Marmur pentelicki

Marmur pentelicki
Partenon wzniesiony z marmuru pentelickiego
Stary i nowy marmur pentelicki w Partenonie[1]

Marmur pentelicki (gr. lithos penteleikos, łac. marmor pentelicum) – szlachetna odmiana białego marmuru, używana od starożytności w budownictwie z uwagi na twardość i podatność na polerowanie.

Opis

Marmur pentelicki charakteryzuje się jednolitą bielą, która z czasem może przybrać odcienie koloru jasnożółtego[2] i nabrać ciepłego zabarwienia, przez co zyskuje na wartości[3]. Niekiedy może zawierać nieregularne, drobne żyłki koloru zielonego[2].

Protolitem był wapień, z którego w wyniku procesów metamorficznych powstał marmur. Odmianę tworzą drobnoziarniste marmury złożone z białych kryształów węglanu wapnia[2].

Ze względu na twardość i podatność na polerowanie materiał chętnie stosowany w budownictwie[3]. Wykonywano z niego elementy nośne (kolumny), okładziny (płyty ścienne i podłogowe), a także elementy dekoracyjne[2].

Nazwa tej odmiany pochodzi od nazwy góry Pentelikon, gdzie marmur wydobywano już w starożytności, od IV w. p.n.e. Kamieniołomy znajdowały się w odległości ok. 14 km od Aten, na południowo-zachodnim zboczu góry na wysokości ok. 500–1000 m n.p.m.[3] Według zachowanych źródeł pisanych funkcjonowało wówczas 25 kamieniołomów, w których wydobywano ok. 400 tys. m³ kamienia. Dotąd zachował się jeden z nich na wysokości 700 m n.p.m.[4]

W V wieku p.n.e. zwiększono wydobycie dla pokrycia zapotrzebowania na materiał budowlany w ramach podjętego przez Peryklesa planu rozbudowy Aten i Akropolu (marmuru pentelickiego użyto m.in. do budowy Partenonu). Pauzaniasz podał, że był on również chętnie wykorzystywany przez rzeźbiarzy Praksytelesa i Skopasa[3]. Najstarsze poświadczone użycie marmuru pentelickiego w rzeźbie odnosi się do roku 570 p.n.e.[4] (powstał z niego m.in. Kuros Aristodikos).

W czasach rzymskich marmur pentelicki stosowano rzadko, przede wszystkim w rzeźbiarstwie (również kamiennych sarkofagów)[3]. Pentelickie kamieniołomy nie należały do cesarza, lecz były własnością ateńskiego patrycjusza Heroda Attyka[3].

Marmur pentelicki stosowany jest w budownictwie dotychczas[2].

Przypisy

  1. ↑ Peter G.P.G. Tzeferis Peter G.P.G., The marble miracle: From Penteli to Acropolis Parthenon [online], Greek Mineral Wealth/Ελληνικός Ορυκτός Πλούτος, 21 sierpnia 2017 [dostęp 2023-01-26]  (ang.).
  2. ↑ a b c d e Marmo pentelico, Istituto Superiore per la Protezione e la Ricerca Ambientale [dostęp 2019-07-06] [zarchiwizowane 2019-07-06]  (wł.).
  3. ↑ a b c d e f Attanasio 2003 ↓, s. 190–191.
  4. ↑ a b Narbutt 2010 ↓, s. 54.

Bibliografia

  • DonatoD. Attanasio DonatoD., Ancient White Marbles: Analysis and Identification by Paramagnetic Resonance Spectroscopy, Volume 1, Roma: L'Erma di Bretschneider, 2003, ISBN 978-88-8265-247-0 [dostęp 2019-07-06]  (ang.).
  • MałgorzataM. Narbutt MałgorzataM., Grecja – kraj marmurów, „Nowy Kamieniarz”, 45, 2010, s. 52–58 [dostęp 2017-07-27] .
Encyklopedia internetowa (marmur grecki):