Jaspis

Jaspis

Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	SiO 2
Twardość w skali Mohsa	6,5-7[1]
Przełam	haczykowaty, muszlowy[1]
Łupliwość	brak[1]
Układ krystalograficzny	trygonalny[1]
Właściwości mechaniczne	kruchy[2]
Gęstość minerału	2,58–2,91 g/cm³[1]
Właściwości optyczne
Barwa	wszystkie barwy[1]
Rysa	biała, żółta, brązowa lub czerwona[1]
Połysk	szklisty
Współczynnik załamania	ok. 1,54[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Jaspis – kamień szlachetny, osadowa, mikrokrystaliczna skała krzemionkowa złożona głównie z chalcedonu, kwarcu i związków żelaza^[3][2].

Właściwości

Jaspisy są nieprzezroczyste z uwagi na obecność inkluzji innych minerałów – pozwala je to odróżnić od chalcedonu, który jest przeświecający^[2]. Substancje obce mogą stanowić nawet 20% masy jaspisu, co powoduje duże wahania właściwości fizycznych, które często bardzo różnią się od siebie i zależą od konkretnego okazu. Bardzo rzadkie są jednobarwne jaspisy, zwykle są one pasiaste lub wzorzyste^[1]. Mogą przyjmować różne kolory, jednak w węższym znaczeniu pojęcie „jaspis” obejmuje tylko kamienie o zabarwieniu brunatnym, różowym lub żółtym^[2]. Kolor skałom mogą nadawać tlenki żelaza lub manganu, a także inne nieorganiczne lub organiczne substancje^[4].

Występowanie

Jaspisy wykształcają się jako wypełnienie szczelin w skałach osadowych^[2][1]. Ważne złoża znajdują się w Australii, Brazylii, Egipcie, Indiach, Kanadzie, Kazachstanie, na Madagaskarze, w Rosji, Stanach Zjednoczonych i Urugwaju^[1].

Odmiany

Wyróżnia się wiele odmian jaspisów, m.in.^[1]:

• basanit – czarny, drobnoziarnisty,
• jaspis agatowy – zrośnięty z agatem,
• jaspis egipski – żółty lub czerwony,
• jaspis pasiasty – o warstwowej strukturze,
• jaspis pejzażowy – brązowy, o charakterystycznych wzorach, które powstały w wyniku domieszek tlenku żelaza,
• mookait – z różowymi lub jasnoczerwonymi plamami,
• plazma – zielony, drobnoziarnisty,
• prazem – zielony, kolor wywołują wrostki antynolitu; bywa mylony ze skupieniem kwarcu o tej samej nazwie,
• silex – o żółtych i brązowoczerwonych plamach lub paskach.

Zastosowanie

Jaspisy mogą służyć jako kamienie do pierścionków, broszek i wisiorków^[2] – najczęściej stosuje się wobec nich szlif kaboszonowy. Z jaspisu wyrabia się także rękodzieła^[2].

Przypisy