Polski Związek Kulturalno-Oświatowy

Męski chór Gorol z Jabłonkowa podczas Jubileuszowego Festiwalu PZKO w 2007 w Karwinie
Budynek PZKO w Czeskim Cieszynie, wcześniej znajdowała się tu jedyna przetrwała w mieście synagoga

Polski Związek Kulturalno-Oświatowy (cz. Polský kulturně-osvětový svaz, w skrócie PZKO) – organizacja społeczna w Czechach mająca na celu razem z Kongresem Polaków reprezentować mniejszość polską w państwie czeskim. Jest to największa pod względem liczby członków (obecnie 12 300[potrzebny przypis]) polska organizacja w Czechach, choć liczba ta systematycznie się zmniejsza wraz z kurczącą się mniejszością polską.

Historia

Przed II wojną światową na miejscu funkcjonowało wiele polskich organizacji, kiedy jednak w 1947 zakładano PZKO, powstanie innych było niemożliwe[1]. Była to więc w okresie komunizmu jedyna organizacja reprezentująca mniejszość polską, do tego pod silnym wpływem Komunistycznej Partii Czechosłowacji. PZKO zyskało pozycję monopolistyczną i stało się odpowiedzialne za wszelką działalność Polaków, którzy nie mogli zrzeszać się w innych zakazanych organizacjach. W miarę upływu czasu PZKO jeszcze silniej ulegało wpływom Partii[2], będąc przez władze w latach 50. XX wieku wcielonym do Frontu Narodowego Czechów i Słowaków. W latach 60. do głosu dochodzili reformiści, ale po Praskiej Wiośnie w 1968 przeprowadzono czystki i pozwalniano ich ze stanowisk[3]. Ówczesny prezes PZKO, Ernest Sembol również został zwolniony. Zaczęła się tak zwana era normalizacji, a PZKO pogrążyła się w sidłach komunistów. Po aksamitnej rewolucji w 1990, PZKO oczyściła osoby dyskryminowane po 1968, włącznie z najbardziej znaczącymi postaciami jak: Jan Rusnok, Henryk Jasiczek, Wiesław Adam Berger, Tadeusz Siwek i Ernest Sembol[4].

Działalność

 Osobny artykuł: Gorolski Święto.

Celem PZKO jest promocja i patronat możliwie nad wszelką kulturalną i edukacyjną aktywnością polskiej mniejszości. PZKO organizuje i wspiera kluby sportowe (kobiet, seniorów, juniorów), publikacje, koncerty, wycieczki, bale, grupy folklorystyczne i muzyczne, chóry, grupy artystyczne, wystawy, różne imprezy sportowe czy społeczne itd. Największą i najbardziej znaną imprezą pod patronatem PZKO jest coroczne Gorolskie Święto w Jabłonkowie, wśród innych największym wydarzeniem jest Festiwal PZKO. Organizacja ściśle współpracuje z polskimi szkołami na Zaolziu i ze Sceną Polską w Teatrze Cieszyńskim w Czeskim Cieszynie.

Za swoją działalność PZKO zostało uhonorowane kilkoma nagrodami, m.in. Nagrodą im. Wojciecha Korfantego nadaną w 2001 przez Związek Górnośląski za osiągnięcia i zasługi w pielęgnacji polskości na Śląsku[5], natomiast w 2006 – Nagrodą im. ks. Leopolda Jana Szersznika.

PZKO składa się z Miejscowych Kół, które obecne są w prawie wszystkich gminach i wsiach na Zaolziu. Większość tych placówek posiada własne budynki, tzw. Domy PZKO (lub Domy Polskie PZKO[6]), które służą jako miejsce spotkań i różnych wydarzeń, np. kulturalnych.

Obecnym prezesem PZKO jest Helena Legowicz. Zarząd Główny mieści się w Czeskim Cieszynie, na ulicy Strzelniczej 28. W tym samym miejscu ma swoją redakcję oficjalny organ prasowy Związku – miesięcznik „Zwrot”, który jest wydawany od grudnia 1949 roku[7].

Statystyki

Rok Miejscowe koła Członkowie
1947 79 7296
1949 79 11 214
1952 80 13 046
1955 – 16 170
1960 92 17 780
1965 92 19 994
1967 92 20 656
1970 92 20 858
1975 94 23 449
1980 94 24 237
1985 95 23 701
1988 95 23 171
1990 95 23 070
1993 93 20 825
1995 92 20 200
1996 91 19 573
2007 84 12 300

Prezesi

  • Jan Pribula (1950–1951)
  • Józef Kula (1951–1953)
  • Karol Mrózek (1953–1955)
  • Józef Mrózek (1955–1957)
  • Adolf Kubeczka (1957–1959)
  • Bogumił Goj (1959–1962)
  • Eugeniusz Suchanek (1962–1968)
  • Ernest Sembol (1968–1970)
  • Jan Pribula (1970–1971)
  • Eugeniusz Suchanek (1971–1975)
  • Stanisław Kondziołka (1975–1987)
  • Roman Suchanek (1987–1990)
  • Władysław Młynek (1990–1993)
  • Jerzy Czap (1993–1999)
  • Zygmunt Stopa (1999–2009)
  • Jan Ryłko (2009–2017)
  • Helena Legowicz (2017)

Odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ Zahradnik 1992, 128.
  2. ↑ Zahradnik 1992, 145.
  3. ↑ Zahradnik 1992, 154.
  4. ↑ Stopa 2006, 73.
  5. ↑ Zwrot 2009, 26.
  6. ↑ Nowe Inicjatywy 2017: Dom Polski PZKO Sibica, „zwrot.cz”, 12 kwietnia 2018 [dostęp 2018-07-07]  (cz.).
  7. ↑ Historia pisma. [w:] Zwrot [on-line]. [dostęp 2013-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-12)]. (pol.).
  8. ↑ Stowarzyszenie WspólnotaS.W. Polska Stowarzyszenie WspólnotaS.W., STUDIOS. EM STUDIOS., STOWARZYSZENIE WSPÓLNOTA POLSKA POLECA: VI ŚWIATOWY ZJAZD POLONII I POLAKÓW Z ZAGRANICY – spotkanie w Kancelarii Premiera Rady Ministrów [online], wspolnotapolska.org.pl [dostęp 2023-11-07]  (pol.).

Bibliografia

  • PZKO w roku 2007. Aneks do Leksykonu. Franciszek Bałon (edycja). Czeski Cieszyn: ZG PZKO, 2007. ISBN 978-80-254-0121-7.
  • Martyna Radłowska-Obrusnik, Otylia Toboła: Leksykon PZKO. Czeski Cieszyn: Zarząd Główny PZKO, 1997. OCLC 189531468.
  • Kolejny jubileusz PZKO. W: Zygmunt Stopa: Kalendarz Śląski 2007. Daniel Kadłubiec (redakcja). Czeski Cieszyn: ZG PZKO, 2006. ISBN 80-239-8132-3.
  • Stanisław Zahradnik, Marek Ryczkowski: Korzenie Zaolzia. Warszawa – Praga – Trzyniec: PAI-press, 1992. OCLC 177389723.
  • Zwrot. Polski Związek Kulturalno-Oświatowy w RC: Jak powstawał, rozwijał się i przekształcał. „Zwrot”. Listopad 2009, s. 26, styczeń 2007. 

Linki zewnętrzne

Zobacz multimedia związane z tematem: Polski Związek Kulturalno-Oświatowy
  • Strona oficjalna