Nazwy dni tygodnia

Nazwy dni tygodnia, jak również tydzień, w języku polskim, podobnie jak w większości języków słowiańskich, wywodzą się z czasów początków chrystianizacji Słowian przez misjonarzy w VII wieku^[1] [2], a nazwy dni zostały utworzone w sposób numeryczny^[3] „odliczając” ich kolejność po niedzieli, która pierwotnie była początkiem tygodnia, jednak w potocznym użyciu, nazwy te zostały uznane za numer dnia w tygodniu, czego skutkiem jest uznanie poniedziałku za pierwszy dzień tygodnia^[3].

Miejsce i czas powstania siedmiodniowego tygodnia nie są znane. Przypuszcza się, że został on wprowadzony w kulturze babilońskiej, w której system nazewnictwa kolejnych dni pochodził od nazw siedmiu planet (tj. ruchomych obiektów) znanych w starożytności, z którymi związane były jednocześnie odpowiadające im bóstwa^[4]. Siedmiodniowy cykl został zaadaptowany w kulturze hebrajskiej, jednak Izraelici nie przejęli nazw dni od planet, lecz zastosowali system liczebnikowy z jednym wyróżnionym dniem odpoczynku^[5].

Języki dawne

W języku polskim oraz większości języków słowiańskich tydzień i nazewnictwo dni tygodnia zostało wprowadzone wraz z pojawieniem się chrześcijaństwa. Za twórcę nazw dni tygodnia w językach słowiańskich uznaje się św. Metodego. Ustalone przez niego nazwy miały następujące znaczenie:

• niedziela: nazwa w większości języków słowiańskich nawiązuje do obowiązku powstrzymania się od pracy i pochodzi od prasłowiańskiego ne dělatĭ – nie działać, nie pracować – oznacza dzień odpoczynku. Zgodnie z chrześcijańską tradycją był to pierwszy dzień tygodnia;
• poniedziałek: oznacza dosłownie dzień, który następuje „po niedzieli”, był to drugi dzień tygodnia;
• wtorek: jest „wtórym”, czyli drugim dniem po niedzieli^[3] (wtóry – drugi, prasłowiański vtorŭ);
• środa: nazwa pochodzi od słowa "środek" i oznacza środkowy dzień tygodnia, według niektórych źródeł nazwa ta ma pochodzenie w dosłownym tłumaczeniu nazwy staroniemieckiej, która oznaczała środek tygodnia^[5][6];
• czwartek: nazwa wywodzi się od liczby cztery i jest czwartym dniem po niedzieli;
• piątek: nazwa pochodzi od liczby pięć i jest piątym dniem po niedzieli;
• sobota: nazwa wywodzi się od szabatu – świątecznego dnia odpoczynku obchodzonego przez wyznawców judaizmu i niektórych Kościołów chrześcijańskich, który trwa od zachodu słońca w piątek do zachodu słońca w sobotę.

Głównym powodem utworzenia nowych nazw była chrystianizacja Słowian, która mogła być utrudniona przez nazwy stosowane w językach zachodnioeuropejskich, gdyż pochodziły one od planet i bóstw mitologicznych^[1] . Pierwotne liczebnikowe znaczenie nazw dni tygodnia uległo zatarciu, gdy za początek tygodnia uznano poniedziałek, a nazwy dni za numer dnia w tygodniu^[3].

Numerowanie dni tygodnia

Historia

System nazewnictwa odliczebnikowego dla dni tygodnia wywodzi się najprawdopodobniej z kultury hebrajskiej. W tradycji izraelskiej jedynym wyróżnionym dniem był sabat – dzień odpoczynku – odpowiednik naszej soboty, który jednocześnie był ostatnim dniem tygodnia. Pozostałe dni opisywano kolejno liczebnikami porządkowymi od pierwszego do szóstego dnia po sabacie^[5]. System ten został zaadaptowany przez Kościół chrześcijański, jednak zmieniona została nazwa pierwszego dnia po sabacie na dzień Pański^[5].

Początek w poniedziałek

Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna w standardzie ISO 8601 określającym sposób zapisu daty i czasu ustaliła poniedziałek jako pierwszy dzień tygodnia.

Języki słowiańskie, bałtyckie i uralskie (z wyjątkiem fińskiego i częściowo estońskiego) zaadaptowały siedmiodniowy tydzień, lecz zamiast od niedzieli „rozpoczynają” tydzień od poniedziałku^[7].

Chińska niedziela oznacza „dzień tygodniowy” (星期日 lub 星期天). Poniedziałek jest dosłownie tłumaczony jako „pierwszy dzień (siedmiodniowego) cyklu tygodniowego”, itd. Zanim w Chinach zaadaptowano zachodni kalendarz, niedziela rozpoczynała tydzień, obecnie jest to jednak poniedziałek.

