Kolbudy (gmina)

Kolbudy

gmina wiejska
Herb
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	gdański
TERC	2204032
Wójt	Marek Goliński
Powierzchnia	82,8 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności	18 580[1]
• gęstość	224,7 os./km²
Nr kierunkowy	58
Tablice rejestracyjne	GDA
Adres urzędu: ul. Staromłyńska 1 83-050 Kolbudy
Szczegółowy podział administracyjny
Położenie na mapie województwa pomorskiego Kolbudy
Położenie na mapie Polski Kolbudy
54°16′N 18°28′E/54,269931 18,464528
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Kolbudy (do końca 2001 gmina Kolbudy Górne) – gmina wiejska w województwie pomorskim, w powiecie gdańskim. Gmina w całości znajduje się w aglomeracji trójmiejskiej. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie gdańskim.

W skład gminy wchodzi 15 sołectw: Babidół, Bąkowo, Bielkowo, Bielkówko, Buszkowy, Czapielsk, Jankowo Gdańskie, Kolbudy, Kowale, Lisewiec, Lublewo Gdańskie, Łapino, Otomin, Ostróżki, Pręgowo.

Siedziba gminy to Kolbudy (do 20 grudnia 1998 jako Kolbudy Górne^[2]).

Według danych z 31 grudnia 2017 roku^[3] gminę zamieszkiwało 16826 osób, a 31 grudnia 2021 17459 osób^[4].

Położenie

Gmina Kolbudy znajduje się w północno-zachodniej części powiatu gdańskiego. Gmina położona jest w strefie podmiejskiej Aglomeracji Gdańskiej. Graniczy z miastem Gdańsk oraz gminami: Trąbki Wielkie, Przywidz, Pruszcz Gdański oraz położoną w powiecie kartuskim gminą Żukowo.

Siedziba władz gminnych, znajdująca się w Kolbudach jest oddalona o 11 km od centrum Pruszcza i ok. 15 km od centrum Gdańska^[5].

Gmina Kolbudy według podziału fizycznogeograficznego Kondrackiego znajduje się w całości na terenie mezoregionu Pojezierze Kaszubskie^[6], jednakże granica pomiędzy Pojezierzem Kaszubskim a Starogardzkim nie jest jednoznaczna, stąd południowa część gminy bywa zaliczana również do Pojezierza Starogardzkiego^[7].

Środowisko naturalne

Geologia

Na terenie gminy dominują utwory czwartorzędowe, głównie piaski i gliny. W dolinach rzecznych utworzyły się torfy^[8].

Geomorfologia

Przeważającą formą terenu jest wysoczyzna morenowa, moreny dennej falistej. Powierzchnia wysoczyzny jest poprzecinana dolinami rzecznymi. Najwyżej położona jest część południowa, natomiast najniżej północno-wschodnia. W północnej części gminy (w okolicy Jeziora Otomińskiego) rzeźba terenu jest bardziej urozmaicona^[8].

Gleby

Na terenie gminy gleby są średnie i słabe. Dominują gleby brunatne^[9]. 70% terenu zajmują gleby 4 i 5 klasy przydatności rolniczej^[10].

Sieć hydrologiczna

Gmina Kolbudy leży w zlewni Motławy. Największymi rzekami na terenie gminy są Radunia i Reknica, niewielki fragment gminy leży w zlewni Kłodawy. Oprócz tego część gminy leży na terenach bezodpływowych^[10].

Flora i fauna

Lasy zajmują 34% powierzchni gminy^[11]. Duży areał zajmują lasy liściaste bukowe oraz dębowo-bukowe^[12], jednak najbardziej lasotwórczym gatunkiem jest sosna pospolita^[13].

W 2017 w lasach Nadleśnictwa Kolbudy, zlokalizowanych w dużej części na terenie gminy, stwierdzono obecność 2437 jeleni, 7558 saren, 15 łosi, 1863 dzików, 922 lisów i 3 wilków, a także takich gatunków ptaków, jak bocian czarny, bielik, myszołów, jastrząb, kania ruda, żuraw^[14].

