Partia Narodowo-Liberalna (Bułgaria)

Zobacz też: Partie Narodowo-Liberalne w innych krajach.

Partia Narodowo-Liberalna (bułg. Народнолиберална партия) – bułgarska partia polityczna założona ok. 1887 przez grupę zwolenników Stefana Stambołowa, wywodzących się z Partii Liberalnej. Reprezentowała głównie interesy drobnej i średniej burżuazji oraz chłopów. Sformowała pięć samodzielnych gabinetów rządowych (1888–1894 i 1903–1908) oraz sześć koalicyjnych (1886–1888, 1899, 1913–1918). W 1920 połączyła się z Partią Młodo-Liberalną oraz Partią Liberalną (radosławiści) tworząc Partię Nacjonalno-Liberalną.

Historia Partii Narodowo-Liberalnej

Wkrótce po zamachu stanu w sierpniu 1886, w rezultacie którego książę Aleksander I Battenberg został pozbawiony urzędu, zaś władzę w Księstwie Bułgarii przejęli prorosyjsko nastawieni oficerowie, Stefan Stambołow z Partii Liberalnej, pełniący podówczas funkcję Przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego, zorganizował udany kontrprzewrót. Aleksander I na krótko powrócił do kraju, jednak niedługo potem definitywnie zrzekł się tronu, powierzając swoje obowiązki Radzie Regentów złożonej ze Stambołowa, Petka Karawełowa i Sawy Mutkurowa. W 1887, dzięki inicjatywie Stambołowa, nowym władcą został wybrany Ferdynand I Koburg, który 1 września powierzył temu pierwszemu obowiązki premiera kraju. W zaistniałym zawirowaniu politycznym Partia Liberalna nie zdołała utrzymać jedności w swych szeregach. Zwolennicy Stambołowa oraz Wasiła Radosławowa wystąpili z niej i założyli własne ugrupowania. Pierwsze z nich w 1890 przyjęło nazwę Partia Narodowo-Liberalna, zaś drugie występowało jako Partia Liberalna (radosławiści).

Przewodniczącym Partii Narodowo-Liberalnej został premier Stambołow, który w 1888 zdołał obsadzić wszystkie stanowiska ministerialne członkami swojej formacji. Tym samym nastąpił sześcioletni okres samodzielnych rządów partii. Gabinet Stambołowa dążył do ograniczenia wpływów Rosji, szukał porozumienia z mocarstwami europejskimi i Imperium Osmańskim, zaś w polityce wewnętrznej postawił na protekcjonizm. Jednocześnie władza represjonowała polityczną opozycję, na skutek czego do rządu Stambołowa przylgnęły określenia reżimu oraz dyktatury. W 1894 książę Ferdynand I zdymisjonował gabinet i Partia Narodowo-Liberalna przeszła do opozycji. Rok później Stambołow został zamordowany przez najemników macedońskich. Funkcję przewodniczącego ugrupowania objął Dimityr Petkow.

W 1896 działacze Partii Narodowo-Liberalnej podjęli próbę zjednoczenia z radosławistami, ale zakończyła się ona niepowodzeniem. W tym samym roku liderem ugrupowania został Dimityr Grekow. Pod jego wodzą w 1899 Partia Narodowo-Liberalna sformowała wraz z Partią Liberalną (radosławiści) koalicyjny gabinet rządowy, który jednak istniał zaledwie nieco ponad dziewięć miesięcy.

W 1901 zmarł Grekow i fotel przewodniczącego partii ponownie zajął Dimityr Petkow. Dwa lata później, w maju 1903, Partia Narodowo-Liberalna po raz drugi w swej historii utworzyła samodzielny rząd Księstwa Bułgarii na czele z Raczem Petrowem, którego zastępowali kolejno Dimityr Petkow (1906), Dimityr Stanczow (1907) i Petyr Gudew (1907). Gabinet kontynuował politykę protekcjonizmu, kładąc nacisk na rozwój handlu i przemysłu oraz umocnienie narodowej polityki celnej. W 1903 otwarto port morski w Burgasie, zaś w 1906 w Warnie.