Dzień (zobacz nieregularności)	Poniedziałek Pierwszy dzień	Wtorek Drugi dzień	Środa Trzeci dzień	Czwartek Czwarty dzień	Piątek Piąty dzień	Sobota Szósty dzień	Niedziela Siódmy dzień
ISO 8601 #	1	2	3	4	5	6	7
Polski	poniedziałek[Pn 1]	wtorek	środa[Śr 1]	czwartek	piątek	sobota[So 1]	niedziela[Nd 1]
Rosyjski	понедельник poniedielnik[Pn 1]	вторник wtornik	среда srieda[Śr 1]	четверг czetwierg	пятница piatnica	суббота subbota[So 1]	воскресенье woskriesienje[Nd 2]
Białoruski	Панядзелак paniadziełak[Pn 1]	Аўторак autorak	Серада sierada[Śr 1]	Чацьвер czaćwier	Пятніца piatnica	Субота subota[So 1]	Нядзеля niadziela[Nd 1]
Ukraiński	понедiлок ponediłok[Pn 1]	вiвторок wiwtorok	середа sereda[Śr 1]	четвер czetwer	п'ятниця pjatnycia	субота subota[So 1]	недiля nedila[Nd 1]
Bułgarski	понеделник ponedełnik[Pn 1]	вторник wtornik	сряда srjada[Śr 1]	четвъртък czetwyrtyk	петък petyk	събота sybota[So 1]	неделя nedelja[Nd 1]
Kaszubski	pòniedzôłk	wtórk	strzoda	czwiôrtk	piątk	sobòta	niedzela
Słowacki	pondelok[Pn 1]	utorok	streda[Śr 1]	štvrtok	piatok	sobota[So 1]	nedeľa[Nd 1]
Czeski	pondělí lub pondělek[Pn 1]	úterý lub úterek	středa[Śr 1]	čtvrtek	pátek	sobota[So 1]	neděle[Nd 1]
Słoweński	Ponedeljek[Pn 1]	Torek	Sreda[Śr 1]	Četrtek	Petek	Sobota[So 1]	Nedelja[Nd 1]
Chorwacki	Ponedjeljak[Pn 1]	Utorak	Srijeda[Śr 1]	Četvrtak	Petak	Subota[So 1]	Nedjelja[Nd 1]
Serbski	Понедељак Ponedeljak[Pn 1]	Уторак Utorak	Среда Sreda[Śr 1]	Четвртак Četvrtak	Петак Petak	Субота Subota[So 1]	Недеља Nedelja[Nd 1]
Macedoński	понеделник ponedelnik[Pn 1]	вторник wtornik	среда sreda[Śr 1]	четврток czetwrtok	петок petok	сабота sabota[So 1]	недела nedela[Nd 1]
Litewski	Pirmadienis	Antradienis	Trečiadienis	Ketvirtadienis	Penktadienis	Šeštadienis	Sekmadienis
Łotewski	Pirmdiena	Otrdiena	Trešdiena	Ceturtdiena	Piektdiena	Sestdiena	Svētdiena
Węgierski	hétfő[Pn 2]	kedd[Wt 1]	szerda[Śr 1] słowiański	csütörtök słowiański	péntek słowiański	szombat[So 1]	vasárnap[Nd 3]
Estoński	esmaspäev	teisipäev	kolmapäev	neljapäev	reede	laupäev	pühapäev
Chiński (transkrypcja hanyu pinyin)	星期一 xīngqīyī	星期二 xīngqī'èr	星期三 xīngqīsān	星期四 xīngqīsì	星期五 xīngqīwǔ	星期六 xīngqīliù	星期日 lub 星期天 xīngqīrì lub xīngqítiān
Mongolski (numeryczny)	нэг дэх өдөр neg dekh ödör	хоёр дахь өдөр khoyor dakhi ödör	гурав дахь өдөр gurav dakhi ödör	дөрөв дэх өдөр döröv dekh ödör	тав дахь өдөр tav dakhi ödör	хагас сайн өдөр khagas sain ödör	бүтэн сайн өдөр büten sain ödör[Nd 4]
Mongolski (tybetański)	Даваа davaa	Мягмар myagmar	Лхагва lkhagva	Пүрэв pürev	Баасан baasan	Бямба byamba	Ням nyam
tok pisin (pidżyn melanezyjski)	mande	tunde	trinde	fonde	fraide	sarere	sande

Początek w niedzielę

W religiach abrahamowych pierwszym dniem tygodnia jest niedziela^[8]. Biblijny szabat (odpowiadający sobocie), kiedy Bóg odpoczywał po sześciodniowym okresie stworzenia, został ostatnim dniem tygodnia. We wczesnym chrześcijaństwie zaadaptowano tydzień z niedzielą jako pierwszy dzień tygodnia, jednak stopniowo następowało przesunięcie z soboty jako dnia świętowania i odpoczynku na Dzień Pański (dies Domini).

