Kamienica przy ul. Jana Bondkowskiego 1 w Tarnowskich Górach
Kamienica w 2024 roku | |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Miejscowość | |||
Adres | ul. Jana Bondkowskiego 1 | ||
Typ budynku | kamienica | ||
Styl architektoniczny | secesja | ||
Architekt | Heinrich Pisczek[1] | ||
Inwestor | Heinrich Pisczek[1] | ||
Kondygnacje | 4 | ||
Ukończenie budowy | 1903 | ||
Pierwszy właściciel | 1903–1908: Heinrich Pisczek[1] | ||
Kolejni właściciele | 1926–1931: Gustaw Schmidt[1] | ||
Położenie na mapie Tarnowskich Gór | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa śląskiego | |||
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego | |||
50°26′36,3″N 18°51′19,2″E/50,443417 18,855333 | |||
|
Kamienica przy ul. Jana Bondkowskiego 1 w Tarnowskich Górach – zabytkowa (figurująca w gminnej ewidencji zabytków[2] ) czterokondygnacyjna kamienica w stylu secesyjnym znajdująca się na rogu ul. J. Bondkowskiego i ul. Górniczej w Tarnowskich Górach, istniejąca w swojej obecnej formie od 1903 roku.
Historia
Kamienica przy ul. J. Bondkowskiego 1 (do 1922 roku oraz w latach 1939–1945 przy Henckelstraße 1, a w latach 1922–1938 przy ul. Henckla 1[1]) znajduje się w miejscu, które do początku XIX wieku było częścią działki obejmującej także współczesne posesje przy ul. Górniczej 5 i ul. Zamkowej(inne języki) 6[1]. Najprawdopodobniej w połowie tego wieku wzniesiono tu pierwszy budynek mieszkalny, którego właścicielem był lokalny mistrz murarski Mrowietz, a po jego śmierci w 1884 roku – jego żona Luisa[1][3]. Pod koniec XIX wieku w budynku zamieszkał pochodzący z Bierawy budowniczy Heinrich Pisczek (Henryk Piszczek) wraz z poślubioną w 1900 roku w Tarnowskich Górach małżonką, Marthą Antoniną Fleischer[4].
W lutym 1902 roku Pisczek wykonał projekt nowej, czterokondygnacyjnej kamienicy, z wykorzystaniem części murów starego budynku, który nadbudowano o dwie kondygnacje[1][3][4]. Dom własny architekta stał się pierwszym w mieście budynkiem w stylu secesyjnym, a jego budowa została ukończona w 1903 roku[4].
Architektura
Kamienica przy ul. Jana Bondkowskiego 1 jest jedną z nielicznych budowli w Tarnowskich Górach reprezentujących styl secesyjny, który znany był w momencie budowy w ówczesnych Niemczech jako Jugendstil[3][5]. Monumentalny[6], czterokondygnacyjny (trzypiętrowy) budynek wzniesiony został na rzucie litery „L” i prezentuje wysoki poziom artystyczny[1][5]. Jego wschodnia elewacja (od strony ul. Górniczej) jest pięcioosiowa, w osi środkowej na pierwszym piętrze znajduje się niewielki balkonik, a na drugim piętrze nad oknem – ozdobny naczółek z datą ukończenia przebudowy (1903). Elewację wieńczy szczyt z pomarańczowo-zielonymi stiukowymi dekoracjami z motywami roślinnymi i inicjałami HP należącymi do inwestora i budowniczego kamienicy[7][1].
Elewacja południowa budynku (od strony ul. J. Bondkowskiego) jest asymetryczna i składa się z dwóch części. Narożna część wschodnia jest sześcioosiowa, w części centralnej z niewielkim dwuosiowym ryzalitem zwieńczonym szczytem. Część zachodnia elewacji południowej jest trójosiowa, z dekoracjami roślinnymi wokół okien na trzeciej kondygnacji, które ujmują w ramę płaszczyznę z oknami[5], czwartą kondygnację stanowi natomiast wysokie poddasze[1].
Równomiernie rozmieszczone otwory okienne z rozbudowanymi obramowaniami tworzą wrażenie kratownicy[6]. Część secesyjnych elementów zdobiących elewację, m.in. biegnące wokół parteru i pod gzymsem pasy czy woluty w kapitelach pilastrów, jest nieczytelna[4].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k Fundacja Kruszce Śląska: ul. Bondkowskiego 1. [w:] Internetowe Vademecum Architektury Tarnowskich Gór [on-line]. vademecum-tg.pl, 2018. [dostęp 2024-08-08]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
- ↑ Gminna Ewidencja Zabytków ↓.
- ↑ a b c Historia w mieście ukryta [online], Góry Kultury, 25 lutego 2017 [dostęp 2024-08-08] [zarchiwizowane z adresu 2017-02-25] .
- ↑ a b c d Marek Wojcik. Tarnogórscy budowniczowie cz. I – Henryk Piszczek. „Montes Tarnovicensis”, luty 2009. Oficyna Monos. ISSN 1640-0216. [zarchiwizowane z adresu]. (pol.).
- ↑ a b c Krzykowska 2000 ↓, s. 340.
- ↑ a b Krzykowska 2006 ↓, s. 64.
- ↑ Broniec i in. 2009 ↓, s. 79.
Bibliografia
- Marian Broniec, Ryszard Bednarczyk, Arkadiusz Czech, Mieczysław Filak, Krzysztof Gwóźdż, Jan Hahn, Marek Kandzia, Alicja Kosiba-Lesiak, Zofia Krzykowska, Dominik Ochman, Marek Panuś, Przemysław Rubacha, Anna Sopuch, Gabriela Szubińska, Marek Wojcik, Roman Wolniszewski: Przewodnik Tarnowskie Góry. Tarnowskie Góry: Drukpol sp.j., 2009. ISBN 978-83-61458-36-4.
- Gminna Ewidencja Zabytków – stan na 1 czerwca 2021. BIP – Urząd Miejski w Tarnowskich Górach, 2021-06-01. [dostęp 2024-08-06]. (pol.).
- Zofia Krzykowska: Miasto pod panowaniem pruskim i w obrębie II Rzeszy Niemieckiej (1763-1918). Zabytki sztuki i architektury. W: Historia Tarnowskich Gór. Jan Drabina (red.). Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
- Zofia Krzykowska: Architektura secesyjna Tarnowskich Gór. W: Tarnowskie Góry wczoraj i dziś: materiały sesyjne z okazji 480-lecia miasta. Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2006. ISBN 978-83-920958-5-9.
- p
- d
- e
UNESCO[A] | |
---|---|
Zamki i pałace | |
Obiekty sakralne |
|
Pozostałe budynki |
|
Zabytkowe parki | |
Inne obiekty | |
Obiekty nieistniejące |
- ↑ obiekty objęte wpisem pod nazwą Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach