Rozstaw rosyjski
Rozstaw szyn | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Splot – Tor – Tor tramwajowy | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Rozstaw rosyjski – rozstaw szyn, dla których odległość między wewnętrznymi powierzchniami główek szyn wynosi 1520 mm. Najbardziej rozpowszechniony w krajach byłego Związku Radzieckiego, Mongolii oraz w Finlandii (wersja 1524-milimetrowa). Rozstaw ten jest także stosowany na sieciach tramwajowych (głównie w Rosji).
Historia
Początkowo dla tej kategorii rozstawu szyn obowiązywała szerokość 1524 mm. Po raz pierwszy została ona zastosowana na Kolei Nikołajewskiej (Николаевская железная дорога) z Petersburga do Kołpina, otwartej w 1847 roku[1]. Była to pierwsza linia, na której odbywały się regularne przewozy w Cesarstwie Rosyjskim. W późniejszych latach rozstaw został zmodyfikowany i jako normę przyjęto 1520 mm[1].
Kolej szeroka w Królestwie Polskim
Pierwsza linia kolejowa na terytorium Królestwa Polskiego, pomimo przyjętego standardu 1524 mm, została zbudowana w rozstawie normalnym[1]. Była to Kolej Warszawsko-Wiedeńska otwarta w 1848. Koleje 1524-milimetrowe zaczęły dopiero powstawać w następnych latach, m.in. Kolej Warszawsko-Petersburska (1862), Kolej Warszawsko-Terespolska (1867), Kolej Nadwiślańska (1877), Kolej Warszawsko-Kaliska (1902). Mimo to, w międzyczasie uruchamiano odcinki normalnotorowe, jak było w przypadku Kolei Warszawsko-Bydgoskiej (1862). Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości rozpoczęto proces ujednolicania sieci kolejowej, tak że ostatecznie do 1929 wszystkim szerokotorowym liniom kolejowym w kraju zmieniono rozstaw szyn na standardowy (1435 mm)[2].
Tramwaje w Warszawie
Na terytorium Królestwa Polskiego powstały dwie sieci tramwajowe, w Warszawie i w Łodzi (rok otwarcia: 1898). W 1918 po carskiej Rosji Rzeczpospolita odziedziczyła jeszcze sieć w Wilnie (rok otwarcia: 1893), jednak jedynie warszawska miała rozstaw szyn 1524 mm[3]. Pierwszy tramwaj w stolicy ruszył w 1866 na trasie łączącej Dworzec Petersburski z Dworcem Wiedeńskim wraz z odnogami do Dworca Terespolskiego i Placu Grzybowskiego[3]. Dodatkowo prowadzono również przewóz towarów specjalnie przystosowanymi do tego celu wagonami.
Podczas II wojny światowej warszawska sieć tramwajowa, jak i tabor uległy niemal całkowitemu zniszczeniu. Z tego co ocalało, 20 czerwca 1945 uruchomiono pierwszą linię o rozstawie 1524 mm na trasie Kawęczyńska – Wiatraczna. Sprowadzany z Berlina tabor mający wydatnie pomóc w przywróceniu kursowania tramwajów w całej stolicy miał jednak koła o rozstawie normalnym[4]. W związku z tym zdecydowano się zmienić rozstaw szyn, a proces, który rozpoczęto jeszcze w 1945 roku ostatecznie zakończono w 1948 r.[4]
Teraźniejszość
Do dzisiaj ten rozstaw szyn jest używany na całej sieci kolejowej w Rosji, Mongolii oraz Finlandii. Oprócz tego stosują je wszystkie systemy metra w tych krajach oraz większość systemów tramwajowych.
Obecnie koleje o rozstawie szyn 1520 mm w Polsce można znaleźć głównie w pasie przygranicznym z krajami byłego Związku Radzieckiego. Jedynym wyjątkiem jest otwarta w 1979 roku Linia Hutniczo-Szerokotorowa ciągnąca się aż do Sławkowa w województwie śląskim. Ma ona za zadanie obsługiwać import oraz eksport towarów z Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego na wschód.
Wykaz linii szerokotorowych w Polsce
Linia kolejowa | Nazwa linii | Rozstaw |
---|---|---|
Linia kolejowa nr 57 | Kuźnica Białostocka – Gieniusze – Machnacz | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 58 | Granica Państwa (Zubki Białostockie) – Waliły Las | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 59 | Granica Państwa (Svislac) – Chryzanów | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 60 | Kobylany – Terespol | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 63 | Dorohusk – Zawadówka Naftobaza | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 65 | Granica Państwa (Hrubieszów) – Sławków LHS[5] | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 92 | Przemyśl – Medyka | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 116 | Granica Państwa (Werchrata) – Kaplisze | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 123 | Hurko – Krówniki | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 124 | Medyka – Chałupki Medyckie | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 125 | Żurawica – Małkowice | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 205 | Wielewo – Anielin Gradowo | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 217 | Bogaczewo – Wielkie Wieżno – Braniewo | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 446 | Terespol – Granica Państwa (Briest) | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 450 | Kobylany – Wólka | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 455 | Wólka – Kobylany | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 614 | Żurawica ŻRB – Hurko | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 904 | Zaborze – Raniewo | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 905 | Kowalewo – Bogdanów | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 912 | Zabłotczyzna – Oskierki | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 915 | Mikłaszewo – Planta | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 916 | Siemianówka – Wiącków | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 923 | Buchwałowo S – Buchwałowo Wschód | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 926 | Bocznica Straszewo S | 1520 mm |
Linia kolejowa nr 927 | Bocznica Grzybowce S | 1520 mm |
Kursywą zaznaczono linie wykreślone z ewidencji PKP PLK: przekazane w zarząd innym podmiotom, nieistniejące, nieczynne lub nieistniejące stacje będące niegdyś punktami krańcowymi linii. |
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c Witalij A. Rakow: Łokomotiwy otieczestwiennych żeleznych dorog 1845-1955 (ros.). Moskwa: 1995. ISBN 5-277-00821-7.
- ↑ Polska – koleje. Encyklopedia Gutenberga. [dostęp 2015-01-22].
- ↑ a b Paweł Terczyński: Atlas tramwajów. PKMK Poznań, 2004.
- ↑ a b Jan Kubalski. Dwa resorty, których odbudowa dała najlepsze wyniki. Komunikacja. „Stolica”. Nr 2 (11) (19–26 stycznia 1947), s. 4. Naczelna Rada Odbudowy Warszawy.
- ↑ Linia kolejowa pod zarządem PKP LHS.