Jane Fonda
Jane Fonda (2015) | |||
Imię i nazwisko | Jane Seymour Fonda | ||
---|---|---|---|
Data i miejsce urodzenia | 21 grudnia 1937 | ||
Zawód | aktorka, producentka, pisarka, działaczka polityczna | ||
Współmałżonek | Roger Vadim | ||
Lata aktywności | od 1960 | ||
| |||
| |||
Strona internetowa |
Jane Seymour Fonda (ur. 21 grudnia 1937 w Nowym Jorku) – amerykańska aktorka, producentka, pisarka oraz działaczka polityczna[1].
Życiorys
Wczesne lata
Urodziła się w Nowym Jorku jako córka aktora Henry’ego Jaynesa Fondy (ur. 16 maja 1905, zm. 12 sierpnia 1982) i finansistki Frances Fondy (z domu Brokaw; 14 kwietnia 1908, zm. 14 kwietnia 1950)[2]. Imię zawdzięcza trzeciej żonie króla Henryka VIII – Jane Seymour[3]. Jej młodszy brat Peter Henry (ur. 23 lutego 1940, zm. 16 sierpnia 2019) został zawodowym aktorem, scenarzystą i reżyserem filmowym[4]. Z pierwszego małżeństwa matki miała przyrodnią siostrę Frances de Villers Brokaw (1931–2008).
Kiedy miała 12 lat, jej matka popełniła samobójstwo w szpitalu psychiatrycznym Craig House w nowojorskim Beacon[5][6]. W 1950 jej ojciec poślubił aktorkę Susan Blanchard, starszą tylko o dziewięć lat od Jane; małżeństwo to zakończyło się rozwodem w 1956.
W wieku 15 lat Fonda uczyła się tańca w Fire Island Pines w Nowym Jorku. Jako dziecko kilkakrotnie zmieniała szkołę. Uczęszczała do Greenwich Academy w Greenwich w stanie Connecticut. Naukę kontynuowała w Troy. Jako nastolatka, po wyrzuceniu z kolejnej placówki – Vassar College w Poughkeepsie, wyjechała do Paryża, by kształcić się w zakresie malarstwa. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych przez jakiś czas pracowała jako modelka. Trafiła nawet na okładkę „Vogue”.
Kariera
W 1954 zgodziła się zagrać obok Henry’ego w przedstawieniu charytatywnym Dziewczyna z prowincji (The Country Girl), na deskach Omaha Community Theatre w Omaha w stanie Nebraska. Zadania tego podjęła się jednak niechętnie, gdyż była wówczas poważnie skłócona z ojcem.
W 1958 zapisała się na kursy dramatyczne do Actors Studio Lee Strasberga i zagrała na Broadwayu w inscenizacji Tall Story, a następnie przed kamerą w ekranizacji (1960) tegoż spektaklu w reżyserii Joshui Logana. Obraz, podobnie jak jej następne filmy: A Walk on the Wild Side (1962) Edwarda Dmytryka oraz Sunday in New York (1963) Petera Tewksbury, zauważyło jedynie wąskie grono widzów. Kolejny projekt, In the Cool of the Day (1963) Roberta Stevensa, zakończył się natomiast fiaskiem i przyznaniem Fondzie przez pismo „The Harvard Lampoon” statuetki dla najgorszej aktorki. Po tym filmie wyjechała do Paryża. Tam spotkała Rogera Vadima, za którego wyszła za mąż[7].
Pierwsze małżeństwo zaowocowało córką Vanessą oraz kilkoma filmami. Rozstała się z mężem. Wróciła do Stanów Zjednoczonych i zaangażowała się w politykę. Razem z Donaldem Sutherlandem założyła grupę Free The Army (FTA) – Uwolnić Armię, agitowała przeciwko wojnie wietnamskiej. Wyszła po raz drugi za mąż, tym razem za aktywistę i polityka Toma Haydena. W ciągu kilku lat stała się głównym celem ataków konserwatystów.
W 1970 po raz pierwszy nominowana do Oscara za rolę zubożałej Glorii, biorącej udział w wycieńczającym maratonie tańca w dramacie osadzonym w czasach Wielkiego kryzysu – Czyż nie dobija się koni?. Dwa lata później odebrała statuetkę za kreację prostytutki Bee w mrocznym kryminale Klute. Akademia zauważyła ją także w Julii (1977), Powrocie do domu (dzięki temu filmowi po raz drugi trzymała w dłoniach złotą statuetkę), Nad złotym stawem (1981), w którym zagrała u boku swojego ojca (Henry Fonda zmarł niedługo po ukończeniu zdjęć) oraz Nazajutrz (1986) Sidneya Lumeta. Pomimo nagród (oprócz Oscarów niejednokrotnie wyróżniano ją Złotym Globem, Emmy, a także statuetką Brytyjskiej Akademii Filmowej) i zainteresowania publiczności powoli zaczęła wycofywać się z kina.
