Tomaševac

Tomaševac
Pravoslavna crkva u selu
Osnovni podaci
Država	Srbija
Pokrajina	Vojvodina
Upravni okrug	Srednjobanatski
Grad	Zrenjanin
Stanovništvo
Stanovništvo (2022)	1510
Gustina stanovništva	27 st./km²
Geografija
Koordinate	45°16′02″N 20°37′09″E / 45.267333°N 20.619166°E / 45.267333; 20.619166
Nadmorska visina	59 m
Površina	66,7 km²
Tomaševac Tomaševac (Srbije)
Ostali podaci
Poštanski kod	23262
Pozivni broj	023
Registarska oznaka	ZR

Koordinate: 45° 16′ 02" SGŠ, 20° 37′ 09" IGD

Tomaševac je naselje grada Zrenjanina u Srednjobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 1510 stanovnika .

U selu se svake godine održava svetsko prvenstvo u banatskim šorama. Ovde se nalazi Srpska pravoslavna crkva Svetog Nikole u Tomaševcu.

Ime

Stariji naziv naselja je bio Tomaševci. Po jednom predanju, na mestu današnjeg sela, prvi kolac je udario izvesni Tamaš Lak i vremenom je selo koje je tu nastalo dobilo naziv po njemu. Ipak smatra se da je selo dobilo naziv po Tamišu. Nazivi sela na drugim jezicima: mađ. Tamáslaka, nem. Tomaschewatz.

Istorija

Prvo naselje nastaje u XVI veku, kada između Pančeva i Zrenjanina nije bilo ni jednog naselja. U vreme osmanske uprave (16-18. vek), Tomaševci se pominju kao selo nastanjeno Srbima. Nakon Požarevačkog mira iz 1718. godine, kojim su Turci napustili Banat, naselje postaje deo Habzburške monarhije, odnosno Tamiškog Banata. Tomaševac je 1717. godine pod imenom Tomašovic po prvi put upisan na austrijskoj karti kao mesto od 20 kuća. Međutim, selo je raseljeno između 1723. i 1725. godine i ponovo se pominje kao srpsko selo polovinom 18. veka. Novo selo je nastalo spajanjem dva manja naselja, Čoka (Tomaševac) i Marija (Marijeva, Marijino Selo), kako se ove dve polovine sela i danas nazivaju. Dva naselja su administrativno spojena 1776. Šezdesetih godina 18. veka, Tomaševac ulazi u sastav Vojne granice. U selo se tada doseljavaju i Srbi iz oblasti Tise i Moriša, koji ulaze u graničarsku službu Monarhije.

Zaštita Monarhije od Turaka bila je težak zadatak. To je znala i Marija Terezija, austrijska carica, te je Srbima u Vojnoj granici davala mnoge privilegije. Upravo od tog vremena Tomaševac počinje dinamičnije da se razvija. Iz ovog vremena Tomaševac je poznat po kapetanu Đorđu Radivojeviću, koji je 1788. godine branio selo od Turaka.

Sa svojih 300 vojnika je izgubio život zahvaljujući špijunu koji je Turcima odao položaje hrabrog kapetana. Danas se na mestu pogibije kapetana Radivojevića i njegovih vojnika nalazi spomenik, koji nažalost teško odoleva zubu vremena. U revolucionarnim danima 1848-1849. godine na poljima oko Tomaševca vođene su tri bitke u kojima je učestvovalo oko 23.000 vojnika i izginulo oko 450 ljudi. Te 1848. godine mađarski general Kiš je do temelja spalio selo. U tom požaru je izgoreo kompletan ikonostas Srpske pravoslavne crkve, čije je zdanje u Tomaševcima podignuto 1773. godine. Obnovu ikonostasa započeo je pančevački slikar Jovan Popović 1870. godine, a dovršio je bečki slikar Karel Guć, inače poreklom Čeh. Iste godine kada i crkva 1773, u Tomaševcima je sagrađena i škola. Nakon razvojačenja vojne granice u Banatu 1873. godine, pa do kraja Prvog svetskog rata, u školama se pored srpskog, obavezno učio i mađarski, a pre toga i nemački jezik.^[1]

Za vreme Prvog svetskog rata, većina Tomaševčana borila se u austrougarskoj vojsci na frontovima u Dobrudži. Mnogi od njih dezertirali su i priključili se ili ruskoj vojsci, ili kao dobrovoljci srpskoj vojsci. Spomenik palim borcima Prvog svetskog rata nalazi se u centru cela. U periodu između dva rata, Tomaševac je dobio sve ono što je jedno tadašnje moderno selo trebalo da ima. Tada je izgrađena zgrada današnje mesne kancelarije, a u šestorazrednoj osnovnoj školi učenici su pohađali nastavu na srpskom jeziku. Tomaševac je uoči Drugog svetskog rata imao oko 2.700 stanovnika, uglavnom srpske nacionalnosti, koji su se pretežno bavili individualnom poljoprivredom.

Kao i ostala banatska sela tog vremena, Tomaševac je bio jedna zatvorena i konzervativna sredina, mada su postojali mladi entuzijasti koji su pokušavali da u Tomaševac unesu nešto novo i napredno. To su uglavnom bili mladi ljudi koji su završavali škole u Petrovgradu. Tako je 1927. godine u Tomaševcima osnovan fudbalski klub „Omladinac“, jedan od prvih u Vojvodini uopšte. Posle rata Tomaševac je doživeo brojne promene. Selo je modernizovano i do osamdesetih godina dobilo sve atribute modernog sela.

Demografija

U naselju Tomaševac živi 1391 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,0 godina (39,5 kod muškaraca i 42,5 kod žena). U naselju ima 647 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,73.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija

Godina	Stanovnika




1948.	2518	^[2]
1953.	2528
1961.	2532
1971.	2354
1981.	2149
1991.	1904	1891
2002.	1845	1765

Etnički sastav prema popisu iz 2002.
Srbi	1626	92.12%
Romi	58	3.28%
Mađari	23	1.30%
Rumuni	11	0.62%
Jugosloveni	8	0.45%
Slovaci	3	0.16%
Rusi	2	0.11%
Crnogorci	1	0.05%
Hrvati	1	0.05%
Nemci	1	0.05%
Makedonci	1	0.05%
nepoznato	1	0.05%

Stanovništvo prema polu i starosti ^[3]


	m	ž
?	0	3
80+	12	24
75-79	19	47
70-74	59	48
65-69	63	75
60-64	47	51
55-59	42	56
50-54	61	59
45-49	57	57
40-44	77	50
35-39	71	69
30-34	56	50
25-29	48	60
20-24	57	30
15-19	45	62
10-14	71	56
5-9	59	50
0-4	38	36
prosek	39.5	42.5

Domaćinstva

**Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	625	653	683	676	657	607	647

**Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosečan broj članova
Broj domaćinstava	139	207	101	124	52	19	3	1	-	1	2.73

Domaćinstva

**Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	714	189	457	45	22	1	741

**Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosečan broj članova
Broj domaćinstava	111	455	163	11	1

Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija	Proizvodnja i snabdevanje...	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	508	306	2	1	58	4	11	67	3	23
Ženski	290	216	-	-	14	-	-	30	2	2
Oba	798	522	2	1	72	4	11	97	5	25
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	-	2	4	13	5	8	-	-	1
Ženski	1	1	2	14	7	1	-	-	-
Oba	1	3	6	27	12	9	-	-	1

Reference

↑ Monografija: Svetomir Sveta Milovanović “Po ravnom Banatu“ (1935)
↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7