Skalniak żółtonogi
Petrogale xanthopus | |||
J.E. Gray, 1855[1] | |||
Systematyka | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | zwierzęta | ||
Typ | strunowce | ||
Podtyp | kręgowce | ||
Gromada | ssaki | ||
Podgromada | żyworodne | ||
Infragromada | |||
Nadrząd | torbacze | ||
Rząd | dwuprzodozębowce | ||
Rodzina | kangurowate | ||
Podrodzina | kangury | ||
Plemię | Dendrolagini | ||
Rodzaj | skalniak | ||
Gatunek | skalniak żółtonogi | ||
Synonimy | |||
| |||
Podgatunki | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
Zasięg występowania | |||
| |||
|
Skalniak żółtonogi[5][6][7] (Petrogale xanthopus) – gatunek ssaka z podrodziny kangurów (Macropodinae) w obrębie rodziny kangurowatych (Macropodidae).
Taksonomia
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1855 roku angielski zoolog John Edward Gray nadając mu nazwę Petrogale xanthopus[1]. Miejsce typowe to Góry Flindersa, Australia Południowa, Australia[1][8][9][10]. Okaz typowy to: lektotyp – skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura BMNH 55.1.12.1) z kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Londynie oraz paralektotyp – dorosła samica (sygnatura BMNH 55.1.12.2), oba okazy zebrane przez pana Starnge’a[1][11][12]. Podgatunek celeris opisał formalnie w 1924 roku australijski zoolog Albert Sherbourne Le Souef jako odrębny gatunek i nadając mu nazwę Petrogale celeris[3]. Miejsce typowe to Terachy Station, w pobliżu Adavale, obszar rzeki Bulloo, południowo-zachodni Queensland, Australia[13][14]. Holotyp to skóra i czaszka prawie dorosłej samicy (sygnatura AM M.3219) z kolekcji Muzeum Australijskiego, zarejestrowana 31 października 1922 roku przez M. Tully’ego[13],
Rozpoznano dwa podgatunki[15][9].
Etymologia
- Petrogale: gr. πετρα petra „skała”; γαλεή galeē lub γαλή galē „łasica”[16].
- xanthopus: gr. ξανθος xanthos „żółty”; πους pous, ποδος podos „stopa”[17].
- celeris: łac. celer, celeris „szybki, nagły”, od obsolete cello „naciskać do przodu”[18].
Zasięg występowania
Skalniak żółtonogi występuje w zależności od podgatunku[9]:
- P. xanthopus xanthopus – Góry Flindersa, Gawler Ranges i Olary Hills, Australia Południowa; Gap Range i Coturaundee Range, zachodnia Nowa Południowa Walia.
- P. xanthopus celeris – Gowan Range, Grey Range, Yangang Range i Macedon Range ograniczone do Adavale, Blackall i Stonehenge, południowo-zachodni Queensland.
Morfologia
Długość ciała (bez ogona) 48–65 cm, długość ogona 57–70 cm; masa ciała 6–11 kg dla podgatunku xanthopus; długość ciała (bez ogona) 56–60 cm, długość ogona 56,5–67,5 cm; masa ciała 6–12 kg dla podgatunku celeris[15][19]. Futro (sierść) o jaskrawym, popielatym kolorze z długim owłosieniem. Na policzkach biały pas, zaś tylna strona uszu jest umaszczona w kolorze żółtym. Na głowie, w jej tylnej części, między uszami zaczyna biegnąć ciemna pręga kończąca się w połowie długości ciała. Żółto zabarwione kończyny zakończone są brązowymi łapami. Od strony brzusznej sierść jest biała. Na całym odcinku ogona umiejscowione są brązowe i bladożółte pręgi (pasy). Dość długi ogon jest gęsto owłosiony. Zakończeniem ogona jest pęczek czarnych włosów[20][21].
Ekologia
Tryb życia
Prowadzi nocny tryb życia, w dzień spędza czas w rozmaitych jaskiniach, cienistych załomach skalnych. Jest roślinożercą, odżywia się głównie trawą oraz bylinami. Potrafi przez dłuższy okres obywać się bez wody. Wiedzie życie stadne[22]. Zimą wygrzewa się na słońcu[23].
