Piwniczna-Zdrój (gmina)

Piwniczna-Zdrój

gmina miejsko-wiejska
Urząd Miasta i Gminy w Piwnicznej-Zdroju
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
TERC	1210133
Siedziba	Piwniczna-Zdrój
Burmistrz	Tomasz Michałowski (od 2024)
Powierzchnia	126,7 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności	10 666[1]
• gęstość	84,3 os./km²
Nr kierunkowy	18
Tablice rejestracyjne	KNS
Adres urzędu: Rynek 20 33-350 Piwniczna-Zdrój
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 7 Liczba miejscowości 8
Położenie na mapie powiatu
49°26′07″N 20°42′41″E/49,435278 20,711389
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Piwniczna-Zdrój (do końca 2001 gmina Piwniczna) – gmina miejsko-wiejska w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego. Siedzibą gminy jest Piwniczna-Zdrój.

Sąsiaduje z gminami Łabowa, Muszyna, Nawojowa, Rytro, Szczawnica oraz ze Słowacją.

Gmina Piwniczna-Zdrój leży w południowej części powiatu, wzdłuż rzeki Poprad.

Gmina posiada obszar 126,7 km², w tym: użytki rolne 30%, użytki leśne 65%. Stanowi to 8,17% powierzchni powiatu.

Głębokie, Kokuszka, Łomnica-Zdrój, Młodów, Wierchomla Mała, Wierchomla Wielka, Zubrzyk oraz miasto Piwniczna-Zdrój.

Miasto Piwniczna zostało lokowane w dniu 1 lipca 1348 roku na prawie magdeburskim przez Kazimierza Wielkiego „na surowym korzeniu” po obu stronach rzeki Poprad w miejscu zwanym „Piwniczną Szyją”. Organizacją nowego miasta zajął się mieszczanin nowosądecki Hanko, który równocześnie był pierwszym dziedzicznym wójtem Piwnicznej. Nadawca praw miejskich nie określił dokładnie obszaru przeznaczonego na lokalizację i nie wymienił ilości łanów, wspomniał tylko, że oddaje do dyspozycji zasadźcy przestrzeń leżącą między wioskami: Młodowem, Głębokiem, Łomnicą i Nartem (nazwa obecnie nie funkcjonująca, przypuszczalnie jest to teren w okolicy Mniszka).

 Zobacz więcej w artykule Piwniczna-Zdrój, w sekcji Historia Piwnicznej-Zdroju.

Gmina zbiorowa Piwniczna została utworzona 1 sierpnia 1934 w powiecie nowosądeckim w woj. krakowskim z dotychczasowych jednostkowych gmin wiejskich: Kokuszka, Łomnica-Zdrój, Młodów, Obłazy Ryterskie, Roztoka Ryterska, Rytro, Sucha Struga, Wierchomla Mała, Wierchomla Wielka i Zubrzyk^[2].

W 1939 roku do gminy wcielono anektowany w 1938 roku fragment czechosłowackiej doliny Popradu, obejmującej skrawek wsi Mniszek nad Popradem^[3].

W czasie II wojny światowej w GG, w dystrykcie krakowskim.

Po wojnie powrócono do stanu sprzed wojny. Według stanu z dnia 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 10 gromad: Kokuszka, Łomnica-Zdrój, Młodów, Obłazy Ryterskie, Roztoka Ryterska, Rytro, Sucha Struga, Wierchomla Mała, Wierchomla Wielka i Zubrzyk^[4]. Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[5], a jej obszar podzielono na gromady^[6]:

• Łomnica Zdrój (Łomnica Zdrój, Wierchomla Mała, Wierchomla Wielka),
• Piwniczna (Kokuszka, Młodów).
• Rytro (Rytro, Obłazy Ryterskie, Roztoka Ryterska, Sucha Struga).
• Żegiestów (Zubrzyk).

Gminę Piwniczna reaktywowano 1 stycznia 1973 roku w powiecie nowosądeckim w woj. krakowskim o identycznym obszarze (11 sołectw = 10 gromad sprzed 1954 + Głębokie, do 1954 w granicach Piwnicznej^[7])^[8][9].

1 czerwca 1975 gmina znalazła się w nowo utworzonym woj. nowosądeckim^[10].

1 stycznia miasto i gminę wiejską Piwniczna połączono w jedną gminę miejsko-wiejską Piwniczna^[11].

30 grudnia 1994 z gminy Piwniczna wyodrębniono nową gminę Rytro (Rytro, Obłazy Ryterskie, Roztoka Ryterska, Sucha Struga) w granicach dawnej gromady Rytro^[12].

1 stycznia 2002 nazwę zarówno gminy jak i miasta zmieniono z Piwniczna na Piwniczna-Zdrój^[13].

• Piramida wieku mieszkańców gminy Piwniczna-Zdrój w 2014 roku^[1].

• Zabytki Piwnicznej-Zdroju.
• Drewniana, greckokatolicka cerkiew w Wierchomli zbudowana w 1821 roku. Obecnie nosi wezwanie Michała Archanioła. Posiada konstrukcję zrębową i jest obita gontem. Dach kryty blachą wieńczą cebulaste wieżyczki. Wewnątrz ikonostas z drugiej połowy XIX wieku.
• Murowana greckokatolicka cerkiew pw. Św. Łukasza w Zubrzyku z 1875 roku. Wyposażenie cerkwi pochodzi z XVIII i XIX wieku. Nad nawą, prezbiterium i wieżą umieszczone są blaszane sygnaturki i hełmy z pozornymi latarniami. Obecnie jest użytkowana jako kościół rzymskokatolicki.

Zespoły artystyczne:

• Zespoły taneczne „Walentynki” i „Biało-Czarne” z Piwnicznej,
• Grupa Śpiewacza Kobiet z Młodowa,
• Kwintet mandolinowy z Piwnicznej,
• Regionalny Zespół „Dolina Popradu”,
• Orkiestra Dęta OSP z Piwnicznej.

Najbardziej rozpowszechnioną dyscypliną sportów zimowych na terenie gminy jest narciarstwo. Działa tutaj wiele wyciągów narciarskich (10 w Wierchomli Małej i 10 w Suchej Dolinie-Kosarzyskach).

W Wierchomli organizowane są cykliczne imprezy sportowe – narciarskie, rowerowe oraz wyścigi psich zaprzęgów. Jest tam też – zbudowana jako pierwsza w Polsce – profesjonalna trasa downhillowa.

Amatorom pieszych wędrówek gmina proponuje się gęstą sieć szlaków turystycznych. Popularna staje się górska turystyka konna i kajakarstwo górskie. Atrakcją turystyczną jest też spływ łodziami Doliną Popradu do Rytra.

Największym bogactwem naturalnym regionu są wody mineralne. W okolicach Piwnicznej-Zdroju występują szczawy wodorowowęglanowo-wapniowo-magnezowo-sodowe, w Wierchomli szczawy wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowo-żelaziste. Źródła wód mineralnych występują także w Młodowie. Wykorzystywane są one w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, nadkwaśnym nieżycie żołądka i stanach zapalnych jelit. Wspomagają też leczenie cukrzycy i stanów zapalnych trzustki.