Smereczne

Smereczne

wieś
Pomnik upamiętniający nieistniejącą obecnie wieś Smereczne
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	krośnieński
Gmina	Dukla
Liczba ludności (2011)	0[2]
Strefa numeracyjna	13
Tablice rejestracyjne	RKR
SIMC	0991350[3]
Położenie na mapie gminy Dukla Smereczne
Położenie na mapie Polski Smereczne
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Smereczne
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego Smereczne
49°28′08″N 21°38′54″E/49,468889 21,648333[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Smereczne (w latach 1977–1981 Świerkowa) – niezamieszkana wieś łemkowska w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Dukla^[3][4]. Leży w dolinie potoku Wadernik.

W 1592 r. miejscowość posiadali Męcińscy, którzy dziedziczyli ją do końca XIX w. W 1889 roku wieś liczyła 158 mieszkańców (36 domostw): 148 grekokatolików, 8 Żydów, 2 rzymskich katolików^[2].

Pod koniec XIX w. i w pierwszych dekadach XX sporo mieszkańców Smerecznego emigrowało za pracą i zarobkiem, głównie do USA.

Mieszkańcy wsi przeszli na prawosławie w konsekwencji Schizmy Tylawskiej i przyłączyli się do budowy cerkwi prawosławnej w sąsiedniej Wilszni, którą oddano do użytku tuż przed wybuchem II wojny światowej.

W 1936 r. mieszkańcy wybudowali pierwszą (i jedyną) szkołę w historii wsi^[5]. W 1940 r. wieś liczyła 37 gospodarstw^[6]. W czasie II wojny światowej, w 1943 r. Niemcy siłami mieszkańców Smerecznego i okolicznych wsi^[7] ukończyli budowę we wsi niemieckiej strażnicy granicznej, zwanej „kasarnią”^[6]. Do regulacji płynącego obok potoku wykorzystali kamienne macewy z kirkutu w Dukli. Obecnie część z nich można obejrzeć w muzeum w Zyndranowej. Przed wojną w górnej części wsi istniały szyby naftowe.

Latem 1944 r.^[8] oddział partyzancki Armii Krajowej OP-15 Iwo z Iwonicza pod dow. Antoniego Penara w ramach akcji Taśma dokonał tu ataku na „kasarnię”, która „na dwóch przeciwległych rogach budynku (po przekątnej) miała bunkry obronne z grubego kamienia, wyposażone w karabiny maszynowe i szczeliny strzelnicze. Betonowe bunkry zostały tak skonstruowane, że pozwalały prowadzić ostrzał dookoła kasarni”^[9].

We wrześniu 1944 r. wskutek walk frontowych większość chałup we wsi spłonęła, mieszkańcy ją opuścili i nigdy do niej nie wrócili – także za sprawą wysiedleń Łemków w ramach akcji „Wisła” w roku 1947 i następnych.

Po II wojnie światowej grunty doliny Smerecznego użytkował kombinat rolniczy „Iglopol”, potem przeszły w ręce prywatne. Po dawnej wsi zachowały się do dziś widoczne: krzyż kamienny z końca XIX w., resztki niemieckiej strażnicy oraz wyrobiska po szybach naftowych.

Urodzony i żyjący w Smerecznem do 1944 r. Aleksander Chudyk (ps. Leszek Hrabski) odtworzył w swojej książce Smereczne w Łemkowszczyźnie. Wspomnienia i relacje szczegółową mapę wsi sprzed jej zniszczenia.

Szlaki piesze

• Baranie – Olchowiec – Wilsznia – Smereczne – Tylawa

• Krukar, Olszański i in.: Beskid Niski. Przewodnik. Wyd. III. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007, s. 382.
• Michniewscy, Duda-Gryc: Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja. Wyd. II. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2011, s. 289.
• Chlebowski, Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. X. Warszawa: 1889, s. 870.

• Smereczne, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 870 .
• Smereczne w czasie II wojny światowej i latach okołowojennych (wspomnienia, na www.beskid-niski.pl): [1] [2]