Język oirata

Woirata
Obszar

wyspy Kisar, Ambon (Moluki, Indonezja)

Liczba mówiących

1566 (2015)[1]

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
UNESCO 3 zdecydowanie zagrożony↗
Ethnologue 7 wypierany↗
Kody języka
ISO 639-3 oia
IETF oia
Glottolog oira1263
Ethnologue oia
BPS 0739 0
Występowanie
Ilustracja
Języki wyspy Timor i okolic
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język oirata, także: woirata[1], maaro[2][3] – język papuaski używany na wyspie Kisar w prowincji Moluki w Indonezji. Posługuje się nim nieco ponad 1500 osób[1]. Należy do rodziny języków timor-alor-pantar[2][4].

Jego użytkownicy zamieszkują dwie wsie na wyspie Kisar (Oirata Barat i Oirata Timur)[3], a po części także miasto Ambon[2]. Jest odrębny od pozostałych języków Moluków[5][6]. Według zapisków historycznych ludność Oirata przybyła w 1721 r. z wyspy Timor, zachowując swój rodzimy język[7][8].

Jest blisko spokrewniony z językiem fataluku, używanym na wschodnim skraju Timoru Wschodniego, i był wręcz klasyfikowany jako jego dialekt (z archaicznymi cechami)[9][10]. Odnotowano pewien stopień wzajemnej zrozumiałości między oirata a północnym dialektem fataluku[7]. Na bliski związek tych języków zwrócił uwagę J. P. B. de Josselin de Jong w 1937 roku[11][12]. Oirata wyróżnia się konserwatywną morfologią[9]. Dalszymi krewnymi oirata są języki makasae i makalero, również z Timoru Wschodniego[13].

Współistnieje z językiem kisar (meher) z rodziny austronezyjskiej, który jest używany na tej samej wyspie. Oba języki nie są ze sobą spokrewnione[14]. Niegdyś uważano jednak, że oirata to silnie odrębny język austronezyjski[15].

Jest poważnie zagrożony wymarciem[16]. W wielu sferach życia dominuje malajski amboński, a w edukacji jest stosowany język indonezyjski[17]. Młodsi mieszkańcy wsi Oirata Barat i Oirata Timur już nie władają biegle tym językiem, wykazują jedynie bierną jego znajomość. Tradycyjni użytkownicy języka oirata to starsi członkowie społeczności, w wieku powyżej 65 lat (ok. 7 osób)[3]. W 2018 roku zaczęto podejmować działania na rzecz rewitalizacji tego języka[18]. Dostęp do mediów społecznościowych przyczynił się do poszerzenia domen użycia języka i umożliwił rozwój jego nieformalnej postaci pisanej[1].

System dźwiękowy

Spółgłoski

W języku oirata występuje trzynaście spółgłosek[19]:

Fonemy spółgłoskowe języka oirata
dwuwargowe wargowo-zębowe przedniojęzykowo-
dziąsłowe 		podniebienne krtaniowe
zwarta bezdźwięczne p t ʔ
dźwięczne d
szczelinowa bezdźwięczne f h
dźwięczne v
nosowe m n
aproksymanty w l j
drżące r

Samogłoski

W języku oirata występuje pięć samogłosek[19]:

Fonemy samogłoskowe języka oirata
przednie tylne
przymknięte i u
półprzymknięte e o
otwarte a

