Zalas (powiat ostrołęcki)

Ten artykuł dotyczy wsi w powiecie ostrołęckim w Polsce. Zobacz też: inne znaczenia słowa „Zalas”.

Zalas

wieś
Kościół pod wezwaniem św. Stanisława Kostki
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	ostrołęcki
Gmina	Łyse
Liczba ludności (2021)	541[2]
Strefa numeracyjna	29
Kod pocztowy	07-438[3]
Tablice rejestracyjne	WOS
SIMC	0514118[4]
Położenie na mapie gminy Łyse Zalas
Położenie na mapie Polski Zalas
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Zalas
Położenie na mapie powiatu ostrołęckiego Zalas
53°25′29″N 21°33′49″E/53,424722 21,563611[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Zalas – wieś kurpiowska^[5] w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie ostrołęckim, w gminie Łyse^[6][4].

W 1802 wynotowano, że we wsi znajduje się karczma, a wśród mieszkańców jest 18 rolników, 5 chałupników^[5]. Spis z 1819 był dokładniejszy, bowiem podał 239 mieszkańców (18 rolników, 22 chałupników i łącznie 104 dorosłych), a także cały inwentarz i obciążenia podatkowe^[5]. Dziesięcina gospodarzy obejmowała daninę na rzecz dworu małopłockiego oraz po snopku żyta na rzecz proboszcza w Myszyńcu^[5]. W 1827 w Zalasie było 41 dymów (domostw) i 319 mieszkańców^[5].

W miejscowości pozyskiwano bursztyn^[5].

W latach 1921–1939 wieś leżała w województwie białostockim, w powiecie kolneńskim (od 1932 w powiecie ostrołęckim), w gminie Łyse.

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało tu 600 osób, 595 było wyznania rzymskokatolickiego a 5 prawosławnego. Jednocześnie wszyscy mieszkańcy zadeklarowali polską przynależność narodową. Było tu 113 budynków mieszkalnych^[7]. Miejscowość należała do miejscowej parafii rzymskokatolickiej. Podlegała pod Sąd Grodzki w Kolnie i Okręgowy w Łomży; właściwy urząd pocztowy mieścił się w m. Łyse^[8].

W wyniku agresji Niemiec we wrześniu 1939, miejscowość została przyłączona do III Rzeszy i znalazła się w strukturach Landkreis Scharfenwiese (ostrołęcki) w rejencji ciechanowskiej (Regierungsbezirk Zichenau) Prus Wschodnich^[9]. W latach 1954–1972 Zalas był siedzibą gromady Zalas^[10].

W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego^[10].

• 1819 − 239 mieszkańców^[5]
• 1827 − 319 mieszkańców^[5]
• 1921 − 600 mieszkańców^[7]
• 2018 − 568 mieszkańców^[11]
• 2021 − 541 mieszkańców^[2]

Zalas leży przy lokalnej drodze, 4 km na północ od drogi wojewódzkiej nr 647^[12].

Od 1900 w Zalasie istniała drewniana kaplica. W rejestrze zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa znajdują się od 22 stycznia 2013 kościół św. Stanisława Kostki projektu Franciszka Przecławskiego, wzniesiony w latach 1908-1913 oraz przyległa dzwonnica^[12][13]. Neogotycki kościół jest murowany, jednonawowy, z wieżą^[12].

Drewniana chałupa pod nr 88 pochodzi z 1860 roku^[12].

Miejscowy kościół jest siedzibą parafii św. Stanisława Kostki. W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Myszyniec.

Wcześniej wierni podlegali pod parafię w Myszyńcu^[5].

Zalas leży na Równinie Kurpiowskiej, na północnych krańcach Puszczy Zielonej^[12]. Wpis w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego określa położenie jako wzgórzyste^[5].