Ochrona przyrody

Różnorodność szaty roślinnej spowodowała objęcie znacznych obszarów różnymi formami ochrony przyrody^[9]. Na terenie gminy znajdują się dwa rezerwaty przyrody: Bursztynowa Góra i Jar Reknicy^[15], będące również atrakcją turystyczną, 3 obszary chronionego krajobrazu i 2 użytki ekologiczne^[5]. Na terenie gminy znajdują się trzy obszary chronionego krajobrazu: Otomiński, Przywidzki i Dolnej Raduni^[16] oraz 22 pomniki przyrody^[17]. W obrębie gminy znajdują się także dwa obszary Natura 2000 – Dolina Reknicy (PLH 220008) oraz Pomlewo (PLH 220092)^[18].

Historia

Teren gminy Kolbudy do 1920 znajdował się częściowo w powiecie kartuskim, a częściowo w powiecie gdańskim. Podobnie jak teren gminy, w obu powiatach znajdował się teren miejscowości Kolbudy. Część zachodnia, nazywająca się Kolbudy Górne, leżała w powiecie kartuskim, a część wschodnia – Kolbudy Dolne – w powiecie gdańskim. Granicę stanowiła rzeka Radunia^[19].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, utworzeniu Wolnego Miasta Gdańska oraz delimitacji granic, cały teren przyszłej gminy znalazł się w granicach Wolnego Miasta Gdańsk ze względu na znaczną przewagę ludności niemieckiej^[20]. Obszar gminy włączono do powiatu Danziger Höhe. Siedzibą władz powiatowych był Gdańsk, który znajdował się poza terenem powiatu^[21]. 1 września 1939, po przejęciu Wolnego Miasta Gdańska przez Niemcy, powiaty Gdańskie Wyżyny i Gdańskie Niziny zostały ze sobą połączone w powiat Gdańsk Wieś.

30 marca 1945 wszedł w życie Dekret o utworzeniu województwa gdańskiego. W skład nowego województwa wszedł teren gminy^[22].

W 1975, po zmniejszeniu województwa gdańskiego, gmina Kolbudy Górne pozostała jego częścią. 20 grudnia 1998 wsie Kolbudy Górne i Kolbudy Dolne zostały oficjalnie połączone, mimo tego nazwa gminy nie została zmieniona^[2]. W 1999 gmina Kolbudy Górne stała się częścią powiatu gdańskiego będącego częścią województwa pomorskiego.

Demografia

Gmina Kolbudy z racji podmiejskiego położenia odnotowała w ostatnich latach wzrost ludności. Szczególnie znaczny wzrost jest notowany w położonej w obrębie Obwodnicy Trójmiasta wsi Kowale, gdzie dynamika wzrostu w latach 2000 i 2010 wyniosła 361,4%. Duża dynamika jest obserwowana również w pozostałych miejscowościach obsługiwanych przez gdańską komunikację miejską – w Otominie w analogicznym okresie liczba ludności wzrosła 292,0%, a w Bąkowie 264,1%. Ponad dwukrotny wzrost w tym okresie nastąpił również w Lublewie Gdańskim – 214,8% i Jankowie Gdańskim – 200,7%. Jedyną wsią, która w tym okresie zanotowała spadek mieszkańców było Bielkówko-Kolonia, gdzie liczba ludności zmniejszyła się o 1 osobę^[5].

51% ogółu ludności gminy stanowią kobiety. Nadwyżka kobiet występuje wśród osób w wieku 25-40 lat oraz powyżej 70^[5].

Gmina Kolbudy charakteryzuje się społeczeństwem stosunkowo młodym z dużym udziałem osób w wieku 25-35 lat oraz 0-4. Gmina ma wysoki przyrost naturalny (w 2009 wskaźnik był sześć razy większy niż w Polsce). Saldo migracji jest również dodatnie. Do gminy przeprowadzają się głównie ludzie młodzi mieszkający wcześniej na terenie miasta. W latach 2000-2009 migracje z miasta stanowiły ok. 85% zameldowań, natomiast do miast około 70% wymeldowań. Migracje zagraniczne na pobyt stały były nieznaczne. Na ruch rzeczywisty większy wpływ ma saldo migracji^[5].

