Phú Quốc

Ten artykuł dotyczy wyspy. Zobacz też: amerykańskie więzienie Phú Quốc z okresu wojny w Wietnamie.

Phú Quốc

Plaża na wyspie Phú Quốc
Kontynent	Azja
Państwo	Wietnam
Akwen	Morze Południowochińskie Zatoka Tajlandzka
Powierzchnia	574 km²
Długość linii brzegowej	150 km
Najwyższy punkt	603 m n.p.m.
Populacja (2019) • liczba ludności	179 000
Położenie na mapie Wietnamu Phú Quốc
10°13′44″N 103°57′26″E/10,228889 103,957222
Mapa wyspy
Multimedia w Wikimedia Commons

Phú Quốc [fǔ wək], dosł. żyzny kraj^[1] – wietnamska wyspa w Zatoce Tajlandzkiej, przy granicy z Kambodżą, wchodząca w skład prowincji Kiên Giang. Zajmuje obszar 574 km², co czyni ją największą pod względem powierzchni wyspą Wietnamu^[2]. Główną miejscowością wyspy jest Dương Đông^[3].

Wyspa nazywana jest Perłowym Rajem (đảo ngọc)^[2] ze względu na liczne małże zawierające perły^[4].

Phú Quốc to największa i najludniejsza wyspa w granicach Wietnamu, położona w Zatoce Tajlandzkiej, 4 km od wybrzeża Kambodży i 45 km od wybrzeża Wietnamu. Jej całkowita powierzchnia wynosi 574 km², a długość wybrzeża wynosi 150 km^[2]. Wyspa w znacznej części (70%) zalesiona^[5], charakteryzuje ją klimat tropikalny, monsunowy, z krótką, dwu-trzymiesięczną porą suchą w trakcie zimy. Wyspa wznosi się na 600 m n.p.m. w północnej części, a w południowej na 360 m n.p.m.^[3] – najwyższy szczyt to góra Chúa (603 m n.p.m.)^[4]. Łącznie archipelag obejmuje Phú Quốc obejmuje 28 wysp i wysepek o powierzchni 593,4 km²^[4].

W 2006 r. UNESCO uznało położony na wyspie Kien Giang Biosphere Conservation Area jako światowy rezerwat biosfery^[4], które obejmuje północną część wyspy^[1].

• 
  Lotnisko na Phú Quốc
• 
  Wodospad Suối Tranh

W czasie gdy Francuzi założyli kolonię Kochinchina, wyspa liczyła około 1000 mieszkańców, a na początku XX w. populacja wyspy wynosiła ok. 5000 mieszkańców^[6]. W XXI w. populacja wyspy szybko rosła, co uczyniło z Phú Quốc jeden z najsilniej rozwijających się ludnościowo obszarów w Wietnamie^[2]. W 2014 r. na wyspie żyło 96 940 ludzi^[7]. W 2019 r. zamieszkiwało ją 146 028 osób^[5], a w 2019 r. – 179 480 osób^[2]. Przewiduje się, że do 2030 r. populacja wyspy osiągnie 550 tys. ludzi^[8]. Największym miastem wyspy jest Dương Đông na zachodnim wybrzeżu^[3].

W An Thới^[3] znajduje się port lotniczy Phú Quốc, którego terminal międzynarodowy ukończono w 2012 roku^[4]. Dobre połączenia z kontynentalnym Wietnamem zapewniają m.in. port lotniczy Phú Quốc oraz międzynarodowy port morski An Thới, o przepustowościach odpowiednio 4 mln i 360 tys. pasażerów^[2].

Tradycyjna gospodarka obejmowała rybołówstwo oraz uprawę zielonego pieprzu^[2]. Na wyspie uprawia się pieprz, kokosy, kawę i betel, a ponadto wydobywany jest tu gagat i antracyt. Do tradycyjnych produktów spożywczych kierowanych na eksport należą ryby, sos rybny, kopra i muszle żółwi^[3]. Francuzi sprowadzili na wyspę nowe odmiany drzew^[6]. Po I wojnie światowej francuska administracja sprowadziła na wyspę 3000 kolonistów z północnego Wietnamu w ramach nieudanej próby założenia plantacji. Przy południowym krańcu Phú Quốc znajduje się grupa wysp An Thới, na których stwierdzono występowanie rudy żelaza^[3].

