Fransız sömürge imparatorluğu
| Fransa tarihi dizisinin bir parçası | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
   | ||||||||||||||||||
| Tarihöncesi
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| Erken modern dönem
| ||||||||||||||||||
| 19. yüzyılın sonu
| ||||||||||||||||||
| 20. yüzyıl
| ||||||||||||||||||
| Zaman çizgisi | ||||||||||||||||||
|
Fransız sömürge imparatorluğu (Fransızca: Empire colonial Français), 19. ve 20. yüzyılda Britanya İmparatorluğu'nun ardından Dünya'nın en büyük ikinci sömürge imparatorluğuydu. İmparatorluğunun yüzölçümü, anavatan ile birlikte 1900 ile 1939 yılları arasında 13.500.000 km²ye ulaştı. Bu büyüklük toplam karasal alanının %10'u idi.[1] İlk Fransız sömürge imparatorluğu, zirvesinde (1680), 10.000.000 km²'nin üzerine yayıldı, o zamanlar dünyanın sadece İspanyol İmparatorluğu'nun arkasındaki en büyük ikinci imparatorluğu. Fransız Sömürge İmparatorluğu'nun toplam alanı, birinci (çoğunlukla Kuzey Amerika'da) ve ikinci (esas olarak Afrika'da) Fransız sömürge imparatorluklarının bir araya gelmesiyle, dünyanın en büyük ikinci (birincisi Britanya İmparatorluğu'dur) olan 24.000.000 km²'ye ulaştı.
Amerika
Amerika'daki Fransız sömürgelerinin en önemlisi şüphesiz Kanada'dır. Kanada'ya ilk ayak basan Fransızlar'dan sonra Kanada'ya İngilizler çıkmış ve işgal etmişlerdir.[2] Kanada 1756-1763 yılları arasında cereyan eden Yedi Yıl Savaşı sonunda Fransa'dan İngiltere'ye geçmiştir. Ancak bölgeye getirilen Fransızların dillerini unutmamaları sonucu bugünkü Kanada iki dilli kalmıştır. Bunun dışında Karayip Denizi kıyılarında sömürgeleri vardı ve Haiti ile Fransız Guyanası da Fransız sömürgesidir. Ayrıca günümüzde halen Fransa'ya bağlı olan Guadeloupe ve Martinik vardır.[2]
Afrika
Fransa'nın Afrika'da hakimiyet kurduğu bölgelerden biri Batı Afrika'ydı. Ana amaç, bölgedeki zencileri birbirinden ayırmaktı. Bu yolla birçok zenci kabilesi birbiriyle konuşamayacak duruma getirildi. Ayrıca misyonerler aracılığıyla Hristiyanlık kabul ettirilmeye çalışıldı. Bugün Batı Afrika'daki birçok devletin resmi dili Fransızcadır.
Doğu Afrika'daki tek sömürge ise Cibuti'dir. Bu devletin resmi dillerinden biri Fransızca, öbürü Arapçadır.
Mağrip bölgesindeki Cezayir, Fas ve Tunus'ta halen Fransızcanın önemi devam etmektedir. Cezayir'de Fransızca gazeteler çıkmaktadır.[1]
Hint Okyanusu
Hint Okyanusu'nda Madagaskar adası da sömürge olmuştur. Bunun dışında Komorlar denen adalar da sömürge olmuştur. Bugün hâlâ bir Komor adası Fransa'ya aittir.
Orta Doğu
Orta Doğu'da Osmanlı İmparatorluğu'ndan koparılan Suriye ve Lübnan sömürge hâline getirilmiştir. Fransa daha sonra Gaziantep, Kahramanmaraş, Şanlıurfa, Hatay, Adana (hatta Sevr Antlaşması'yla Tokat, Malatya, Sivas) gibi Türk şehirlerine kadar geldi ise de geriye püskürtülmüştür. Bir süre Hatay'ı elinde tutan Fransa, onun bağımsız olmasına göz yumdu. Daha sonra Hatay Türkiye'ye katılarak Fransız sömürgesinden kurtuldu.
Suriye ve Lübnan ise bir süre daha sömürge oldu ama daha sonra bağımsız oldular.[2]
Uzak Doğu
Uzak Doğu Fransız sömürgeleri içindeyse Fransız Çinhindi ve Vietnam vardır.[2]
Ayrıca bakınız
Fransız denizaşırı imparatorluğu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Eski |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Günümüz |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |
|---|---|
Antik sömürgeler |
| ||
|---|---|---|
| Arkaplan | Fransa-Asya ilişkileri · Fransız sömürge imparatorluğu · Fransa-Vietnam ilişkileri · Fransa-Tayland ilişkileri · Fransa-Çin ilişkileri |     |
| Olaylar | Nguyen Anh'a Fransız yardımı (1777–1820) · Lê Văn Khôi isyanı (1833–1835) · Tourane Bombardıman (1847) · Tourane Kuşatması (1858) · Nam Kỳ Seferi (1858–62) · Tonkin Seferi (1883–1886) · Çin-Fransız Savaşı (1884–1885) · Tonkin'in pasifikasyonu · Fransız-Siyam Savaşı (1893) · Birinci Dünya Savaşı · 1916 Nam Kỳ ayaklanması · Thai Nguyen ayaklanması · Bazin suikastı · Yen Bai isyanı · Fransız-Tay Savaşı (1940–1941) · Fransız Çinhindi'nin Japonlar tarafından işgali · İkinci Dünya Savaşı · Ağustos Devrimi · Vietnam Demokratik Cumhuriyeti'nin Bağımsızlık İlanı · Birinci Çinhindi Savaşı · Dien Bien Phu Muharebesi · Vietnam'ın bölünmesi | |
| Antlaşmalar | Versay Antlaşması (1787) · Saygon Antlaşması (1862) · Huế Antlaşması (1863) · Saygon Antlaşması (1874) · Huế Antlaşması (1883) · Cenevre Konferansı (1954) | |
| Fransız kişilikleri | Alexandre de Rhodes · Pigneau de Béhaine · Jean-Baptiste Chaigneau · Jean-Baptiste Cécille · Charles de Montigny · Charles Rigault de Genouilly · Amédée Courbet · Henri Rivière · Francis Garnier · Ernest Doudart de Lagrée · Auguste Pavie · Albert Sarraut | |
| Kurumlar | Paris Yabancı Misyonlar Derneği · Tonkin Sefer Kolordusu · Tonkinli Tüfekler · Fransız Çinhindi Genel Valileri | |
Kaynakça
- ^ a b "Western colonialism - The French". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 20 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021.
- ^ a b c d "The French Colonial Empire, 1500-1800 – Digital Collections for the Classroom" (İngilizce). 18 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021.
