość Josifa Brodskiego, Katowice: „Śląsk”, 2000, s. 158 (seria: Biblioteka Przeglądu Rusycystycznego, nr 3), ISBN 83-7164-229-6.
• Brodski w analizach i interpretacjach, pod red. Piotra Fasta i Joanny Madloch, Katowice: „Śląsk”, 2000, s. 165 (seria: Biblioteka Przeglądu Rusycystycznego, nr 5), ISBN 83-7164-325-X.
• Ewa Nikadem-Malinowska, Poezja i myśl. Twórczość Josifa Brodskiego jako fakt europejskiego dziedzictwa kulturowego, Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2004, s. 172, ISBN 83-7299-353-X.
• Monika Grygiel, Poetycki świat wartości Josifa Brodskiego. Twórczość okresu 1957–1972, Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2005, s. 207, ISBN 83-7306-261-0.
• JoannaJ. Tarkowska JoannaJ., Konceptualizacja Rosji i świata w poezji Josifa Brodskiego. Dom, miasto, ojczyzna, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, ISBN 978-83-227-2651-8, OCLC 169955968 .brak strony (książka)
• Solomon Wołkow, Świat poety. Rozmowy z Josifem Brodskim, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2001, ISBN 83-06-02834-1.
• Reszty nie trzeba. Rozmowy z Josifem Brodskim, zebrał i opracował Jerzy Illg, Katowice: „Książnica”, 1993, ISBN 83-7025-031-9.

Linki zewnętrzne

• Katalog twórczości literackiej Iosifa Brodskiego w Bibliotece Narodowej
• Stenogram procesu z 1964: Суд над Иосифом Бродским
• Przekład stenogramu procesu z 1964: Kultura Paryż lipiec-sierpień 1964, Poezja przed sądem w Leningradzie s. 3–28