• 
  Łodzie rybackie na Phú Quốc
• 
  Fabryka sosu rybnego
• 
  Handlarka sprzedająca małże

Ze względu na piaszczyste plaże na wyspie w XXI w. silnie rozwijał się sektor turystyczny. W latach 2010–2019 PKB wyspy wzrósł o 38%, tj. 6 razy silniej niż PKB całego Wietnamu. W 2020 r. PKB na mieszkańca na wyspie wynosił 4 907 dol. amerykańskich, tj. dwukrotnie więcej niż w całym Wietnamie. Turystyka odpowiada za ok. 70% PKB wyspy i wykazywała w latach 2010–2019 rocznie tendencję do wzrostu o 25%^[2]. W 2015 r. wyspę odwiedziło 850 tys. turystów, dwa lata później 1,959 mln, a w 2019 r. już 2,85 mln^[5] – większość odwiedzających to obywatele Wietnamu^[1]. Na wyspie wyznaczono 20 plaż^[4]. Na wyspie znajduje się najdłuższa na świecie trzylinowa kolejka linowa działająca non-stop^[1].

• 
  Plaża Bãi Sao
• 
  Hotel na wyspie

Obecność ludzi na wyspie datuje się na 500 r. p.n.e. Ponadto odnaleziono ceramikę z okresu Óc Eo (I-VII w.). Najwcześniejsze wzmianki o Phú Quốc w Kambodży (pod nazwą Koh Tral) znajdują się w dokumentach królewskich z 1615 r. i dotyczą podziału władzy pomiędzy gubernatorami różnych terytoriów królestwa Khmerów. Populacja wyspy z tego okresu nie jest znana, podobnie jak ilość ludności należącej do narodu Khmerów. Nie jest także jasne, czy władza królów Khmerów nad wyspą była realna czy symboliczna, gdyż w Kambodży w XVII w. na tronie zasiadało na zmianę co najmniej 15 królów^[6].

Około 1680 roku jeden z khmerskich królów nadał chińskiemu kupcowi Mạc Cửu prawo do założenia i zagospodarowania dużego obszaru wzdłuż leżącego odłogiem wybrzeża Kambodży. W wyniku tego nadania Mạc Cửu założył Hà Tiên i sześć innych wiosek, które służyły jako centra handlowe dla chińskich i portugalskich kupców, w tym jedną wioska na wyspie Phú Quốc. W 1714 r, gdy Wietnam i Kambodża były najeżdżane przez wojska tajskie, Mạc Cửu uznał zwierzchność wietnamskich władców Nguyen i w zamian rodzina Mạc Cửu otrzymała swoje ziemie jako lenno^[6].

Pomimo ochrony ze strony władców z rodu Nguyen, w 1717 r. Tajowie całkowicie zniszczyli Hà Tiên i być może Koh Tral (Phú Quốc). W latach 1770. Pierre Pigneu de Béhaine, chcąc rozszerzyć swoją działalność misyjną po zniszczeniu budynku misyjnego w Hà Tiên, założył seminarium dla wietnamskich konwertytów na Phú Quốc, gdzie udzielał także schronienia przyszłemu wietnamskiemu cesarzowi Gia Longowi. Zapisy z tego okresu odnoszą się wyłącznie do wietnamskiej ludności zamieszkującej wyspę, natomiast raport na temat szlaku przybrzeżnego z Wietnamu do Tajlandii z 1810 r., sporządzony dla Gia Longa, opisuje na Phú Quốc obecność wietnamskich wojskowych^[6].

• 
  Świątynia Nguyễn Trung Trực
• 
  Świątynia Tòa Thánh w Dương Đông
• 
  Pałac Thủy Long Thánh Mẫu
• 
  Mapa wyspy z 1897 r.

Jeszcze w 1855 r. król Khmerów Ang Duong w liście do Napoleona III nalegał, aby Francuzi nie akceptowali przekazania wyspy kontrolującym ją Wietnamczykom. W 1939 r., kiedy francuscy urzędnicy uznali za konieczne ustalenie dokładnych linii rozgraniczenia administracyjnego poszczególnych kolonii, kambodżańska rodzina królewska nie podnosiła już kwestii przynależności wyspy w kontaktach z Francją. W 1954 r. król Sihanouk sprzeciwił się porozumieniu genewskiemu, które dało Wietnamowi kontrolę nad całą deltą Mekongu i Koh Tral (Phú Quốc) i zastrzegł sobie prawo do skierowania tej kwestii skargi do Organizacji Narodów Zjednoczonych, do czego jednak nigdy nie doszło^[6].

W 1964 r. Sihanouk zaproponował Wietnamowi Południowemu kompromis graniczny, w ramach którego Kambodża zaakceptowała przebieg granicznej linii z czasów kolonialnych jako granicy morskiej, co oznaczało rezygnację z roszczeń do Phú Quốc. W 1967 r. Wietnam Południowy wydał jednostronne oświadczenie, w którym przyjął propozycję. W 1969 r. Sihanouk odnowił jednak swoje roszczenia do wyspy, natomiast Czerwoni Khmerzy przeprowadzili w 1975 r. nieudaną kampanię, mającą na celu przejęcie wyspy. Rząd Ludowej Republiki Kambodży potwierdził wietnamską suwerenność nad wyspą w porozumieniach granicznych z Wietnamem w 1982 i 1985 r.^[6]