• Piramida wieku mieszkańców gminy Kolbudy w 2014 roku^[23].

Miejscowości

Tab. 1. Miejscowości podstawowe oraz ich integralne części w administracji gminy Kolbudy, z wyrażeniem ich położenia geograficznego.
Identyfikator SIMC	Nazwa miejscowości	Rodzaj miejscowości	Miejscowość podstawowa	Położenie geograficzne
0163819	Babidół	wieś		54°15′42″N 18°26′28″E/54,261667 18,441111
0164010	Bąkowo	osada	Lublewo Gdańskie	54°17′33″N 18°31′49″E/54,292500 18,530278
0164032	Bielkowo	osada	Lublewo Gdańskie	54°16′33″N 18°30′09″E/54,275833 18,502500
0163831	Bielkówko	wieś		54°15′44″N 18°30′25″E/54,262222 18,506944
0163860	Buszkowy	wieś		54°13′51″N 18°26′15″E/54,230833 18,437500
0163877	Buszkowy Dolne	część wsi	Buszkowy	54°13′58″N 18°26′47″E/54,232778 18,446389
0163920	Czapielsk	wieś		54°15′52″N 18°24′32″E/54,264444 18,408889
0163937	Czapielsk Mały	część wsi	Czapielsk	54°16′18″N 18°25′33″E/54,271667 18,425833
0163943	Jankowo Gdańskie	wieś		54°17′39″N 18°33′35″E/54,294167 18,559722
0163950	Kolbudy	wieś		54°16′15″N 18°28′20″E/54,270833 18,472222
0163989	Kowale	wieś		54°18′35″N 18°33′40″E/54,309722 18,561111
0163995	Lisewiec	wieś		54°14′31″N 18°29′42″E/54,241944 18,495000
0164003	Lublewo Gdańskie	wieś		54°17′02″N 18°30′13″E/54,283889 18,503611
0164049	Łapino	wieś		54°16′59″N 18°26′37″E/54,283056 18,443611
0163825	Nowiny	przysiółek wsi	Babidół	54°15′55″N 18°27′05″E/54,265278 18,451389
0164084	Ostróżki	kolonia	Pręgowo Górne	54°14′35″N 18°27′41″E/54,243056 18,461389
0164055	Otomin	wieś		54°19′10″N 18°30′15″E/54,319444 18,504167
0163883	Podlesie	część wsi	Buszkowy	54°13′49″N 18°25′13″E/54,230278 18,420278
1066946	Pręgowo	wieś		54°15′03″N 18°28′55″E/54,250833 18,481944
0164109	Pręgówko	część wsi	Pręgowo	54°15′27″N 18°29′25″E/54,257500 18,490278
0163890	Wypychy	część wsi	Buszkowy	54°13′35″N 18°26′07″E/54,226389 18,435278
Źródła: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części(xls),Dz.U. z 2013 r. poz. 200 oraz Dz.U. z 2015 r. poz. 1636, Zbiory danych państwowego rejestru nazw geograficznych -2024-06-06

Gospodarka

Rolnictwo i leśnictwo

I sektor ma niewielki udział w zatrudnieniu w gminie Kolbudy^[5], pomimo korzystnych warunków przyrodniczych^[24]. Rozdrobnione rolnictwo jest dodatkową działalnością mieszkańców^[25]. Przyczyną tego stanu jest: bliskość Trójmiasta, szczególnie Gdańska; rozwój usług, zwłaszcza turystyki. Suburbanizacja, zwłaszcza miejscowości leżących bliżej miasta, powoduje brak możliwości rozwoju rolnictwa na terenie znacznej części gminy^[26]

Na terenie gminy swoją siedzibę ma Nadleśnictwo Kolbudy, które swym obszarem obejmuje powiat gdański oraz fragmenty ościennych powiatów^[27].