Dzień (zobacz nieregularności)	Niedziela Pierwszy dzień	Poniedziałek Drugi dzień	Wtorek Trzeci dzień	Środa Czwarty dzień	Czwartek Piąty dzień	Piątek Szósty dzień	Sobota Siódmy dzień
Hebrajski	יום ראשון yom rishon dosłownie: dzień pierwszy	יום שני yom sheyni dosłownie: dzień drugi	יום שלישי yom shlishi dosłownie: dzień trzeci	יום רביעי yom revi'i dosłownie: dzień czwarty	יום חמישי yom khamishi dosłownie: dzień piąty	יום שישי yom shishi dosłownie: dzień szósty	יום שבת yom Shabbat[So 1] dosłownie: dzień odpoczynku
Łacina kościelna	Dominica[Nd 5]	feria secunda	feria tertia	feria quarta	feria quinta	feria sexta	sabbatum[So 1]
Greka kościelna[9]	Κυριακή	δευτέρα σαββάτον	τρίτη σαββάτον	τετάρτη σαββάτον	πέμπτη σαββάτον	πσρασκευή, προσάββατα	σάββατον
Portugalski	domingo[Nd 5]	segunda-feira	terça-feira	quarta-feira	quinta-feira	sexta-feira	sábado[So 1]
Grecki	Κυριακή Kyriakí[Nd 5]	Δευτέρα Deutéra	Τρίτη Trítī	Τετάρτη Tetártī	Πέμπτη Pémptī	Παρασκευή Paraskeuí[Pt 1]	Σάββατο Sávvato[So 1]
Islandzki	sunnudagur (Słońce)	mánudagur (Księżyc)	þriðjudagur	miðvikudagur[Śr 1]	fimmtudagur	föstudagur[Pt 2]	laugardagur[So 2]
Ormiański	Կիրակի Kiraki[Nd 5]	Երկուշաբթի Yerkushabti	Երեքշաբթի Yerekshabti	Չորեքշաբթի Chorekshabti	Հինգշաբթի Hingshabti	Ուրբաթ Urbat	Շաբաթ Shabat[So 1]
Wietnamski	chủ nhật lub chúa nhật[Nd 5]	(ngày) thứ hai	(ngày) thứ ba	(ngày) thứ tư	(ngày) thứ năm	(ngày) thứ sáu	(ngày) thứ bảy
Malajski	Ahad	Isnin	Selasa	Rabu	Khamis	Jumaat[Pt 3]	Sabtu[So 3]
Arabski	يوم الأحد yaum al-aḥad	يوم الإثنين yaum al-ithnayn	يوم الثُّلَاثاء yaum ath-thulathā’	يوم الأَرْبعاء yaum al-’arbi‘ā	يوم الخَمِيس yaum al-khamīs	يوم الجُمْعَة yaum al-jum‘ah[Pt 3]	يوم السَّبْت yaum as-sabt[So 3]
Maltański	Il-Ħadd	It-Tnejn	It-Tlieta	L-Erbgħa	Il-Hamis	Il-Gimgħa[Pt 3]	Is-Sibt[So 3]
Indonezyjski	Minggu[Nd 5] (portugalski)	Senin	Selasa	Rabu	Kamis	Jumat[Pt 3]	Sabtu[So 3]
Jawajski	Ngaat / Akad znaczenie?	Senen	Slasa	Rebo	Kemis	Jemuwah[Pt 3]	Setu[So 3]
Sundajski	Minggu / Minggon	Senén	Salasa	Rebo	Kemis	Jumaah[Pt 3]	Saptu[So 3]
Perski	یکشنبه yekshanbeh 1-shanbe	دوشنبه doshanbeh 2-shanbe	سه شنبه seshanbeh 3-shanbe	چهارشنبه chaharshanbeh 4-shanbe	پنجشنبه panjshanbeh 5-shanbe	آدینه Adineh[Pt 4] lub جمعه Jomeh[Pt 3]	شنبه shanbeh (noc i dzień) shabAneh rooz
Turecki	pazar[Nd 6]	pazartesi[Pn 3]	salı	çarşamba	perşembe	cuma[Pt 3]	cumartesi[So 4]
Staroturecki	birinç kün	ikinç kün	üçünç kün	törtinç kün	beşinç kün	altınç kün	yetinç kün
Nawaho	Damóo[Nd 5]	Damóo Biiskání po niedzieli	Damóo dóó Naakiską́o niedziela +2 × wschód	Damóo dóó Tááʼ Yiką́o niedziela +3 × wschód	Damóo dóó Dį́į́ʼ Yiką́o niedziela +4 × wschód	Ndaʼiiníísh koniec tygodnia	Yiką́o Damóo [po] wschodzie [jest] niedziela

Początek w sobotę

W języku suahili dzień rozpoczyna się o wschodzie słońca, a nie kończy o zachodzie, co wprowadza przesunięcie o 12 godzin względem kalendarzy arabskiego i hebrajskiego. Wynika z tego, że sobota jest pierwszym dniem tygodnia, jednocześnie zawierając pierwszą noc tygodnia w wersji arabskiej. Patrząc od strony etymologicznej nazw, w suahili są dwa piąte dni. Środa zawiera liczbę pięć: tano, które jest pochodzenia bantu. Czwartek jest pochodzenia arabskiego, w którym alhamisi oznacza piąty [dzień]. Piątek jest również pochodzenia arabskiego i oznacza zebranie na nocne piątkowe modlitwy w islamie.