Przez niemal całą dekadę układała własne ćwiczenia aerobiku, wydawała książki (m.in. Jane Fonda's Workout Book) oraz kasety wideo. Nie zrezygnowała z udziału w debatach społecznych. Od czasu zakończenia wojny w Wietnamie oraz odejścia Nixona od władzy walczyła o prawa Indian i przeciwko dyskryminacji czarnoskórych (jeszcze na początku lat 70. gorąco popierała Czarne Pantery). Popierała również „Solidarność” i odwiedziła Polskę w 1987. W 1990 rozwiodła się z Haydenem. W 1991 po raz trzeci wyszła za mąż, za potentata medialnego, twórcę CNN, Teda Turnera. Po premierze Stanleya i Iris (1990) Martina Ritta, zdecydowała się na całkowite porzucenie kina. Pomimo tego postanowienia poczynając od 2005 kontynuuje karierę aktorską grając w wielu filmach i jednym serialu telewizyjnym.
Przez drugą połowę lat 90. zajmowała się propagowaniem świadomego rodzicielstwa, problemami Trzeciego świata, ochroną zwierząt, jogą oraz wegetarianizmem, a także kręceniem interwencyjnych reportaży oraz dokumentów. Oficjalnie odcięła się od swoich występów przeciwko wojnie w Wietnamie (publicznie przepraszała żołnierzy, których jej młodzieńcze wypowiedzi mogły urazić), a także maniakalnego uprawiania aerobiku (w kolejnych wywiadach podkreślała, iż sprawia on, że kobieta staje się niewolnicą własnego ciała).
W 2001 rozstała się z trzecim mężem. W 2005 ukazała się w Stanach Zjednoczonych jej autobiografia My Life So Far, zagrała też w komedii Sposób na teściową. W 2006 została twarzą koncernu kosmetycznego L’Oréal. W 2018 wystąpiła w filmie dokumentalnym Jane Fonda w pięciu odsłonach. Od 2019 aktywna w ruchu Fire Drill Fridays, nagłaśniającym kwestie związane z katastrofą klimatyczną.
Najważniejsze nagrody i nominacje
Rok | Nagroda | Kategoria | Film | Rezultat |
---|---|---|---|---|
1962 | Złoty Glob | Najbardziej obiecująca debiutantka | – | Wygrana |
1970 | Oscar | Najlepsza aktorka | Czyż nie dobija się koni? | Nominacja |
1972 | Złoty Glob | Najlepsza aktorka w filmie dramatycznym | Klute | Wygrana |
Oscar | Najlepsza aktorka | Wygrana | ||
1973 | Złoty Glob | Nagroda Henrietty | – | Wygrana |
1978 | Złoty Glob | Najlepsza aktorka w filmie dramatycznym | Julia | Wygrana |
Oscar | Najlepsza aktorka | Nominacja | ||
1979 | Złoty Glob | Najlepsza aktorka w filmie dramatycznym | Powrót do domu | Wygrana |
1979 | Oscar | Najlepsza aktorka pierwszoplanowa | Powrót do domu | Wygrana |
1980 | Złoty Glob | Nagroda Henrietty | – | Wygrana |
Oscar | Najlepsza aktorka | Chiński syndrom | Nominacja | |
1982 | Oscar | Najlepsza aktorka drugoplanowa | Nad złotym stawem | Nominacja |
1984 | Nagroda Emmy | Najlepsza pierwszoplanowa aktorka w miniserialu | Lalkarka (The Dollmaker) | Wygrana |
1987 | Oscar | Najlepsza aktorka | Nazajutrz | Nominacja |
2007 | Złota Palma | Nagroda honorowa za całokształt | – | Wygrana |
Filmografia
Filmy
Rok | Tytuł | Rola | Reżyseria | Dodatkowe informacje |
---|---|---|---|---|
1960 | Duby smalone | Ryder June !June Ryder | Logan Joshua !Joshua Logan | |
1961 | A String of Beads | Winters Gloria !Gloria Winters | Cook Fielder !Fielder Cook | film telewizyjny (CBS) |
1962 | Walk on the Wild Side | Twist Kitty !Kitty Twist | Dmytryk Edward !Edward Dmytryk | |
Raport Chapmana | Barclay Kathleen !Kathleen Barclay | Cukor George !George Cukor | ||
Okres przygotowawczy | Haverstick Isabel !Isabel Haverstick | Hill George Roy !George Roy Hill | ||
