Jerzmanowice-Przeginia

Jerzmanowice-Przeginia

gmina wiejska
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	krakowski
TERC	1206042
Wójt	Tomasz Gwizdała (2018)
Powierzchnia	68,39 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności	10 885[1]
• gęstość	159,2 os./km²
Nr kierunkowy	12
Tablice rejestracyjne	KRA
Adres urzędu: ul. Rajska 22 32-048 Jerzmanowice
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 8
Położenie na mapie województwa małopolskiego Jerzmanowice-Przeginia
Położenie na mapie Polski Jerzmanowice-Przeginia
50°13′N 19°45′E/50,217500 19,756944
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Jerzmanowice-Przeginia (daw. gmina Jerzmanowice + gmina Przeginia) – gmina wiejska w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie krakowskim.

Tło przyrodniczo-geograficzne

W ujęciu morfologicznym gmina Jerzmanowice-Przeginia leży na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej, w strefie mezoregionu Wyżyny Olkuskiej. Obszar ten jest zwartym, płytowym blokiem wapieni górnojurajskich ograniczonych od południa Rowem Krzeszowickim i rozciętym przez krótkie, głęboko wcięte doliny. Od wschodu sąsiaduje z Wyżyną Miechowską, od północy z Wyżyną Częstochowską, przy czym granicą jest dolina Białej Przemszy i Brama Wolbromska, od zachodu z Wyżyną Śląską. Przeważająca część Wyżyny Olkuskiej przekracza 400 m n.p.m., przy czym różnica wysokości w stosunku do Rowu Krzeszowickiego i doliny Wisły pod Krakowem przekracza 200 metrów, natomiast najwyższy punkt osiąga wysokość 512,8 m n.p.m. (Skała 502 leżąca na terenie Jerzmanowic, na zachód od doliny Prądnika, nazywana również: Wyjżoł, Grodzisko). Rozcięta jarowymi dolinami część Wyżyny Olkuskiej w obrębie której leży gmina Jerzmanowice-Przeginia można by nazwać Wyżyną Ojcowską (używana również była nazwa Płyta Ojcowska).

Siedziba Urzędu Gminy to Jerzmanowice.

Według danych z 31 grudnia 2008^[2] gminę zamieszkiwało 10 458 osób.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[3] gmina Jerzmanowice-Przeginia ma obszar 68,39 km², w tym:

• użytki rolne: 85%;
• użytki leśne: 9%.

Gmina stanowi 5,56% powierzchni powiatu.

Demografia

W 2013 mieszkało tutaj 10 743 osób^[4].

Dane z 30 czerwca 2004^[2]:

Dziesiąta pod względem liczby mieszkańców gmina, na 17 gmin powiatu krakowskiego.

• Piramida wieku mieszkańców gminy Jerzmanowice-Przeginia w 2014 roku^[1].

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[5]:

• Kościół św. Bartłomieja Apostoła w Jerzmanowicach;
• Kaplica św. Jana Chrzciciela w Jerzmanowicach;
• Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Racławicach;
• Kościół św. Katarzyny w Sąspowie.

Religia

Kościół rzymskokatolicki

 Osobne artykuły: Parafia św. Bartłomieja Apostoła w Jerzmanowicach i Parafia św. Katarzyny w Sąspowie.

• Kościoły rzymskokatolickie: Jerzmanowice, Przeginia, Racławice, Sąspów, Szklary.

Jerzmanowice posiadają dwa kościoły: parafialny pw. św. Bartłomieja Apostoła oraz dawny kościół szpitalny pw. św. Jana Chrzciciela „Na Gościńcu”. Kościół św. Bartłomieja był pierwotnie drewniany, zbudowany za panowania Kazimierza Wielkiego w 1338. Obecny pochodzi z lat 1827–1830, rozbudowany w 1876. Kościół św. Jana Chrzciciela wzniesiony został wraz ze szpitalem dla ubogich w 1696 z fundacji Jana Sroczyńskiego, uczestnika Odsieczy Wiedeńskiej. W 1529 w przegińskim kościele proboszczem był Marcin Biem z Olkusza – słynny astronom i współtwórca kalendarza gregoriańskiego.

Świadkowie Jehowy

Wyznawcy zamieszkujący zachodnią część gminy należą obecnie do jednego ze zborów olkuskich, a ze wschodniej części gminy do krakowskich. Działalność rozpowszechniła się po II wojnie światowej. Powstała pierwsza grupa wyznawców w Racławicach.

Dawne grupy wyznawców

• Kalwinizm: Stanisław Szafraniec, wojewoda, kasztelan, był rzecznikiem tolerancji religijnej i ograniczeniem uprawnień Kościoła katolickiego. Brał czynny udział w życiu małopolskiego kościoła protestanckiego. W latach 1550–1555 ufundował w swoich dobrach zbory kalwińskie m.in. w Przegini i Sąspowie. Tamtejsze kościoły pozamieniał na takie zbory.

Miejscowości wchodzące w skład gminy

Sołectwa

Czubrowice, Gotkowice, Jerzmanowice, Łazy, Przeginia, Racławice, Sąspów, Szklary.

Pozostałe miejscowości

Na Księżym Polu, Pod Skałą.

Sąsiednie gminy

Krzeszowice, Olkusz, Skała, Sułoszowa, Wielka Wieś, Zabierzów.

Przypisy