Zbiorniki sztuczne elektrowni wodnych zlokalizowanych na terenie gminy nie są wykorzystywane rybacko^[28].

Przemysł i budownictwo

Mimo iż Kolbudy są gminą wiejską, na jej terenie jest rozwinięty przemysł. Funkcjonujące tu podmioty nie są skierowane na zaspokojenie potrzeb endogenicznych, a ich działalność wykracza poza granice gminy. Najlepiej rozwinięty jest przemysł rolno-spożywczy. Największymi zakładami tej gałęzi przemysłu są: browar Amber, zakłady mięsne Nowak, piekarnia i cukiernia Czernis. Oprócz tej gałęzi istotną rolę w gospodarce odgrywają: przemysł elektroniczny i precyzyjny, przemysł elektromaszynowy, przemysł materiałów budowlanych. W 2009 według bazy REGON na terenie gminy Kolbudy swoją siedzibę miało ponad 200 podmiotów zajmujących się przemysłem oraz ok. 200 zajmujących się budownictwem^[5].

Energetyka

Na terenie gminy znajdują się dwie elektrownie wodne: Łapino i Bielkowo. Elektrownia w Bielkowie, wyposażona w dwie turbiny Francisa i jedną turbinę Peltona, ma łączną moc 7,2MW i jest największą elektrownią na Raduni. Łapino ma dwie turbiny Francisa mające moc 2,229 MW^[29].

Usługi

Handel i naprawy

Największy udział w liczbie podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie gminy mają punkty handlowe i naprawcze^[5]. Największym punktem handlowo-usługowym jest gdański oddział Scania Polska S.A. mający siedzibę w Kolbudach^[30].

Turystyka

Środowisko geograficzne, szczególnie przyrodnicze, charakteryzuje się znaczną atrakcyjnością turystyczną. W przeciwieństwie do większości terenów województwa, na terenie gminy znajduje się stosunkowo mało jezior, które stanowią podstawowe walory przyrodnicze obszarów młodoglacjalnych. Najbardziej atrakcyjny jest kompleks leśny z dominacją buczyn i lasów dębowo-bukowych z malowniczo położonym wśród lasów Jeziorem Otomińskim, objęty ochroną jako Otomiński Obszar Chronionego Krajobrazu. Na terenie gminy znajdują się dwa rezerwaty przyrody: Bursztynowa Góra i Jar Reknicy^[15] będące również atrakcją turystyczną, 3 obszary chronionego krajobrazu i 2 użytki ekologiczne^[5]. Z racji ochrony przyrody oraz małej odporności przyrodniczej tereny rezerwatów są dostępne w sposób ograniczony^[31].

Przez teren gminy przechodzą 4 szlaki turystyczne PTTK: Skarszewski, Gór Szymbarskich, Kartuski i Bursztynowy. Wszystkie te szlaki przebiegają przez Otomin^[32].

Baza noclegowa w 2009 składała się z 8 obiektów noclegowych. Po trzy znajdowały się w Otominie i Łapinie oraz po jednym w Kolbudach i Kowalach^[5].

Transport

Transport kolejowy

Przez teren gminy Kolbudy przechodzi nieczynna linia kolejowa nr 229. Na terenie gminy znajduje się jedna stacja kolejowa – Kolbudy oraz trzy przystanki: Bielkowo (przystanek znajduje się w Bielkówku), Pręgowo Gdańskie (w Pręgowie) oraz Łapino Kartuskie (w Łapinie).

Od 2003 na nieczynnej linii kolejowej nr 229 uruchamiane są turystyczne przewozy drezynowe. Baza Kolei Drezynowej znajduje się przy ul. Przemysłowej w Kolbudach obok dawnych zakładów Rugby^[33].