Rozmnażanie
Samice osiągają dojrzałość płciową ok. 18−24 miesiąca życia, zaś samce po ok. 20 miesiącach. Ciąża trwa ok. 30−34 dni. Samica rodzi jedno młode, które przebywa w torbie ok. 250 dni. W niekorzystnych warunkach jest w stanie opóźnić rozwój zarodka[24].
Zagrożenie
Gatunek klasyfikowany jest przez IUCN jako bliski zagrożenia (NT; ang. near threatened ‘bliski zagrożenia’)[4].
Uwagi
- ↑ Kombinacja nazw; niepoprawna późniejsza pisownia Petrogale xanthopus J.E. Gray, 1855.
Przypisy
- ↑ a b c d J.E. Gray. Description of a new species of Petrogale. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 22, s. 249, 1854. (ang.).
- ↑ C.G. Giebel: Mit auf Stein gezeichneten Abbildungen. W: H.G. Bronn: Klassen und Ordnungen des Thier-Reichs, wissenschaftlich dargestellt in Wort und Bild. T. 6. Cz. 5: Säugethiere: Mammalia. Leipzig: C.F. Winter, 1874–1900, s. ryc. xx. (niem.).
- ↑ a b A.S. Le Souef. Notes on some rock wallabies, genus Petrogale, with descriptions of two new species. „The Australian zoologist”. 3, s. 273, 1924. (ang.).
- ↑ a b P.P. Copley P.P., M. Ellis & J. vanM.E.& J. Weenen M. Ellis & J. vanM.E.& J., Petrogale xanthopus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-19] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 17. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ Z. Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne - Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
- ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 329, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Petrogale xanthopus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-19].
- ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 96. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Petrogale xanthopus J. E. Gray, 1855. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-12]. (ang.).
- ↑ O. Thomas. A selection of lectotypes of the typical Australian marsupials in the British Museum Collection. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 10 (55), s. 128, 1922. (ang.).
- ↑ Subspecies Petrogale xanthopus xanthopus J.E. Gray, 1855. [w:] Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Biological Resources Study. [dostęp 2023-08-12]. (ang.).
- ↑ a b H.E. Parnaby, S. Ingleby & A. Divljan. Type specimens of non-fossil mammals in the Australian Museum, Sydney. „Records of the Australian Museum”. 69 (5), s. 338, 2017. (ang.).
- ↑ Subspecies Petrogale xanthopus celeris Le Souef, 1924. [w:] Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Biological Resources Study. [dostęp 2023-08-12]. (ang.).
- ↑ a b M. Eldridge & G. Coulson: Family Macropodidae (Kangaroos and Wallabies). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 711. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 527, 1904. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, xanthopus [dostęp 2023-08-12] .
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, celeris [dostęp 2023-08-12] .
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 65. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Department of the Environment and Energy. Australian Government (autor korporatywny), Approved Conservation Advice for Petrogale xanthopus xanthopus (Yellow-footed Rock-wallaby (SA and NSW)) [pdf], 26 marca 2008, s. 1-4 [dostęp 2017-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2011-06-05] .
- ↑ Threatened Species Scientific Committee (autor korporatywny), Conservation Advice Petrogale xanthopus celeris yellow-footed rock-wallaby (central-western Queensland) [pdf], Department of the Environment and Energy. Australian Government, 5 maja 2016 [dostęp 2017-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-29] .
- ↑ GaislerG. J. GaislerG., ZejdaZ. J. ZejdaZ., Ssaki świata, Warszawa: Muza SA, 1997 .
- ↑ KleimanK. D.G. KleimanK., GeistG. V. GeistG., McDadeM. M.C. McDadeM., Grzimek's Animal Life Encyclopedia, t. 13, Mammals. 2., Detroit, USA: Gale, 2004 .
- ↑ AldertonA. D. AldertonA., Encyklopedia zwierząt świata, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Dragon, 2016 .
Bibliografia
- K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 329, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).