Realizm naukowy

Realizm naukowy – pogląd filozoficzny, który głosi, że nieobserwowalne bezpośrednio przedmioty postulowane w ramach teorii naukowych istnieją w sensie dosłownym. Jest to stanowisko opozycyjne wobec instrumentalizmu, według którego elementy teorii naukowych są jedynie użytecznymi i wygodnymi konwencjami wprowadzanymi w celu przewidywania zjawisk na poziomie empirycznym^[1]. W XX w. realizm naukowy broniony był m.in. przez Karla Poppera^[2][3] i stanowił reakcje na empiryzm logiczny w filozofii nauki^[4].

Argumenty za i przeciw

Z jednej strony większość przełomów naukowych wiązało się z przyjęciem stanowiska realistycznego. Na przykład tacy naukowcy jak Newton czy Einstein wiązali bogatą metafizyczną nadbudowę ze swoimi teoriami. Innym często wysuwanym argumentem na rzecz realizmu naukowego jest tzw. „argument z cudu”:

„Z elektrodynamiki kwantowej wynika, że moment magnetyczny elektronu ma wartość: 1,001 159 652 201 ${\displaystyle \pm }$ 0,000 000 000 030, gdzie ${\displaystyle \pm }$ oznacza możliwy błąd teoretyczny obliczeń (wymagający zastosowania paru przybliżeń). Według najnowszych pomiarów, moment magnetyczny wynosi: 1,001 159 652 188 ${\displaystyle \pm }$ 0,000 000 000 004”, gdzie ${\displaystyle \pm }$ oznacza błąd pomiaru. Taka zgodność między teorią i doświadczeniem w połączeniu z tysiącami podobnych, choć mniej spektakularnych przykładów byłaby cudem, gdyby nauka nie dostarczała nam żadnej prawdy – a przynajmniej przybliżonej prawdy o świecie.”^[5]

Z drugiej strony historia nauki zna wiele przykładów teorii, które pomimo poprawnych przewidywań empirycznych okazywały się całkowicie błędne. Laudan wymienia przykłady takich teorii: są to flogistonowa teoria spalania i kaloryczna teoria cieplika ^[6]. Wigner w podobnym kontekście wspomina o teorii wolnego elektronu^[7]. Te przykłady podważają domniemaną korelacje pomiędzy sukcesami empirycznymi teorii a jej prawdziwością w rozumieniu korespondencyjnej teorii prawdy. Ponadto wielu naukowców opowiada się po stronie instrumentalizmu, najpopularniejsza wśród fizyków kopenhaska interpretacja mechaniki kwantowej jest skrajnie pozytywistyczna.

Zobacz też

• Realizm metafizyczny
• Argument z cudu

Przypisy

Bibliografia

• Alan F. Chalmers: Czym jest to co zwiemy nauką?. Wydawnictwo Siedmioróg, 1993. ISBN 83-85193-44-8.
• Marek Sikora: Realizm wobec wyzwań antyrealizmu: multidyscyplinarny przegląd stanowisk. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2011. ISBN 978-83-7493-614-9.
• Alan Sokal, Jean Bricmont: Modne bzdury. O nadużywaniu pojęć z zakresu nauk ścisłych przez postmodernistycznych intelektualistów. Prószyński i S-ka, 2004. ISBN 83-7337-735-2.
• Larry Laudan: Science and Values: The Aims of Science and Their Role in Scientific Debate. University of California Press, 1984. ISBN 978-0-520-05743-2.
• Mateusz Kotowski: Realizm zreformowany: Filozofia Iana Hackinga a spór o status poznawczy wiedzy naukowej. Wrocław: Oficyna Naukowa PFF, 2016.

Linki zewnętrzne

• StathisS. Psillos StathisS., Realism and Theory Change in Science, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 3 maja 2018, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-05-13]  (ang.). (Realizm a zmiana teorii w nauce)