Transport drogowy

Przez teren gminy biegną: Droga krajowa nr 6 oraz Droga wojewódzka nr 221. Obie drogi krzyżują się na Węźle Kowale^[5]. Droga wojewódzka nr 221 stanowi główną oś komunikacyjną gminy. Droga ta przechodzi przez Kowale, Bąkowo, Lublewo Gdańskie, Kolbudy oraz Czapielsk, dodatkowo łącząc te miejscowości z Gdańskiem^[34].

Transport zbiorowy

ZTM Gdańsk obsługuje również trzy miejscowości położone na terenie gminy Kolbudy: Otomin (linie 174 i 574), Kowale (linie 156, 213, 255 i 256) oraz Jankowo (linie 255 i 256)^[35].

Komunikacja miejska Gminy Pruszcz Gdański obsługuje Bielkowo (linia 846, 847), Bielkówko (linia 847), Kolbudy (linia 847) oraz Lublewo (linia 847)^[36].

Infrastruktura techniczna

Sieć elektryczna

Przez obszar gminy przechodzą linie energetyczne: 400 kV – Jankowo – Lublewo, 220 kV – Lisewiec – Pręgowo – Łapino, 110 kV – Lisewiec – Pręgowo – Łapin, 110 kV – GPZ „Gdańsk I” – GPZ-I Straszyn Dolny, 110 kV – GPZ „Gdańsk Chełm” – GPZ-II Straszyn Górny^[5].

Sieć wodnokanalizacyjna

Woda dostarczana jest gospodarstwom domowym z głównych ujęć zlokalizowanych na terenie gminy oraz zakupywana jest z wodociągów należących do Saur Neptun Gdańsk. Ścieki odprowadzane są do oczyszczalni Wschód w Gdańsku^[5].

Gospodarka odpadami

Odpady komunalne są wywożone do wysypiska położonego w Szadółkach (Gdańsk-Jasień)^[5].

Sieć gazowa

Kolbudy, Lublewo, Bielkowo, Bielkówko, Łapino, Pręgowo, Otomin i Kowale są podłączone do sieci gazowej^[37]

Kultura

Na terenie gminy znajdują się trzy publiczne obiekty kulturowe: pomieszczenia Referatu Kultury w Kolbudach potocznie zwane „Domem Kultury”, Wiejski Dom Kultury Pręgowo oraz Dom Kultury w Kowalach^[5]. Od 2011 na terenie gminy odbywa się festiwal ReFermata. W 2005 w Kolbudach powstała Społeczna Szkoła Muzyczna.

Oświata

W roku 2009/10 w gminie Kolbudy funkcjonowały^[5]:

• 2 gimnazja (Kolbudy i Kowale), w tym 1 niepubliczne;
• 6 szkół podstawowych (Kolbudy, Bielkówko, Lublewo, Pręgowo, Buszkowy i Kowale) w tym 2 niepubliczne;
• 7 przedszkoli (Kolbudy, Bielkówko, Bąkowo, Lublewo, Pręgowo, Buszkowy i Kowale), w tym 4 niepubliczne, oraz 1 punkt przedszkolny niepubliczny (Kowale).

Sport

Obiekty sportowe

Na terenie gminy znajduje się 9 obiektów posiadających pełnowymiarowe boisko do piłki nożnej^[5]:

1. stadion Kolbudy, ul. Polna (budynek socjalny, boisko boczne oraz korty tenisowe). Pojemność trybun wynosi 330 miejsc siedzących^[38],
2. boisko piłkarskie w Kowalach, ul Glazurowa 1 (budynek socjalny i boisko),
3. kompleks sportowy w Łapinie (boisko piłkarskie, boisko do koszykówki),
4. boisko w Buszkowach,
5. boisko w Czapielsku,
6. boisko w Pręgowie,
7. boisko typu ORLIK Kolbudach (teren ZKiW Kolbudy),
8. kompleks sportowo-rekreacyjny w Bąkowie (boisko piłkarskie, boisko do siatkówki),
9. boisko w Jankowie.

Oprócz tego istnieją obiekty niemające boiska piłkarskiego^[39]:

1. Paintball & Quady,
2. siłownie,
3. ośrodki jazdy konnej,
4. kort tenisowy,
5. parki wodne z basenami,
6. strzelnica sportowa.