Dzień (zobacz nieregularności)	Sobota pierwszy dzień	Niedziela drugi dzień	Poniedziałek trzeci dzień	Wtorek czwarty dzień	Środa piąty dzień	Czwartek piąty dzień	Piątek dzień wspólnych modlitw
Suahili[10]	jumamosi	jumapili	jumatatu	jumanne	jumatano	alhamisi[Cz 1]	ijumaa[Pt 3]

Nazwy od planet

Historia

Pierwotny babiloński siedmiodniowy tydzień został rozpropagowany przez astrologów chaldejskich najpierw wśród Rzymian, a następnie wśród Greków^[4], i w czasach między I i III wiekiem w Cesarstwie rzymskim stopniowo zastępowano cykl ośmiodniowy, tzw. nundinae, przez siedmiodniowy tydzień. Astrologiczna kolejność została wyjaśniona przez Wettiusza Walensa i Diona Kasjusza. Według nich, główną zasadą astrologii jest to, że ciała niebieskie przewodzą kolejno każdej godzinie dnia. Kolejność planet w teorii geocentrycznej od najdalszej do najbliższej Ziemi to: Saturn, Jowisz, Mars, Słońce, Wenus, Merkury i Księżyc.

W teorii astrologii nie tylko dzień tygodnia, lecz także godzina dnia jest zdominowana przez siedem ciał niebieskich. Jeśli pierwsza godzina dnia jest pod dominacją Saturna (), to druga godzina jest pod dominacją Jowisza (), trzecia Marsa () i kolejno dalej Słońca (), Wenus (), Merkurego () i Księżyca (), a ta sekwencja powtarza się co siedem godzin. Stąd, jeśli dzień jest oznaczony planetą dominującą w pierwszej godzinie, to po dniu Saturna następuje dzień Słońca, a po nim dzień Księżyca i tak dalej, co jest przedstawione poniżej.

Według Vettiusa Valensa pierwsza godzina dnia zaczyna się o zachodzie słońca, co wynika z greckiej i babilońskiej tradycji. Twierdził też, że jasna i ciemna połowa dnia były pod wpływem ciała niebieskiego będącego w pierwszej godzinie tego okresu. Jest to potwierdzone przez malowidło w Pompejach, które wymienia datę 6 lutego 60 jako niedzielę, chociaż obecne szacuje się, że jest to środa. Tak więc na malowidle zastosowano nazewnictwo dzienne metodą Valensa, podczas gdy nazewnictwo nocne zgadza się z nowoczesnym rachunkiem astrologicznym, w którym nazwy są przeznaczone na następny dzień.

Oba te nakładające się systemy były nadal stosowane przez chrześcijan w IV wieku w Aleksandrii, ale dni były tylko numerowane od 1 do 7. Mimo że nazwy bogów nie były używane, to tydzień zaczynający się w środę nazywał się po grecku ton theon (dzień bogów). Taką formę stosował pod koniec IV wieku Atanazy Wielki. Znajdowała się ona również w tabelach świąt wielkanocnych z lat 311-369, które przetrwały w etiopskich kopiach.

Godzina:	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	Ciało niebieskie → Dzień
Dzień 1																									Saturn → Sobota
Dzień 2																									Słońce → Niedziela
Dzień 3																									Księżyc → Poniedziałek
Dzień 4																									Mars → Wtorek
Dzień 5																									Merkury → Środa
Dzień 6																									Jowisz → Czwartek
Dzień 7																									Wenus → Piątek

Tradycja grecko-rzymska

Najwcześniejsze dowody siedmiodniowych tygodni związanych z ciałami niebieskimi, pochodzą od astrologa Vettiusa Valenta, który o nim napisał około 170 roku w swoim dziele Anthologiarum. Ustalił on następującą kolejność: Słońce, Księżyc, Ares, Hermes, Zeus, Afrodyta i Kronos. Z Grecji planetarne nazwy przejęli Rzymianie. Od łaciny przeszły one na inne języki południowej i zachodniej Europy. Później pod ich wpływem były pozostałe języki.

