Pjetër Bogdani

Podobizna Bogdaniego na znaczku pocztowym z 1989

Data i miejsce urodzenia

ok. 1630
Gur i Hasit

Data i miejsce śmierci

6 grudnia 1689
Prisztina

Metropolita archidiecezji szkoderskiej

Okres sprawowania

1656–1677

Metropolita archidiecezji Skopje

Okres sprawowania

1677–1689

Wyznanie

katolicyzm

Inkardynacja

Archidiecezja szkoderska

Prezbiterat

1651

Sakra biskupia

1656

Multimedia w Wikimedia Commons

Pjetër Bogdani, znany też jako Pietro Bogdano^[1] (ur. ok. 1630 w Gur i Hasit w rejonie Prizren, zm. 6 grudnia 1689 roku w Prisztinie) – albański ksiądz katolicki, autor dzieł o tematyce religijnej, autor Cuneus prophetarum – pierwszego oryginalnego dzieła literackiego w języku albańskim, nazywany ojcem prozy albańskiej.

Życiorys

Pjetër Bogdani urodził się ok. 1630 roku w Gur i Hasit koło Prizrenu^[2]. Wychowany został w duchu katolickim^[2]^[1]. Jego wuj Andrea (Ndre) Bogdani (ok. 1600–1668) był arcybiskupem Skopje^[2] i autorem gramatyki łacińsko-albańskiej, która obecnie uznawana jest za zaginioną^[1].

Bogdani miał kształcić się w szkole franciszkańskiej w miejscowości Cziprowci (płn.-zach. Bułgaria), a następnie w Collegium Illyricum koło Ankony^[2], gdzie nauki pobierali wcześniej dwaj inni albańscy pisarze: Pjetër Budi (1566–1622) i Frang Bardhi (1606–1643)^[1].

W latach 1651–1654 był proboszczem w Pulati, w północnej Albanii^[2]. W latach 1654–1656 studiował w Akademii Kongregacji Krzewienia Wiary w Rzymie, uzyskując stopień doktora filozofii i teologii^[2].

W 1656 roku został arcybiskupem, ordynariuszem archidiecezji szkoderskiej, którą kierował do 1677 roku^[2]^[3]. Do 1671 roku sprawował również funkcję administratora diecezji w Barze^[2]. W czasie wojny turecko-austriackiej (1664–1669) ukrywał się we wsiach Barbullush i Rjoll koło Szkodry^[1]. W 1677 roku zastąpił swojego wuja na stanowisku arcybiskupa Skopje^[2]^[3] i administratora królestwa Serbii^[2]. Z uwagi na swoje funkcje, religijność i patriotyzm, pozostawał w konflikcie z Turkami osmańskimi i musiał uciekać – najpierw do Dubrownika, a następnie do Wenecji i do Padwy^[2]. W Padwie został przyjęty przez kardynała Gregorio Barbarigo (1622–1697), któremu służył wcześniej w Rzymie^[1].

Nazywany często ojcem prozy albańskiej^[2], Bogdani jest autorem pierwszego tekstu prozą, napisanego oryginalnie w języku albańskim – Cuneus prophetarum (Trupa lub oddział proroków, alb. Çeta e profetëve), opublikowanego w 1685 roku w Padwie we współpracy z kardynałem Barbarigo^[4]. Dzieło to składające się z treści filozoficznych i teologicznych, zawiera także wątki z zakresu astronomii, geografii, fizyki i historii^[2].

W marcu 1686 roku Bogdani powrócił na Bałkany, gdzie wspierał ruch oporu wobec Turków osmańskich, w szczególności na terenie Kosowa^[1]. W tym celu skierował do walki w szeregach armii austriackiej 6 tys. albańskich żołnierzy, którym sam towarzyszył do Prizrenu, gdzie wojska zdziesiątkowała epidemia dżumy^[1]. Bogdani wrócił do Prisztiny, gdzie zmarł 6 grudnia 1689 roku^[2].

Krytyką dzieł Bogdaniego zajmował się Ibrahim Rugova (1944–2006), czego efektem była praca Vepra e Bogdanit 1675–1685, wydana w 1982 w Prisztinie. Imię Bogdaniego noszą ulice w Tiranie, Szkodrze, Durrësie, Kamzie i w Pogradcu.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Robert Elsie: Historical Dictionary of Albania. Rowman&Littlefield: 2010, s. 54–55. ISBN 978-0-8108-6188-6. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. I.B.Tauris, 2013, s. 44–45. ISBN 978-1-78076-431-3. [dostęp 2017-04-02]. (ang.).
↑ ^a ^b Oliver Jens Schmitt: Religion und Kultur im albanischsprachigen Südosteuropa. Peter Lang, 2010, s. 63. ISBN 978-3-631-60295-9. [dostęp 2017-04-02]. (niem.).
↑ Robert Elsie: Albanian Literature: A Short History. I.B.Tauris, 2005, s. 27–30. ISBN 978-1-84511-031-4. [dostęp 2017-04-02]. (ang.).

Bibliografia

Robert Elsie: Zarys historii literatury albańskiej. Narodziny literatury albańskiej, XV-XVII wiek, z.2. Toruń: 2004. ISBN 978-1-78076-431-3. (pol.).
Shefik Osmani: Pjetër Bogdani. Tirana: 1996. (alb.).
Peter Prifti: Unfinished Portrait of a Country. New York: 2005. ISBN 978-1-78076-431-3. (ang.).