Pasternak (roślina)
Morfologia (pasternak zwyczajny) | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | astropodobne | ||
Rząd | selerowce | ||
Rodzina | selerowate | ||
Rodzaj | pasternak | ||
Nazwa systematyczna | |||
Pastinaca L. Sp. Pl. 262. 1753 | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
Pastinaca sativa L.[3] | |||
| |||
|
Pasternak (Pastinaca L.) – rodzaj roślin należący do rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.). Obejmuje 14[4][5]–15[6] gatunków (w ujęciu wyodrębniającym 10 gatunków w rodzaj malabaila Malabaila)[7]. Występują one w strefie klimatu umiarkowanego w Europie (4 gatunki) i w Azji[5][7]. W Polsce rośnie pasternak zwyczajny P. sativa L. s.str. i podawany jest w randze gatunku pasternak ćmy P. opaca Bernh.[8], alternatywnie ujmowany jako podgatunek Pastinaca sativa subsp. urens (Req. ex Godr.) Čelak.[9][10] Rośliny z tego rodzaju rosną zawleczone także na obu kontynentach amerykańskich, w Australii i Nowej Zelandii[5].
Rośliną użytkową i uprawianą jako warzywo jest pasternak zwyczajny P. sativa w podgatunku subsp. sativus. Roślina ta jest podobna do typu dzikiego, ale rozwija spichrzowy korzeń pod koniec pierwszego roku życia[5]. Korzeń jest wartościowym źródłem witaminy C i E, a najlepszy smak ma mieć po upieczeniu[7]. Przypisywane są mu także właściwości zdrowotne w przypadku artretyzmu[7].
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny zielne (dwuletnie i byliny) osiągające do 2 m wysokości[5].
- Liście
- Zwykle pojedynczo pierzasto podzielone[11], czasem niepodzielone[5]. Często owłosione[5].
- Kwiaty
- Zebrane w baldachy złożone. Pokryw i pokrywek zwykle brak[5][11]. Kielich ze słabo widocznymi ząbkami działek[11] lub brak ich zupełnie[5]. Płatki korony w liczbie 5, żółtawe lub pomarańczowe, jajowato zaokrąglone, o zagiętych końcach[11]. Pręciki w liczbie 5. Zalążnia dolna, dwukomorowa, w każdej z komór z pojedynczym zalążkiem. Słupki dwa[5].
- Owoce
- Rozłupnia rozpadająca się na dwie rozłupki, eliptyczne, spłaszczone soczewkowato, z oskrzydlonymi żebrami[5][11].
Systematyka
- Synonimy taksonomiczne
Elaphoboscum Ruprecht[3], Dumaniana Yild. & B. Selvi, Leiotulus Ehrenb.[4]
- Pozycja systematyczna
W obrębie rodziny selerowatych (baldaszkowatych) Apiaceae rodzaj klasyfikowany jest do podrodziny Apioideae, plemienia Tordylieae i podplemienia Tordyliinae[4].
- Wykaz gatunków[6]
- Pastinaca argyrophylla Delip.
- Pastinaca armena Fisch. & C.A.Mey.
- Pastinaca aurantiaca (Albov) Kolak.
- Pastinaca clausii (Ledeb.) Calest.
- Pastinaca erzincanensis Menemen & Kandemir
- Pastinaca gelendostensis (Yıld. & B.Selvi) Hand
- Pastinaca glandulosa Boiss. & Hausskn.
- Pastinaca hirsuta Pančić
- Pastinaca kochii Duby
- Pastinaca lucida L.
- Pastinaca pimpinellifolia M.Bieb.
- Pastinaca sativa L. – pasternak zwyczajny
- Pastinaca trysia Stapf & Wettst.
- Pastinaca yildizii Dirmenci
- Pastinaca zozimoides Fenzl
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-20].
- ↑ a b c Genus: Pastinaca L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-05-21].
- ↑ a b c d e f g h i j k Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 309. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b Pastinaca L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-11].
- ↑ a b c d David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 686, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 127, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ Pastinaca sativa subsp. urens (Req. ex Godr.) Čelak.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-11].
- ↑ Pastinaca. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-05-21].
- ↑ a b c d e Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Kraków: PAN, PWN, 1960, s. 118.