Dzień: (zobacz nieregularności)	Niedziela Sōl (Słońce)	Poniedziałek Luna (Księżyc)	Wtorek Mars (Mars)	Środa Mercurius (Merkury)	Czwartek Iuppiter (Jowisz)	Piątek Venus (Wenus)	Sobota Saturnus (Saturn)
Greka klasyczna	ἡμέρα Ἡλίου hêméra Hêlíou	ἡμέρα Σελήνης hêméra Selếnês	ἡμέρα Ἄρεως hêméra Áreôs	ἡμέρα Ἕρμου hêméra Hérmou	ἡμέρα Διός hêméra Diós	ἡμέρα Ἀφροδίτης hêméra Aphrodítês	ἡμέρα Κρόνου hêméra Krónou
Łacina	dies Sōlis	dies Lūnae	dies Martis	dies Mercuriī	dies Jovis	dies Veneris	dies Saturnī
Włoski	domenica[Nd 5]	lunedì	martedì	mercoledì	giovedì	venerdì	sabato[So 1]
Hiszpański	domingo[Nd 5]	lunes	martes	miércoles	jueves	viernes	sábado[So 1]
Rumuński	duminică[Nd 5]	luni	marţi	miercuri	joi	vineri	sâmbătă[So 1]
Francuski	dimanche[Nd 5]	lundi	mardi	mercredi	jeudi	vendredi	samedi[So 1]
Galicyjski	domingo[Nd 5]	luns	martes	mércores	xoves	venres	sábado[So 1]
Kataloński	diumenge[Nd 5]	dilluns	dimarts	dimecres	dijous	divendres	dissabte[So 1]
Asturyjski	domingu[Nd 5]	llunes	martes	miércoles	xueves	vienres	sábadu[So 1]
Friulski	domenie[Nd 5]	lunis	martars	miercus	joibe	vinars	sabide[So 1]
Sardyński	dominiga[Nd 5]	lunis	martis	mercuris	giobia	chenabura	sappadu[So 1]
Interlingua	Dominica[Nd 5]	Lunedi	Martedi	Mercuridi	Jovedi	Venerdi	Sabbato[So 1]
Ido	Sundio	Lundio	Mardio	Merkurdio	Jovdio	Venerdio	Saturdio[11]
Esperanto	dimanĉo[Nd 5]	lundo	mardo	merkredo	ĵaŭdo	vendredo	sabato[So 1]
Irlandzki	An Domhnach[Nd 5] Dé Domhnaigh	An Luan Dé Luain	An Mháirt Dé Máirt	An Chéadaoin[Śr 2] Dé Céadaoin	An Déardaoin[Cz 2] Déardaoin	An Aoine[Pt 2] Dé hAoine	An Satharn Dé Sathairn
Gaelicki szkocki	Di-Dòmhnaich[Nd 5]	Di-Luain	Di-Màirt	Di-Ciadain[Śr 2]	Di-Ardaoin[Cz 2]	Di-Haoine[Pt 2]	Di-Sàthairne
Walijski	dydd Sul	dydd Llun	dydd Mawrth	dydd Mercher	dydd Iau	dydd Gwener	dydd Sadwrn
Kornijski	Dy' Sul	Dy' Lun	Dy' Meurth	Dy' Mergher	Dy' Yow	Dy' Gwener	Dy' Sadorn
Bretoński	Disul	Dilun	Dimeurzh	Dimerc’her	Diriaou	Digwener	Disadorn
Manx	Jedoonee[Nd 5]	Jelune	Jemayrt	Jecrean	Jerdrein	Jeheiney	Jesarn
Albański	E diel	E hënë	E martë	E mërkurë	E enjte	E premte	E shtunë

Astrologia indyjska

System grecko-rzymski został zaadaptowany w astrologii indyjskiej w II wieku n.e. Nazewnictwo dni w sanskrycie pochodzi z tłumaczeń greckich, które nastąpiło najprawdopodobniej w III wieku n.e. w okresie hellenizacji północno-zachodnich Indii^[12].