Piłka nożna

Na terenie gminy swoją siedzibę mają trzy kluby piłkarskie z czego dwa występują w rozgrywkach ligowych organizowanych przez Pomorski Związek Piłki Nożnej z siedzibą w Gdańsku:

• Gminne Towarzystwo Sportowe Kolbudy – IV liga (rezerwy grają w B klasie)^[40],
• Gminny Klub Sportowy Kowale – Klasa okręgowa^[41],
• Oldboys Kolbudy – Drużyna zgłaszana tylko do Pucharu Polski^[42].

Sporty wodne

Na terenie gminy funkcjonuje Klub Żeglarski z siedzibą w przystani nad Jeziorem Kolbudzkim^[5].

Taekwondo

W Kolbudach swoją siedzibę ma Klub Sportowy Taekwon Kolbudy, który jest członkiem Polskiego Związku Taekwon-do I.T.F.^[43]

Zabytki

Na terenie gminy znajdują się 4 obiekty figurujące na liście Narodowego Instytutu Dziedzictwa:

• Kościół parafialny pw. NMP Królowej Polski w Lublewie,
• Kościół filialny pw. św. Mikołaja Biskupa w Czapielsku,
• Kościół parafialny pw. Bożego Ciała w Pręgowie,
• Zespół parkowo-folwarczny w Bielkowie.

Ponadto w Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków znajdują się 102 obiekty położone na terenie gminy^[44].

Religia

Kościół rzymskokatolicki

Gmina leży na terenie dekanatu Kolbudy i dekanatu Gdańsk-Łostowice, będącego częścią Archidiecezji gdańskiej. Na terenie gminy znajduje się pięć parafii rzymskokatolickich^[45].

1. Parafia św. Kingi w Kowalach – Kowale, plac św. Kingi 1
2. Parafia Bożego Ciała w Pręgowie – Pręgowo, ul. Kościelna 3
3. Parafia NMP Królowej Korony Polskiej w Lublewie Gdańskim – Lublewo Gdańskie, ul. Kościelna 6
4. Parafia św. Floriana w Kolbudach – Kolbudy, ul. Wybickiego 34
5. Parafia św. Mikołaja w Czapielsku – Czapielsk, ul. Jezuicka 2

Administracja i polityka

Wójt i Rada Gminy

Na czele gminy stoi wójt oraz piętnastoosobowa rada gminy. Przedstawiciele Rady Gminy są wybierani w 15-tu 1-mandatowych okręgach wyborczych: Kolbudy - okręgi nr 1,2,3, Babidół i Czapielsk - okręg nr 4, Lublewo Gdańskie - okręg nr 5, Pręgowo - okręg nr 6, Bielkówko - okręg nr 7, Buszkowy, Lisewiec, Ostróżki - okręg nr 8, Otomin - okręg nr 9, Bąkowo, Bielkowo - okręg nr 10, Jankowo Gdańskie - okręg nr 11, Kowale - okręgi nr 12, 13, 14, Łapino - okręg nr 15^[46].

Wójtowie gminy Kolbudy

• Marek Nagórski (1990–1992)
• Adam Wittstock (1992–1994)
• Paweł Schwarzenberg-Czerny (1994–1998)
• Maciej Szymański (1998–2000)
• Paweł Schwarzenberg-Czerny (2000–2002)
• Leszek Grombala (2002–2018)
• Andrzej Chruścicki (2018–2024)
• Marek Goliński (od 2024)

Okręgi wyborcze

Mieszkańcy gminy Kolbudy wybierają przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego w okręgu nr 1, przedstawicieli do Sejmu w okręgu nr 25^[47] natomiast do Senatu w Okręgu nr 66^[48]. Siedzibami komisji wyborczych wszystkich tych okręgów jest Gdańsk^[49].

Gminy partnerskie

• Niemenczyn
• Uffenheim
• Jaworów

Przypisy