1963 | W chłodzie dnia | Bonner Christine !Christine Bonner | Stevens Robert !Robert Stevens | |
Niedziela w Nowym Jorku | Tyler Eileen !Eileen Tyler | Tewksbury Peter !Peter Tewksbury | ||
1964 | Koty | Melinda | Clément René !René Clément | |
Krąg | Sophie | Vadim Roger !Roger Vadim | ||
1965 | Kasia Ballou | Ballou Kasia !Kasia Ballou | Silverstein Elliot !Elliot Silverstein | |
1966 | Obława | Reeves Anna !Anna Reeves | Penn Arthur !Arthur Penn | |
Zdobycz | Saccard Renee !Renee Saccard | Vadim Roger !Roger Vadim | ||
W każdą środę | Gordon Ellen !Ellen Gordon | Miller Robert Ellis !Robert Ellis Miller | ||
1967 | Szybki zmierzch | Warren Julie Ann !Julie Ann Warren | Preminger Otto !Otto Preminger | |
Boso w parku | Bratter Corie !Corie Bratter | Saks Gene !Gene Saks | ||
1968 | Historie niesamowite | Frederica Contessa !Contessa Frederica | Vadim Roger !Roger Vadim | antologia filmowa; segment Metzengerstein |
Barbarella | Barbarella | |||
1969 | Czyż nie dobija się koni? | Beatty Gloria !Gloria Beatty | Pollack Sydney !Sydney Pollack | |
1971 | Klute | Daniels !Bree | Pakula Alan J. !Alan J. Pakula | |
1972 | Wszystko w porządku | Suzanne | Godard Jean-Luc !Jean-Luc Godard Jean-Pierre Gorin | |
1973 | Jego najlepszy numer | Caine Iris !Iris Caine | Myerson Alan !Alan Myerson | |
Dom lalki | Helmer Nora !Nora Helmer | Losey Joseph !Joseph Losey | ||
1976 | Błękitny ptak | Noc | Cukor George !George Cukor | |
1977 | Dick i Jane | Harper Jane !Jane Harper | Kotcheff Ted !Ted Kotcheff | |
Julia | Hellman Lillian !Lillian Hellman | Zinnemann Fred !Fred Zinnemann | ||
1978 | Powrót do domu | Hyde Sally !Sally Hyde | Ashby Hal !Hal Ashby | |
Przybywa jeździec | Connors Ella !Ella Connors | Pakula Alan. J. !Alan J. Pakula | ||
Suita kalifornijska | Warren Hannah !Hannah Warren | Ross Herbert !Herbert Ross | ||
1979 | Chiński syndrom | Wells Kimberly !Kimberly Wells | Bridges James !James Bridges | |
Elektryczny jeździec | Martin Alice !Alice „Hallie” Martin | Pollack Sydney !Sydney Pollack | ||
1980 | Od dziewiątej do piątej | Bernly Judy !Judy Bernly | Higgins Colin !Colin Higgins | |
1981 | Nad złotym stawem | Wayne Chelsea Thayer !Chelsea Thayer Wayne | Rydell Mark !Mark Rydell | |
Prolongata | Winters Lee !Lee Winters | Pakula Alan J. !Alan J. Pakula | ||
1984 | Lalkarka | Nevels Gertie !Gertie Nevels | Petrie Daniel !Daniel Petrie | film telewizyjny (ABC) |
1985 | Tajemnica klasztoru Marii Magdaleny | Livingston Martha !Martha Livingston | Jewison Norman !Norman Jewison | |
1986 | Nazajutrz | Sternbergen Alex !Alex Sternbergen | Lumet Sidney !Sidney Lumet | |
1987 | Leonard, część 6 | ona sama | Weiland Paul !Paul Weiland | niewymieniona w napisach |
1989 | Stary Gringo | Winslow Harriet !Harriet Winslow | Puenzo Luis !Luis Puenzo | |
1990 | Stanley i Iris | King Iris Estelle !Iris Estelle King | Ritt Martin !Martin Ritt | |
The Earth Day Special | Hellen | różni | specjalny program telewizyjny | |
2005 | Sposób na teściową | Fields Viola !Viola Fields | Luketic Robert !Robert Luketic | |
2007 | Twarda sztuka | Randall Georgia !Georgia Randall | Marshall Garry !Garry Marshall | |
2011 | Zamieszkajmy razem | Jeanne | Robelin Stéphane !Stéphane Robelin | |
2012 | Pokój, miłość i nieporozumienia | Grace | Beresford Bruce !Bruce Beresford | |
2013 | Kamerdyner | Reagan Nancy !Nancy Reagan | Daniels Lee !Lee Daniels | |
2014 | Romans na haju | ona sama | Postmentier David !David Postmentier Geoff Moore | |
