Markaczka amerykańska
Melanitta americana[1] | |||
(Swainson, 1832) | |||
Dorosły samiec | |||
Samica | |||
Systematyka | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | zwierzęta | ||
Typ | strunowce | ||
Podtyp | kręgowce | ||
Gromada | ptaki | ||
Podgromada | Neornithes | ||
Infragromada | ptaki neognatyczne | ||
Rząd | blaszkodziobe | ||
Rodzina | kaczkowate | ||
Podrodzina | kaczki | ||
Plemię | Mergini | ||
Rodzaj | Melanitta | ||
Gatunek | markaczka amerykańska | ||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
Zasięg występowania | |||
lęgowiska przeloty zimowiska | |||
| |||
|
Markaczka amerykańska[3] (Melanitta americana) – gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae). Występuje w Ameryce Północnej i wschodniej części Azji. Bliski zagrożenia wyginięciem.
Systematyka
Jest to gatunek monotypowy[4]. Dawniej bywał uznawany za podgatunek markaczki zwyczajnej (M. nigra)[5][4].
Występowanie
Gniazduje we wschodniej Syberii (na wschód od rzeki Jana), na Alasce oraz we wschodniej Kanadzie po Nową Fundlandię[5]. Zimuje wzdłuż wybrzeży Atlantyku od Nowej Szkocji po Florydę, niewielkie populacje także na Wielkich Jeziorach[6]. Zimuje również wzdłuż wybrzeży Pacyfiku – od Aleutów do środkowej Kalifornii[6] (a nawet jeszcze dalej na południe – po północną Kalifornię Dolną), na wybrzeżach wschodniej Rosji, Japonii, Korei i wschodnich Chin[2]. Rzadko zalatuje na wybrzeża Europy[7]. W Polsce stwierdzona 16 razy (do roku 2021)[8].
Morfologia
- Wygląd
- Przypomina markaczkę zwyczajną, ale dorosły samiec w szacie godowej jest łatwo odróżnialny (także w locie) po dużej jaskrawo żółtawo-pomarańczowej narośli na dziobie bez czerni przy czole. Narośl jest zwykle żółta na górze, a pomarańczowa u nasady. W locie skrzydła są jednolicie ciemne, ale lotki I rzędu zdają się dość jasne, jak u markaczki zwyczajnej, zwłaszcza od spodu. Samice takie jak u zwyczajnej, ale mają odrobinę wydatniejszy hak na końcu dzioba i rozleglejszą ciemną plamę na karku. Nieliczne dorosłe samice mają lekki żółty rysunek na ciemnym dziobie, niespotykany u zwykłej markaczki. Niedojrzałe ptaki podobne do samic, ale z białym brzuchem.
- Wymiary średnie
- długość ciała: 44–54 cm
rozpiętość skrzydeł: 84 cm
masa ciała: 862–1270 g
Ekologia i zachowanie
- Biotop
- Lęgnie się nad małymi jeziorami w tundrze. Zimą przebywa na wodach przybrzeżnych, szczególnie ze skalistym dnem.
- Głos
- Jedna z najbardziej wokalnych kaczek. Samce odzywają się łagodnym, zawodzącym gwizdem, a samica podłużnym „kraaa”.
- Gniazdo
- Gniazdo to wydrążony w ziemi dół położony w dużej kępie traw w pobliżu wody. Wyścielony częściowo puchem i trawą.
- Jaja
- Składa od 5 do 10 białoróżowych jaj.
- Okres lęgowy
- Jaja wysiadywane są przez okres 27–31 dni przez samicę. Kaczor opuszcza samicę krótko po rozpoczęciu lęgu. Pisklęta opuszczają gniazdo po wykluciu i wędrują za matką nad wodę. Usamodzielniają się po 45–50 dniach.
- Pożywienie
- Podobnie jak markaczka zwyczajna – drobne zwierzęta wodne, głównie małże, skorupiaki, owady wodne z niewielką domieszką pokarmu roślinnego, korzeni i pęczków.
Status i ochrona
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody markaczka amerykańska klasyfikowana jest jako gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened) od 2012 roku, kiedy to po raz pierwszy sklasyfikowano ją jako odrębny gatunek. Liczebność światowej populacji w 2006 roku szacowano na około 530–830 tysięcy osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[2].
W Polsce jest objęta ścisłą ochroną gatunkową[9].
Przypisy
- ↑ a b c Melanitta americana, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Melanitta americana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Mergini Rafinesque, 1815 (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-11].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-11]. (ang.).
- ↑ a b Black Scoter (Melanitta nigra). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-15)]. (ang.).
- ↑ a b N. Bouglouan: Black Scoter. [w:] oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2021-05-11]. (ang.).
- ↑ wynik wyszukiwania: Melanitta americana. [w:] Tarsiger.com [on-line]. [dostęp 2021-05-11]. (ang.).
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- J9U: 987007543390405171
- Britannica: animal/black-scoter
- SNL: amerikasvartand