Przypisy

  1. ↑ a b c d Nazarudin. The Use of Local Malay and Woirata in Social Media. „NUSA: Linguistic studies of languages in and around Indonesia”. 71, s. 41–55, 2021. DOI: 10.15026/116870. OCLC 9627567702. [dostęp 2022-11-01]. (ang.). 
  2. ↑ a b c M. PaulM.P. Lewis M. PaulM.P., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Oirata, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2020-02-17] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-01]  (ang.).
  3. ↑ a b c Oirata, [w:] Data Pokok Kebahasaan dan Kesastraan [online], Badan Pengembangan dan Pembinaan Bahasa [dostęp 2021-08-04] [zarchiwizowane z adresu 2021-08-04]  (indonez.).
  4. ↑ Holton i Klamer 2018 ↓, s. 573–574.
  5. ↑ Margaret Florey: Malukan Languages. W: E. K. Brown, Sarah Ogilvie (red.): Concise Encyclopedia of Languages of the World. Amsterdam: Elsevier, 2009, s. 689–691. ISBN 978-0-08-087775-4. OCLC 318247422. (ang.).
  6. ↑ Don van Minde: Malayu Ambong: Phonology, Morphology, Syntax. Leiden: Research School CNWS, 1997, s. 6. ISBN 90-73782-94-5. OCLC 38075818. Cytat: On the island of Kisar the Oirata language is the only Moluccan representative of the Trans-New Guinea Phylum [...]. (ang.).
  7. ↑ a b Schapper 2014 ↓, przyp. 2, s. 3.
  8. ↑ Schapper, Huber i van Engelenhoven 2012 ↓, s. 195.
  9. ↑ a b van Engelenhoven 2009 ↓, s. 333.
  10. ↑ Geoffrey Hull: Fataluku (Fatalukunu). Dili: Instituto Nacional de Linguística / Universidade Nacional Timor Lorosa’e, 2005, s. 1, seria: East Timor Language Profiles 7. ISBN 978-1-74138-140-5. OCLC 225569417. (ang.).
  11. ↑ Holton i Klamer 2018 ↓, s. 578
  12. ↑ de Josselin de Jongb 1937 ↓.
  13. ↑ Timothy Usher: Fataluku. NewGuineaWorld. [dostęp 2020-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-05)]. (ang.).
  14. ↑ Nazar Nazarudin [online], Leiden University [dostęp 2020-06-10] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-03]  (ang.).
  15. ↑ Cowan 1965 ↓, s. 360.
  16. ↑ Nazarudin 2013 ↓, s. 2.
  17. ↑ Nazarudin 2013 ↓, s. 6.
  18. ↑ Bahasa Oirata direvitalisasi. Antara News Ambon, Maluku, 2018-02-05. [dostęp 2020-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-04)]. (indonez.).
  19. ↑ a b HalusH. Mandala HalusH. i inni, Phonological evolution of Oirata and its Genetic Relationship with Other Non-Austronesian languages in Timor-Leste, „e-Journal of Linguistics”, 5 (2), styczeń 2011, ISSN 2442-7586  (ang.).

Bibliografia

  • H. K. J. Cowan. The Oirata language. „Lingua”. 14, s. 360–370, 1965. DOI: 10.1016/0024-3841(65)90051-3. ISSN 0024-3841. OCLC 4924701113. (ang.). 
  • Aone van Engelenhoven: On derivational processes in Fataluku, a non-Austronesian language in East-Timor. W: W.L. Wetzels (red.): Linguistics of Endangered Languages: contributions to Morphology and Morpho-Syntax. Utrecht: Netherlands Graduate School of Linguistics, 2009, s. 331–362, seria: Occasional Series 13. ISBN 978-90-78328-98-8. OCLC 469635618. (ang.).
  • J. P. B. de Josselin de Jongb: Studies in Indonesian Culture I: Oirata, a Timorese settlement on Kisar. Amsterdam: Noord-Hollandsche Uitgevers-Maatschappij, 1937, seria: Verhandelingen der Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, Afdeeling Letterkunde 39. OCLC 459661376. (ang.).
  • Gary Holton, Marian Klamer: The Papuan languages of East Nusantara and the Bird’s Head. W: Bill Palmer (red.): The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide. Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018, s. 569–640, seria: The World of Linguistics 4. DOI: 10.1515/9783110295252-005. ISBN 978-3-11-028642-7. OCLC 1041880153. (ang.).
  • Nazarudin. Bahasa Oirata, Pulau Kisar. „Ranah: Jurnal Kajian Bahasa”. 2 (1), s. 1–16, 2013. DOI: 10.26499/rnh.v2i1.51. ISSN 2579-8111. [dostęp 2023-03-28]. (indonez.). 
  • Antoinette Schapper, Juliette Huber, Aone van Engelenhoven: The historical relation of the Papuan languages of Timor and Kisar. W: Harald Hammarström, Wilco van der Heuvel (red.): History, Contact and Classification of Papuan Languages. Port Moresby: Linguistic Society of Papua New Guinea, 2012, s. 194–242, seria: Language and Linguistics in Melanesia, Special Issue: On the History, Contact & Classification of Papuan Languages – Part I. (ang.).
  • Antoinette Schapper: Introduction. W: Antoinette Schapper (red.): The Papuan Languages of Timor, Alor and Pantar: Sketch Grammars. T. 1. Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2014, s. 1–22, seria: Pacific Linguistics 644. DOI: 10.1515/9781614515241.1. ISBN 978-1-61451-524-1. OCLC 893623315. (ang.).

Linki zewnętrzne

  • Film Orang Oirata di Maluku Barat Daya WOIRATA MARO. YouTube. [dostęp 2022-08-10]. (indonez.).
  • Bahasa Oirata dan Meher di Pulau Kisar Menuju Status Terancam Punah. Lelemuku, 2021-02-18. [dostęp 2021-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-04)]. (indonez.).
  • Rusdi Mathari: Kisaran zaman di Pulau Kisar. Beritagar.id, 2016-06-19. [dostęp 2021-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-04)]. (indonez.).
  • p
  • d
  • e
Języki wschodniotimorskie
(Języki oirata-makasai)
Języki alor-pantar
Inne