W 1907 Dimityr Petkow został zamordowany przez swoich przeciwników politycznych. Po jego śmierci w partii rozpoczęły się niesnaski i spory o podział władzy. Funkcję lidera objął Nikoła Genadiew, mimo iż jego oponenci oskarżali go o korupcję. Wkrótce w ugrupowaniu wyłoniły się dwie frakcje: Genadiewa oraz Dobriego Petkowa i Petyra Gudewa, jakkolwiek do formalnego rozłamu nie doszło. Po 1908 partia na kilka lat utraciła znaczenie na scenie politycznej kraju.

W 1913 działacze Partii Narodowo-Liberalnej weszli w skład koalicyjnego rządu Wasiła Radosławowa. Niedługo potem Księstwo Bułgarii przystąpiło do I wojny światowej po stronie państw centralnych. Po klęsce kraju w 1918 na polityków partii spadła fala krytyki, która kosztowała ich utratę popularności w społeczeństwie. W międzyczasie, w 1915 lider ugrupowania trafił na ok. trzy lata do więzienia z powodu oskarżenia o korupcję. Wkrótce potem wewnątrzpartyjny spór rozgorzał na nowo. W 1919 zwolennicy Dobriego Petkowa zwołali nadzwyczajny kongres i zdecydowali o wykluczeniu Genadiewa z szeregów ugrupowania. Tym samym w partii doszło do rozłamu, który zakończył się w 1920 zjednoczeniem obu frakcji Partii Narodowo-Liberalnej (Genadiewa i Petkowa) z jej koalicyjnymi partnerkami w rządzie Radosławowa: Partią Młodo-Liberalną i Partią Liberalną (radosławiści). Powstało w ten sposób nowe ugrupowanie, nazwane Partią Nacjonalno-Liberalną, które jednak odgrywało drugorzędną rolę na bułgarskiej scenie politycznej.

Przewodniczący Partii Narodowo-Liberalnej

• Stefan Stambołow (1887–1895)
• Dimityr Petkow (1895–1896)
• Dimityr Grekow (1896–1901)
• Dimityr Petkow (1901–1907)
• Nikoła Genadiew^[1] (1907 – ok. 1919)
• Dobri Petkow^[1] (ok. 1919–1920)

Wybitni działacze Partii Narodowo-Liberalnej

• Iwan Andonow – działacz niepodległościowy, poseł
• Christo Bełczew – minister
• Nikoła Genadiew – minister
• Dimityr Grekow – premier i minister, przewodniczący Sądu Najwyższego
• Petyr Gudew – premier i minister
• Grigor Naczowicz – minister, burmistrz Sofii
• Łazar Pajakow – minister
• Dimityr Petkow – premier i minister, Przewodniczący Zgromadzenia Narodowego, burmistrz Sofii
• Simeon Radew – pisarz, dyplomata
• Iwan Sałabaszew – minister
• Stefan Stambołow – powstaniec, premier i minister, Przewodniczący Zgromadzenia Narodowego
• Georgi Stranski – powstaniec, minister
• Iwan Sziszmanow – pisarz, minister
• Georgi Żiwkow – minister, Przewodniczący Zgromadzenia Narodowego

Organy prasowe Partii Narodowo-Liberalnej

• Свобода (w tłum. Wolność)
• Нов век (w tłum. Nowy wiek)

Bibliografia

• Taszo Taszew: Министрите на България 1879-1999 (w tłum. Ministrowie Bułgarii 1879-1999). Sofia: Wydawnictwo Akademickie „Marin Drinow”, 1999. ISBN 978-954-430-603-8 / ISBN 978-954-509-191-9.brak strony w książce
• Rozdział 4. W: Borisław Gyrdew: Д-р Петър Гудев – политик и държавник (w tłum. Dr Petyr Gudew - polityk i mąż stanu). Wyd. pierwsze. Warna: Wydawnictwo elektroniczne LiterNet, 2002. ISBN 954-304-015-X.brak strony w książce
• Borisław Gyrdew: НЛП и нейните начала (w tłum. PN-L i jej początki). Artykuł w portalu internetowym Partii Radykalno-Demokratycznej.
• Dimityr Popow: Партийната структура в България от 1879 до 1901 година (w tłum. Struktura partyjna w Bułgarii od 1879 do 1901 roku). Artykuł w portalu internetowym Partii Radykalno-Demokratycznej.

Przypisy