Dzień	Niedziela Surja (Słońce)	Poniedziałek Soma (Księżyc)	Wtorek Mangala (Mars)	Środa Budha (Merkury)	Czwartek Guru (Jowisz)	Piątek Śukra (Wenus)	Sobota Śani (Saturn)
Sanskryt	भानुवासरम् Bhaanu Vāsaram	इन्दुवासरम् Indu Vāsaram	भौमवासरम् Bhauma Vāsaram	सौम्यवासरम् Saumya Vāsaram	गुरूवासरम Bruhaspathi/Guru Vāsaram	भृगुवासरम् Bhrgu Vāsaram	स्थिरवासरम् Sthira Vāsaram
Hindi	रविवार Ravivār	सोमवार Somavār	मंगलवार Mangalavār	बुधवार Budhavār	गुरूवार Guruvār	शुक्रवार Shukravār	शनिवार Shanivār
Syngaleski	ඉරිදා Iridaa	සදුදා Sandudaa	අඟහරැවදා Anngaharuwadaa	බදාදා Badaadaa	බූරහස්පතින්දා Brahaspathindaa	සිකුරාදා Sikuradaa	සෙනසුරාදා Senasuraadaa
Marathi	रविवार Ravivār	सोमवार Somavār	मंगळवार MangaLavār	बुधवार Budhavār	गुरूवार Guruvār	शुक्रवार Shukravār	शनिवार Shanivār
Bengalski	রবিবার Robibar	সোমবার Shombar	মঙ্গলবার Monggolbar	বুধবার Budhbar	বৃহস্পতিবার Brihôshpotibar	শুক্রবার Shukrobar	শনিবার Shonibar
Urdu	Itwaar اتوار	Peer پیر[Pn 4] lub Somwar سوموار	Mangal منگل	Budh بدھ	Jumaa-raat جمعراتRaat = wigilia	Jumaah جمعہ[Pt 3]	Saneechar سنیچرlub ہفتہ Haftah[So 5]
Birmański	တနင်္ဂနွေ [tənɪ́ɴ ɡənwè] (Tananganve)	တနင်္လာ [tənɪ́ɴ là] (Tanangla)	အင်္ဂါ [ɪ̀ɴ ɡà] (Angga)	[ဗုဒ္ဓဟူး] [boʊʔ dəhú] (Buddhahu) (po północy = nowy dzień) ရာဟု Rahu	ကြာသာပတေး [tɕà ðà bədé] (Krasapate)	သောကြာ [θaʊʔ tɕà] (Saukra)	စနေ [sənè] (Cane)
Mon	တ္ၚဲ အဒိုတ် [ŋoa ətɜ̀t] z Sans. āditya	တ္ၚဲ စန် [ŋoa cɔn] z Sans. candra	တ္ၚဲ အၚါ [ŋoa əŋɛ̀a] z Sans. aṅgāra	တ္ၚဲ ဗုဒ္ဓဝါ [oa pùt-həwɛ̀a] z Sans. budhavāra	တ္ၚဲ ဗြဴဗ္တိ [ŋoa pɹɛ̀apətɔeʔ] z Sans. bṛhaspati	တ္ၚဲ သိုက်. [ŋoa sak] z Sans. śukra	တ္ၚဲ သ္ၚိ သဝ် [ŋoa hɔeʔ sɔ] z Sans. śani
Khmerski	ថ្ងៃអាទិត្យ [tŋaj ʔaatɨt]	ថ្ងៃចន្ទ [tŋaj can]	ថ្ងៃអង្គារ [tŋaj ʔɑŋkie]	ថ្ងៃពុធ [tŋaj put]	ថ្ងៃព្រហស្បត្ណិ [tŋaj prɔhoah]	ថ្ងៃសុក្រ [tŋaj sok]	ថ្ងៃសៅរ៍ [tŋaj sav]
Gudźarati	રવિવાર Ravivār	સોમવાર Somvār	મંગળવાર Mangaḷvār	બુધવાર Budhvār	ગુરૂવાર Guruvār	શુક્રવાર Shukravār	શનિવાર Shanivār
Malediwski	އާދީއްތަ Aadheettha	ހޯމަ Homa	އަންގާރަ Angaara	ބުދަ Budha	ބުރާސްފަތި Buraasfathi	ހުކުރު Hukuru	ހޮނިހިރު Honihiru
Tamilski	ஞாயிற்று கிழமை Nyāyitru kizhamai	திங்கட் கிழமை Thingat kizhamai	செவ்வாய்க் கிழமை Sevvāi kizhamai	புதன்க் கிழமை Budhan kizhamai	வியாழக் கிழமை Vyāzha kizhamai	வெள்ளிக் கிழமை Velli kizhamai	சனிக் கிழமை Shani kizhamai
Telugu	ఆదివారం Aadi Vāram	సోమవారం Soma Vāram	మంగళవారం Mangala Vāram	బుధవారం Budha Vāram	గురువారం Bestha/Guru/Lakshmi Vāram	శుక్రవారం Shukra Vāram	శనివారం Shani Vāram
Malajalam	ഞായര്‍ Njyāyar	തിങ്കള്‍ Thingal	ചൊവ്വ Chouvva	ബുധന്‍ Budhan	വ്യാഴം Vzyāzham	വെള്ളി Velli	ശനി Sheni
Kannada	ಭಾನುವಾರ Bhanu Vaara	ಸೋಮವಾರ Soma Vaara	ಮಂಗಳವಾರ Mangala Vaara	ಬುಧವಾರ Budha Vaara	ಗುರುವಾರ Guru Vaara	ಶುಕ್ರವಾರ Shukra Vaara	ಶನಿವಾರ Shani Vaara
Laotański	ວັນອາທິດ [wán ʔàːtʰīt]	ວັນຈັນ [wán càn]	ວັນອັງຄານ [wán ʔàŋkʰáːn]	ວັນພຸດ [wán pʰūt]	ວັນພະຫັດ [wán pʰāhát]	ວັນສຸກ [wán súk]	ວັນເສົາ [wán sǎu]
Szan	ဝၼ်းဢႃတိတ်ႉ [wan˦ ʔaː˩ tit˥]	ဝၼ်းၸၼ် [wan˦ tsan˩]	ဝၼ်းဢင်းၵၼ်း [wan˦ ʔaŋ˦ kan˦]	ဝၼ်းၽုတ်ႉ [wan˦ pʰut˥]	ဝၼ်းၽတ်း [wan˦ pʰat˦]	ဝၼ်းသုၵ်း [wan˦ sʰuk˦]	ဝၼ်းသဝ် [wan˦ sʰaw˩]
Tajski	วันอาทิตย์ Wan Āthit	วันจันทร์ Wan Chan	วันอังคาร Wan Angkhān	วันพุธ Wan Phut	วันพฤหัสบดี Wan Phruehatsabodi	วันศุกร์ Wan Suk	วันเสาร์ Wan Sao
Mongolski	адъяа adya	сумъяа sumya	ангараг angarag	буд bud	бархабадь barkhabadi	сугар sugar	санчир sanchir
Jawajski	Raditya	Soma	Anggara	Buda	Respati	Sukra	Tumpek
Balijski	Redite	Coma	Anggara	Buda	Wraspati	Sukra	Saniscara
Pendżabski	ਐਤਵਾਰ etvār	ਸੋਮਵਾਰ sōmvār	ਮੰਗਲਵਾਰ mangalvār	ਬੁੱਧਵਾਰ búdvār	ਵੀਰਵਾਰ vīrvār	ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ shukkarvār	ਸ਼ਨਿੱਚਰਵਾਰ shaniccharvār