Powiedzmy sobie wszystko | Altman Hilary !Hilary Altman | Levy Shawn !Shawn Levy | ||
2015 | Młodość | Morel Brenda !Brenda Morel | Sorrentino Paolo !Paolo Sorrentino | |
Ojcowie i córki | Stanton Teddy !Teddy Stanton | Muccino Gabriele !Gabriele Muccino | ||
Connected | guru | Gilford Luke !Luke Gilford | głos, film krótkometrażowy | |
2016 | Elena i sekret Avaloru | Shuriki | Mitchell Jamie !Jamie Mitchell | dubbing, film telewizyjny (Disney Channel) |
2017 | Nasze noce | Moore Addie !Addie Moore | Batra Ritesh !Ritesh Batra | |
2018 | Pozycja obowiązkowa | Vivian | Holderman Bill !Bill Holderman | |
2022 | Łut szczęścia | smoczyca | Holmes Peggy !Peggy Holmes | dubbing |
Moving On | Claire | Weitz Paul !Paul Weitz | ||
2023 | Osiemdziesiątki dla Brady’ego | Trish | Marvin Kyle !Kyle Marvin | |
Book Club. Następny rozdział | Vivian | Holderman Bill !Bill Holderman | ||
Miss Kraken. Ruby Gillman | Wojownicza Królowa Siedmiu Mórz | DeMicco Kirk !Kirk DeMicco | dubbing | |
2024 | This Is Me…Now: A Love Story | Strzelec | Meyers Dave !Dave Meyers |
Seriale
Lata | Tytuł | Rola | Stacja/platforma | Dodatkowe informacje |
---|---|---|---|---|
1982 | 9 to 5 | O’Neil | ABC | odcinek „The Security Guard” |
2012–2014 | Newsroom | Lansing Leona !Leona Lansing | HBO | 10 odcinków |
2014 | Simpsonowie | Lombard Maxime !Maxime Lombard | Fox | dubbing, odcinek „Przeciwności się przyciągają” |
2015–2022 | Grace i Frankie | Hanson Grace !Grace Hanson | Netflix | 94 odcinki, również producent wykonawczy |
2017–2020 | Elena z Avaloru | Shuriki | Disney Channel Disney Junior | dubbing, 10 odcinków |
2021–2022 | Stoner Cats | pani Stoner | — | dubbing, 7 odcinków |
Przypisy
- ↑ Hanoi'd with Jane. snopes.com. [dostęp 2009-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-29)]. (ang.).
- ↑ Jane Fonda Biography (1937-). Film Reference. [dostęp 2018-05-29]. (ang.).
- ↑ Jane Fonda. ČSFD.cz. [dostęp 2018-01-02]. (cz.).
- ↑ Peter Fonda Actor, Writer, Director, Producer. TV Guide. [dostęp 2017-10-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-29)]. (ang.).
- ↑ Patricia Bosworth (2011-09-24): Connected, Darkly, to Jane Fonda. The New York Times. [dostęp 2017-10-30]. (ang.).
- ↑ wypowiedź Jane Fondy w filmie dokumentalnym Klub osieroconych córek, 2014
- ↑ Jane Fonda. Rotten Tomatoes. [dostęp 2017-10-30]. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Jane Fonda w bazie IMDb (ang.)
- Jane Fonda w bazie Filmweb
- Jane Fonda w bazie Notable Names Database (ang.)
- p
- d
- e
- Wikiprojekt:Filmy
- p
- d
- e
|
- Wikiprojekt:Filmy
- p
- d
- e
- Wikiprojekt:Filmy
- p
- d
- e
- p
- d
- e
- p
- d
- e
1950–1959 |
|
---|---|
1960–1969 |
|
1970–1979 |
|
1980–1989 |
|
1990–1999 |
|
2000–2009 |
|
2010–2019 |
|
2020–2029 |
|
- p
- d
- e
- Wikiprojekt:Filmy
- p
- d
- e
- Wikiprojekt:Filmy
- p
- d
- e
- p
- d
- e
- ISNI: 000000012278393X
- VIAF: 37036983
- ULAN: 500282661
- LCCN: n79103680
- GND: 118534238
- NDL: 00439801
- LIBRIS: zw9cfrbh30jfw38
- BnF: 12606222s
- SUDOC: 066909457
- SBN: CFIV041753
- NLA: 35091788
- NKC: jn20000700546
- BNE: XX1037716
- NTA: 072900865
- BIBSYS: 90053956
- CiNii: DA0199582X
- Open Library: OL531954A
- PLWABN: 9810628304105606
- NUKAT: n98081941
- J9U: 987007424266005171
- PTBNP: 116260
- CANTIC: a10085932
- LNB: 000081031
- NSK: 000083693
- CONOR: 81220707
- BNC: 000043037
- ΕΒΕ: 89505
- BLBNB: 000205735
- KRNLK: KAC199608993
- LIH: LNB:CJjE;=BS
- WorldCat: lccn-n79103680