Równina Stari Grad
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |||
![]() Widok na równinę Stari Grad (2007) | |||
Państwo |
| ||
---|---|---|---|
Typ | kulturowy | ||
Spełniane kryterium | II, III, V | ||
Numer ref. | 1240 | ||
Region[b] | Europa i Ameryka Północna | ||
Historia wpisania na listę | |||
Wpisanie na listę | 2008 | ||
Położenie na mapie żupanii splicko-dalmatyńskiej ![]() | |||
Położenie na mapie Chorwacji ![]() | |||
![]() | |||
| |||
Równina Stari Grad[1] (chorw. Starogradsko polje[2]) – rolniczy krajobraz kulturowy znajdujący się w Chorwacji, koło miasta Stari Grad na wyspie Hvar na Morzu Adriatyckim, zachowany w niemal niezmienionej formie od czasu kolonizacji wyspy przez Greków z Paros w IV wieku p.n.e., wpisany w 2008 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO[3].
Historia
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Stari_Grad_Plain_Path_1.jpg/220px-Stari_Grad_Plain_Path_1.jpg)
Mała społeczność iliryjska zamieszkiwała wyspę Hvar już w epoce żelaza w VI–V wieku p.n.e., a śladami po niej są m.in. pozostałości kamiennych kurhanów[4]. Na początku IV wieku p.n.e. (w 385[4] lub 384[2] roku p.n.e.), część wyspy, w tym równina Stari Grad, została zajęta przez Greków Jońskich z wyspy Paros na Morzu Egejskim, którzy założyli tu swoją kolonię o nazwie Faros (stgr. Φάρος), w miejscu której znajduje się współczesne miasto Stari Grad[4].
Kolonizatorzy dokonali podziału gruntów rolnych na 75 równych prostokątnych parceli o wymiarach 181 m × 905 m i powierzchni nieco ponad 16 ha[2][4]. Dzieliły się one na mniejsze kwadratowe działki o wymiarach 181 m × 181 m każda[4]. Taki system podziału ziemi nosi nazwę chora (stgr. χώρα)[1][4]. Granice pomiędzy poszczególnymi działkami wyznaczają kamienne mury o różnej wysokości, wykonane bez zaprawy murarskiej (tzw. suchy mur(inne języki)[5]), dobrze zachowane do czasów współczesnych, wyraźnie widoczne zwłaszcza z lotu ptaka[4].
Grecy wybudowali na równinie również liczne kamienne chaty(inne języki) nazywane na Hvarze trimi, także wzniesione z suchego kamienia bez użycia materiału wiążącego[6]. Pełniły one rolę schronienia w czasie niepogody dla ludzi, rzadziej dla zwierząt gospodarskich[6], przechowywano w nich również narzędzia[4]. Do nawadniania upraw, głównie winorośli i oliwek, używana była woda deszczowa gromadzona w kamiennych cysternach różnej wielkości, doprowadzana na pola małymi rynsztokami[3][4].
W kolejnych stuleciach miasto Faros i sąsiadująca z nim równina znajdowały się pod władaniem m.in. Rzymian (od II wieku p.n.e.) i Wenecjan (od XIII wieku)[4].
Charakterystyka
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Young_Grape_Vines%2C_Stari_Grad_%285970770474%29.jpg/220px-Young_Grape_Vines%2C_Stari_Grad_%285970770474%29.jpg)
Stari Grad to żyzna równina mierząca ok. 6 km długości i 2 km szerokości położona w północno-zachodniej części wyspy Hvar, pomiędzy miastem Stari Grad na zachodzie a wsiami Jelsa i Vrboska na wschodzie[4]. Jej wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO fragment zajmuje powierzchnię 1 376,53 ha, a otacza go strefa buforowa mierząca 6 403,13 ha[3]. Żyzność równiny Stari Grad wynika z akumulacji lessu nawiewanego na ten obszar przez wiatr bora podczas zlodowacenia Würm(inne języki)[4].
Działalność rolnicza na równinie Stari Grad prowadzona jest nieprzerwanie do dnia dzisiejszego, choć z okresami mniejszej intensywności spowodowanymi np. wojnami czy inwazją filoksery na winnice pod koniec XIX wieku[4][3]. Według stanu z 2008 roku uprawiane było ok. 40% powierzchni równiny[4].
Galeria
- Fundamenty starożytnej greckiej wieży strażniczej (2007)
- Pozostałości rzymskiej willi wiejskiej (łac. villa rustica) Kupinovik, na pierwszym planie kamienna cysterna (2017)
- Kaplica św. Kosmy i Damiana na skraju równiny (2005)
- Reliefy nad wejściem do kaplicy św. Heleny (2021)
- Kamienny trim na równinie Stari Grad (2018)
- Wnętrze trimu (2018)
Przypisy
- ↑ a b Polski Komitet ds. UNESCO, Chorwacja [online], www.unesco.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
- ↑ a b c Kulturni krajolik Starogradsko polje [online], Registar Kulturnih Dobara [dostęp 2024-04-27] (chorw.).
- ↑ a b c d UNESCO World Heritage Centre, Stari Grad Plain [online], whc.unesco.org [dostęp 2024-04-27] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n ICOMOS, Stari Grad Plain – Advisory Body Evaluation [online], UNESCO World Heritage Centre, 11 marca 2008 [dostęp 2024-04-28] (ang.).
- ↑ Polski Komitet ds. UNESCO, Chorwacja [online], www.unesco.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
- ↑ a b Berislav Horvatić, The trims of Hvar [online], web.archive.org, 24 czerwca 2007 [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2007-06-24] .
- p
- d
- e
Kulturowe | |
---|---|
Przyrodnicze |
- ↑ Wspólnie z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią, Ukrainą i Włochami
- VIAF: 316747640
- Britannica: place/Stari-Grad-Plain