Azja Wschodnia

W Azji Wschodniej sposób nazywania dni bardzo przypomina system łaciński i opiera się na siedmiu ciałach niebieskich: Słońcu, Księżycu i pięciu planetach widocznych gołym okiem. Nazwy pięciu planet odwołują się do pięciu elementów tradycyjnej wschodnioazjatyckiej filozofii: ognia (Mars), wody (Merkury), drewna (Jowisz), metalu (Wenus) i ziemi (Saturn). Najstarsze znane zapiski z Azji Wschodniej na temat siedmiodniowego tygodnia w obecnym nazewnictwie i kolejności jest przypisywane chińskiemu astrologowi Fan Ningowi, który żył pod koniec IV wieku (dynastia Jin). O późniejszym rozpowszechnieniu się tego systemu dzięki manicheizmowi wspominają zapiski buddyjskich mnichów: chińskiego Yi Jinga oraz cejlońskiego Bu Konga z VIII wieku podczas dynastii Tang. Wkrótce potem japoński mnich Kōbō Daishi przeniósł ten system do Japonii. Zachowane pamiętniki japońskiego arystokraty Michinagi Fujiwary wskazują, że system siedmiodniowy był stosowany w Japonii już w 1007 roku. Początkowo siedmiodniowy tydzień był stosowany dla celów astrologicznych. Jego zastosowanie w kalendarzu nastąpiło w okresie Meiji. W Chinach, od czasu proklamacji republiki w 1911 roku, dni od poniedziałku do soboty są numerowane od 1 do 6, natomiast w niedzielę pozostawiono odwołanie do Słońca (星期日).

	Niedziela	Poniedziałek	Wtorek	Środa	Czwartek	Piątek	Sobota
Ciało niebieskie	Słońce (日)	Księżyc (月)	Mars (火)	Merkury (水)	Jowisz (木)	Wenus (金)	Saturn (土)
Chiński (obecnie przestarzałe)	日曜日 Rìyàorì	月曜日 Yuèyàorì	火曜日 Huǒyàorì	水曜日 Shuǐyàorì	木曜日 Mùyàorì	金曜日 Jīnyàorì	土曜日 Tǔyàorì
Japoński	日曜日 Nichiyōbi	月曜日 Getsuyōbi	火曜日 Kayōbi	水曜日 Suiyōbi	木曜日 Mokuyōbi	金曜日 Kin'yōbi	土曜日 Doyōbi
Koreański (Hangul)	일요일 Iryoil	월요일 Woryoil	화요일 Hwayoil	수요일 Suyoil	목요일 Mogyoil	금요일 Geumyoil	토요일 Toyoil
Tybetański	གཟའ་ཉི་མ། gza' nyi ma	གཟའ་ཟླ་བ། gza' zla ba	གཟའ་མིག་དམར། gza' mig dmar	གཟའ་ལྷག་པ། gza' lhag pa	གཟའ་ཕུར་བུ། gza' phur bu	གཟའ་པ་སངས། gza' pa sangs	གཟའ་སྤེན་པ། gza' spen pa

Wymowa dla tradycyjnych nazw chińskich jest podana w standardowym języku mandaryńskim.

Języki germańskie

Germanie zaadaptowali system rzymski, lecz w nazewnictwie zastosowali rodzime bóstwa^[13][14] (z wyjątkiem soboty) w procesie znanym jako interpretatio germanica. Czasy, w których system wprowadzono nie są jednoznacznie ustalone. Musiało to nastąpić po roku 200 n.e., lecz przed chrystianizacją w VI i VII wieku, np. w ostatnich latach lub tuż po rozpadzie Cesarstwa zachodniorzymskiego^[15]. Okres ten jest nazywany etapem wspólnoty pragermańskiej, z ciągle nie wyróżnioną grupą zachodniogermańską. Nazwy dni tygodnia w językach skandynawskich nie wywodzą się bezpośrednio z łaciny, lecz z nazw zachodniogermańskich. W mitologii germańskiej słońce jest uosobieniem bogini.

• Niedziela: staroangielski Sunnandæg (wymowa [sun.nan.dæg] lub [sun.nan.dæj]) oznaczał dzień słońca. Jest to tłumaczenie łacińskiego zwrotu dies Solis. W języku angielskim, podobnie jak w większości języków germańskich, jest zachowana pogańska relacja dnia ze Słońcem. Większość pozostałych języków europejskich, w tym wszystkie języki romańskie, zmieniły tę nazwę na odpowiednik "dzień Pański" (na podstawie łaciny kościelnej dies Dominica).

• Poniedziałek: staroangielski Mōnandæg (wymowa [mon.nan.dæg] lub [mon.nan.dæj']) oznaczał dzień księżyca. Jest to tłumaczenie łacińskiego zwrotu dies lunae. W północnogermańskiej mitologii księżyc jest uosobieniem boga Máni.

• Wtorek: staroangielski Tīwesdæg (wymowa [ti.wes.dæg] lub [ti.wes.dæj]) oznaczał dzień Tiwa. Tiw/Tyr był jednorękim bogiem wojny w mitologii nordyckiej. Nazwa dnia jest odpowiednikiem wersji łacińskiej dies Martis, tj. dzień Marsa (rzymskiego boga wojny).

• Środa: staroangielski Wōdnesdæg (wymowa [woːd.nes.dæg] lub [woːd.nes.dæj]) oznaczał dzień germańskiego boga Wodana (znanego później wśród ludów północnogermańskich jako Odyn), będącego też jednym z ważniejszych bóstw Anglosasów (innych ludów germańskich) w Anglii aż do VII wieku. Nazwa jest odpowiednikiem wersji łacińskiej dies Mercurii, tj. dzień Merkurego. Wersję islandzką Miðviku, niemiecką Mittwoch i fińską keskiviikko można także odczytać jako środek-tydzień.

