Wiktoryn (uzurpator)

Wiktoryn

Marcus Piavonius Victorinus

Portret Wiktoryna na aureusie typu COMES AVG(usti) wybitym po pokonaniu Mariusza
Cesarz rzymski
Okres	od kon. 269 do 271
Poprzednik	Mariusz
Następca	Tetricus I
Dane biograficzne
Data i miejsce śmierci	pocz. 270 lub wiosna 271 Kolonia
Moneta
Antoninian Wiktoryna typu INVICTVS z wyobrażeniem Sola
Multimedia w Wikimedia Commons

Wiktoryn (Wiktorynus), Marcus Piavonius Victorinus^[1] lub Marcus Piavvonius Victorinus^[2] (zm. pocz. 270^[3] lub wiosną 271^[4]) – uzurpator w zachodniej części rzymskiego cesarstwa, następca Postumusa.

Mógł pochodzić z Trewiru, być może z galijskiej arystokracji municypalnej; jego matką była niejaka Wiktoria (Witruwia)^[5][6]. Uważany za zdolnego dowódcę i najprawdopodobniej jako prefekt pretorianów galijskiego uzurpatora Postumusa miał decydujący wkład w odparcie napaści Galiena, który pod koniec 264 lub na początku 265 próbował odzyskać zachodnie prowincje cesarstwa^[2]. Został ustanowiony współwładcą w ramach tzw. cesarstwa galijskiego, gdy w 269 Postumus zmuszony był podjąć walkę ze zbuntowanym namiestnikiem w Germanii – Lelianem. Po śmierci Leliana pojawił się w Kolonii jego następca Mariusz, którego rebelię musiał stłumić Wiktoryn^[7]. W Kolonii został też obwołany augustem przez wojska stacjonujące w Germanii Dolnej^[5].

W trakcie swych rządów zmagał się z naporem plemion germańskich, być może odzyskując nawet pewne tereny nadreńskie. W swej politycznej propagandzie przedstawiał się jako obrońca całego imperium (Defensor Orbis) i odnowiciel prowincji galijskich (Restitutor Galliarum)^[8]. Źródła epigraficzne z dedykacjami dla Wiktoryna potwierdzają jego władzę nad Galią i Brytanią. Odpadła natomiast Hiszpania, która przeszła pod władzę prawowitych cesarzy (Klaudiusza II i Aureliana). Przeciwko Wiktorynowi zbuntowało się Augustodunum), które zwróciło się o pomoc do Klaudiusza. Jednak cesarska pomoc z Italii nie dotarła, a rebelia została krwawo stłumiona przez uzurpatora. Po siedmiu miesiącach oblężenia miasto padło i wskutek splądrowania nie odzyskało swej świetności^[4][7]. Wiktoryn po tym sukcesie odbył triumf w Trewirze, który uczynił swą rezydencją i gdzie prawdopodobnie przeniósł też cesarską mennicę^[8].

Uzurpator padł ofiarą osobistej zemsty, zamordowany na początku 270 lub wiosną 271 w Kolonii przez swego podwładnego Attycjana, któremu miał uwieść żonę (por. Aureliusz Wiktor, Księga o cezarach 33,12). Jego następcą został namiestnik Akwitanii Tetrykus^[4], który przeprowadził jego konsekrację; tym samym Wiktoryn został jedynym ubóstwionym władcą Imperium Galliarum obdarzonym tytułem Divus^[9].

Według Historia Augusta (Trzydziestu pretendentów 7) miał syna o tym samym imieniu, którego tuż przed swą śmiercią ogłosił cezarem (również zgładzonego wraz z ojcem)^[10].

• Słownik cesarzy rzymskich. Jan Prostko-Prostyński (red. nauk.). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2001. ISBN 83-7177-185-1.
• Aleksander Krawczuk: Poczet cesarzy rzymskich. Dominat. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo "Iskry", 1991. ISBN 83-207-1099-5.
• Robert Suski: Konsolidacja cesarstwa rzymskiego za panowania Aureliana 270–275. Kraków: Avalon, 2008. ISBN 978-83-60448-42-7.
• Historycy cesarstwa rzymskiego. Żywoty cesarzy od Hadriana do Numeriana. Opr. i tłum. Hanna Szelest. Warszawa: Czytelnik, 1966.