• Czwartek: staroangielski Þūnresdæg (wymowa [θuːn.res.dæg] lub [θuːn.res.dæj]) oznaczał dzień Þunora. Þunor jest obecnie powszechnie znany jako Thor. Germański bóg burzy i piorunów w języku staro-wysoko-germańskim znany jako Donar dał nazwę Donnerstag (obecnie słowem Donner określa się grzmot). Nazwa dnia jest odpowiednikiem łacińskiej wersji dies Iovis, tj. dzień Jowisza.

• Piątek: staroangielski Frīgedæg (wymowa [fri.je.dæg] lub [fri.je.dæj]) oznaczał dzień anglosaskiej bogini Frigg lub Frei. Nordycką nazwą dla planety Wenus była Friggjarstjarna, gwiazda Frigg. Nazwa dnia jest odpowiednikiem łacińskiej wersji dies Veneris, tj. dzień Wenus.

• Sobota: jest to jedyny dzień, który nie ma swojego odpowiednika utworzonego na podstawie germańskiej mitologii lub pogańskich wierzeń. Jego pochodzenie wywodzi się bezpośrednio z łacińskiego terminu dies Saturni. Widać też wyraźne odstępstwo w językach skandynawskich, gdzie Lørdag/Lördag nie odwołuje się do żadnego z bóstw, lecz wywodzi się z nordyckiego laugardagr, które można odczytać jako mycie-dzień.

Dzień: (zobacz nieregularnosci)	Niedziela Sunna/Sól	Poniedziałek Mona/Máni	Wtorek Tiw/Tyr	Środa Wodan/Odyn	Czwartek Thunor/Thor	Piątek Frigg/Freja	Sobota Saturn
Staroangielski	Sunnandæg	Mōnandæg	Tīwesdæg	Wōdnesdæg	Þunresdæg	Frīgedæg	Sæternesdæg
Angielski	Sunday	Monday	Tuesday	Wednesday	Thursday	Friday	Saturday
Staro-wysoko-niemiecki	Sunnûntag	Mânetag	Zîestag	Wôdanstag (Wuotanstag)	Donarestag	Frîjatag	Sunnûnâband lub Sambaztag[So 1][So 6]
Niemiecki	Sonntag	Montag	Dienstag[Wt 2] lub Ziestag (Szwajcaria)	Mittwoch[Śr 1]	Donnerstag	Freitag	Sonnabend[So 7] lub Samstag[So 1][So 6]
Niderlandzki	zondag	maandag	dinsdag[Wt 2]	woensdag	donderdag	vrijdag	zaterdag
Afrikaans	Sondag	Maandag	Dinsdag[Wt 2]	Woensdag	Donderdag	Vrydag	Saterdag
Zachodniofryzyjski	Snein	Moandei	Tiisdei	Woansdei	Tongersdei	Freed	Sneon[So 7] lub Saterdei
Staronordyjski	sunnudagr	mánadagr	tysdagr	óðinsdagr	þórsdagr	frjádagr	laugardagr[So 2] lub sunnunótt
Farerski	sunnudagur	mánadagur	týsdagur	mikudagur	hósdagur lub tórsdagur	fríggjadagur	leygardagur
Islandzki	sunnudagur	mánudagur	þriðjudagur	miðvikudagur	fimmtudagur	föstudagur	laugardagur
Norweski, Bokmål	søndag	mandag	tirsdag	onsdag	torsdag	fredag	lørdag[So 2]
Norweski, Nynorsk	sundag	måndag	tysdag	onsdag	torsdag	fredag	laurdag[So 2]
Duński	søndag	mandag	tirsdag	onsdag	torsdag	fredag	lørdag[So 2]
Szwedzki	söndag	måndag	tisdag	onsdag	torsdag	fredag	lördag[So 2]

System mieszany

W dialekcie języka istrorumuńskiego z Žejane, nazwy dni lur (poniedziałek) i virer (piątek) są utworzone według konwencji łacińskiej, natomiast utorek (wtorek), sredu (środa) i četrtok (czwartek) mają słowiańskie korzenie.

Dzień: (zobacz nieregularności)	Poniedziałek	Wtorek	Środa	Czwartek	Piątek	Sobota	Niedziela
Istrorumuński, dialekt z Žejane	lur	utorek	sredu	četrtok	virer	simbota[So 1]	dumireca[Nd 5]

Uwagi

Poniedziałek

Wtorek

Środa

Czwartek

Piątek

Sobota

Niedziela

Zobacz też

• weekend

Przypisy

Bibliografia

• AleksanderA. Brückner AleksanderA., Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków: Krakowska spółka wydawnicza, 1927, s. 588 [dostęp 2012-10-07] .
• Ignacy RyszardI.R. Danka Ignacy RyszardI.R., Wprowadzenie nazw dni tygodnia na indoeuropejskim i ugrofińskim obszarze językowym, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, Zeszyt LV, Warszawa: Wydawnictwo Energeia, 2000, s. 107-121, ISSN 0032-3802 [dostęp 2012-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-12] .
• JadwigaJ. Waniakowa JadwigaJ., Nazwy dni tygodnia w językach indoeuropejskich, Kraków: Wydawnictwo IJP PAN, 1998, ISBN 83-87795-00-3 [dostęp 2012-09-06] .